کد مطلب: 83165
یک پلان از سینمای دفاع 'مقدس'
تاریخ انتشار : پنجشنبه ۱ مهر ۱۳۸۹ ساعت ۲۰:۱۷
سيد هاني موسوي
آنچه كه در اين يادداشت به آن پرداخته مي شود نگاهي گذرا و كوتاه به پديده اي است كه تا كنون فقط در جغرافياي سرزميني ايران رخ داد است و نمونه يا مشابهي خارج از اين مشاهده نشده است.
سينماي ايران بخش عظيمي از محتواي مادي ومعنوي خود را مديون ژانر دفاع مقدس است. هر چند اين نوع فيلم سازي در سالهايي كم رنگ و يا با بي مهري مسئولين وقت روبرو شده اما به همت عوامل و دست اندركاران اين سينما تنور آن گرم وروشن نگاه داشته شد.
سينماي جنگ
در ابتدا لازم است كه بيان شود آنچه كه تحت عنوان سينماي دفاع مقدس مطرح مي شود امري متفاوت با سينماي جنگ است. زيرا كه اين سينما در عرصه جنگي متعالي بوجود آمد و رشدكرده اما سينماي جنگ محصول مبارزاتي است كه معمولا اهداف مادي عامل بوجود آورنده آن بوده است.
در سينماي جنگ چند عامل براي قوام وپي ريزي يك فيلم به كار گرفته مي شود :
1.نگاه به سينما براي به تصوير كشيدن صحنه هايي هيجان آور واكشن
2. نشان دادن توان و قدرت بالاي يك مجموعه نظامي در قالب سينما
3. ضعيف نشان دادن دشمن به منظور تحقير
4. يا در مواردي زورگو و اشغال گر نشان دادن طرف ديگر براي جلب ترحم و دلسوزي مخاطب
5. پرداختن به تقبيح كشتار مردم و از بين بردن انسانها و زندگي آنها
نمونه آثار سينمايي ژانر جنگ را ميتوان در فيلم هايي چون "راههاي افتخار"ساخته استنلي كوبريك ، "نجات سرباز رايان" ،"غلاف تمام فلزي" ويا "جوخه " اليور استون مشاهده كرد.
براي همين است كه به طور كلي تصويري سياه وتاريك از تمامي جنگ ها به نمايش در مي آيد اما اين موضوع با توجه به سينماي دفاع مقدس تغيير كرد و رنگ بوي ديگر ي به خود گرفت.
به همين خاطر است كه شهيد آويني بيان مي كند: همه جنگ ها بد است مگر جهاد فى سبيل اللّه و لذا چون دفاع مقدس ما مسلخ و مقتل عُشّاق و عرصه حضور دليران حق پرستى چون همت و خرازى و ديگران كه از مقام خليفة الهى بشر دفاع مى كردند، بوده است سينماي دفاع مقدس ما با سينماي جنگ تفاوتهاي آشکار و بارزي دارد و اگر اينچنين نبود وظيفه سينماگران نيز آن بود كه به جاي مهاجر و ديده بان و سفر به چزابه ، غلاف تمام فلزى بسازند و نظام نيهيليستى ارتش هاى دنيا را به استهزا بگيرند.
سينماي دفاع مقدس
هر چند سينماي دفاع مقدس ايران در دوره هايي داراي فراز و فرودهايي بوده اما تاكنون آثار بسياري چه از منظر كمي و چه كيفي توليد شده است.
شايد اولين تلاشهاي سينماي دفاع مقدس را در قالب آثار مستندي بتوان يافت كه در آن دوران به صورت پراكنده توسط افراد مختلف تهيه مي شد اما سالهاي آغازين دهه 60 را بايذ آغاز سينماي دفاع مقدس ناميد با آثاري همچون:
"عقاب ها"ساموئل خاكچيان – كه تا سالهاي سال عنوان پرمخاطب ترين فيلم سينماي ايران را به دوش مي كشيد- يا «ديار عاشقان» به كارگرداني حسن كاربخش -اين فيلم اولين حضور پرويز پرستويي در سينما است-، کاني مانگا ساخته زنده ياد سيف الله داد که به جريان مبارزه نابرابر دو تکاور با گروه اشرار ضد انقلاب مي پردازد، «عبور از ميدان مين» ساخته جواد طاهري نيز از ديگر آثار ساخته شده در اين دوره است.
بايد توجه داشت كه به خاطر وضعيت جنگ و سختي هاي آن دوره اين فيلم ها در نهايت سختي به مرحله توليد مي رسيدند و به نمايش در مي آمدند.از ديگر نكات فيلم سازي اين دوره پرداختن به اصل موضوع جنگ وتقابل ظاهري نيروهاي دو طرف بوده است كه با توجه به آن بازه ي زماني امري معقول ومنطقي محسوب مي شود.
اما دومين برهه ي حساس سينماي دفاع مقدس با پذيرش قطع نامه 598 آغاز مي شود شايد يكي از مهمترين اقشار جامعه كه با پذيرش قطع نامه دچار بهت و حيرت شدند را بتوان كارگردانان و سينما گران دفاع مقدس ناميد.
پذيرش قطع نامه و پايان جنگ اين فرصت را بوجود آورد كه سالهاي بعد به زواياي پنهاني از دفاع مقدس پرداخته شود كه در دوره جنگ مغفول مانده بود. البته در اين بين مضامين و موضوعات جديدي همچون رزمندگان از جبهه برگشته ،جاسوسان جنگ، خانواده هاي شهدا، اسرا ومشكلات آنان وبسياري موضوعاتي از اين دست متولد شدند كه در بضي آثار به آنان پرداخته شد.
اين دوره كه در بازه ي زماني سالهاي 70 تا 80 قرار مي گيرد مقارن است با تحولات اجتماعي عظيمي كه در بدنه جامعه در حال رخ دادن است .در سويي ديگر نيز اين دوره مصادف است با آغاز به كار نسل ديگر از سينما گران كه دست به توليد فيلم هايي سطحي و عوام پسند مي زنند و در راستاي كم رنگ كردن ارزشهاي اصيل انقلاب تلاش مي كنند.
بي ترديد "آژانس شيشه اي " ابراهيم حاتمي كيا را بايد نقطه ي طلايي اين دوره به حساب آورد.
هر چند بسياري تلاش کردند اهميت و تاثيرگذاري فيلم را زير سايه شباهت آن به فيلم "بعد از ظهر سگي" سيدني لومت، زير سوال برند، ولي شاخصه هاي ذاتي "آژانس شيشه اي" خيلي زود اين موضوع را برطرف كرد و آن را به عنوان اثري شاخص و مستقل در تاريخ سينماي دفاع مقدس جاودانه كرد.
و به درستي لقب سينماي معترض توسط منتقدين براي اين دست از آثار به كار گرفته شد.
اما برهه ي جديد
شايد يكي از مشكلات عمده سينماي دفاع مقدس جدا كردن دفاع مقدس از بطن وبستر زندگي مردم بود. به گونه اي كه هميشه وجهي آرماني و غير قابل دسترس به تصوير كشيده مي شد هر چند كه اين موضوع قابل تعميم براي تمامي آثار توليد شده نمي باشد ولي بايد پذيرفت كه همين مساله باعث دوري گزيني مردم از فضاي شهادت و جبهه شد.
البته سينماگراني هستند كه هميشه درصدد اين هستن كه اين خلا را پر كرده و جريان دفاع مقدس را به نوعي با تمامي اقشار جامعه گره بزنند. نقطه ي آغازين اين حركت را بايد" ليلي با من است" کمال تبريزي دانست. اين فيلم اولين تلاش براي ورود ادبيات طنز به عرصهي سينماي دفاع مقدس بود،کاري که در آن سال(1373)مخالفين فراواني داشت . اين فيلم با تكيه بر بازي فوق العاده پرويز پرستويي در نقش يك فيلم بردار ترسو در موقعيت جنگي لحظه اي كمدي را خلق كرد كه باعث شد فضاي جدي و خشك ايجاد شده در اطراف سينماي دفاع نقدس بشكند.
شايد بتوان ادعا كرد كه "اخراجي ها" ي مسعود ده نمكي نيز در همين جريان جاي مي گيرد .
"اخراجي ها" پديده اي است كه تصميم دارد فضايي متفاوت و جديد از دفاع مقدس را به تصوير بكشد وآن روح دست نايافتني بودن شهدا را تغيير دهد.شايد ده نمكي بر آن بوده تا با ساخت اين فيلم علاوه بر نگاه به گذشته نيم نگاه انتقاد آميزي هم به جريانات فعلي و حتي آينده ي انقلاب داشته باشد.
آشتي دوباره مردم با سينماي دفاع مقدس پيوند مباركي است كه باعث شد پرفروش ترين فيلم تاريخ سينماي ايران به اين ژانر تعلق گيرد.
البته باز بايد توجه داشت كه نمي بايست براي جذب مخاطب ارزش ها و آرمانهاي اصيل دستخوش تغيير و تمسخر قرار گيرند ولي بايد اين مساله نيز به درستي تبيين شود كه دفاع مقدس ما حماسه اي بود كه تمامي اقشار و اقوام ايراني در بوقوع پيوستن آن نقش داشته اند.
آنچه كه در اين يادداشت به آن پرداخته مي شود نگاهي گذرا و كوتاه به پديده اي است كه تا كنون فقط در جغرافياي سرزميني ايران رخ داد است و نمونه يا مشابهي خارج از اين مشاهده نشده است.
سينماي ايران بخش عظيمي از محتواي مادي ومعنوي خود را مديون ژانر دفاع مقدس است. هر چند اين نوع فيلم سازي در سالهايي كم رنگ و يا با بي مهري مسئولين وقت روبرو شده اما به همت عوامل و دست اندركاران اين سينما تنور آن گرم وروشن نگاه داشته شد.
سينماي جنگ
در ابتدا لازم است كه بيان شود آنچه كه تحت عنوان سينماي دفاع مقدس مطرح مي شود امري متفاوت با سينماي جنگ است. زيرا كه اين سينما در عرصه جنگي متعالي بوجود آمد و رشدكرده اما سينماي جنگ محصول مبارزاتي است كه معمولا اهداف مادي عامل بوجود آورنده آن بوده است.
در سينماي جنگ چند عامل براي قوام وپي ريزي يك فيلم به كار گرفته مي شود :
1.نگاه به سينما براي به تصوير كشيدن صحنه هايي هيجان آور واكشن
2. نشان دادن توان و قدرت بالاي يك مجموعه نظامي در قالب سينما
3. ضعيف نشان دادن دشمن به منظور تحقير
4. يا در مواردي زورگو و اشغال گر نشان دادن طرف ديگر براي جلب ترحم و دلسوزي مخاطب
5. پرداختن به تقبيح كشتار مردم و از بين بردن انسانها و زندگي آنها
نمونه آثار سينمايي ژانر جنگ را ميتوان در فيلم هايي چون "راههاي افتخار"ساخته استنلي كوبريك ، "نجات سرباز رايان" ،"غلاف تمام فلزي" ويا "جوخه " اليور استون مشاهده كرد.
براي همين است كه به طور كلي تصويري سياه وتاريك از تمامي جنگ ها به نمايش در مي آيد اما اين موضوع با توجه به سينماي دفاع مقدس تغيير كرد و رنگ بوي ديگر ي به خود گرفت.
به همين خاطر است كه شهيد آويني بيان مي كند: همه جنگ ها بد است مگر جهاد فى سبيل اللّه و لذا چون دفاع مقدس ما مسلخ و مقتل عُشّاق و عرصه حضور دليران حق پرستى چون همت و خرازى و ديگران كه از مقام خليفة الهى بشر دفاع مى كردند، بوده است سينماي دفاع مقدس ما با سينماي جنگ تفاوتهاي آشکار و بارزي دارد و اگر اينچنين نبود وظيفه سينماگران نيز آن بود كه به جاي مهاجر و ديده بان و سفر به چزابه ، غلاف تمام فلزى بسازند و نظام نيهيليستى ارتش هاى دنيا را به استهزا بگيرند.
سينماي دفاع مقدس
هر چند سينماي دفاع مقدس ايران در دوره هايي داراي فراز و فرودهايي بوده اما تاكنون آثار بسياري چه از منظر كمي و چه كيفي توليد شده است.
شايد اولين تلاشهاي سينماي دفاع مقدس را در قالب آثار مستندي بتوان يافت كه در آن دوران به صورت پراكنده توسط افراد مختلف تهيه مي شد اما سالهاي آغازين دهه 60 را بايذ آغاز سينماي دفاع مقدس ناميد با آثاري همچون:
"عقاب ها"ساموئل خاكچيان – كه تا سالهاي سال عنوان پرمخاطب ترين فيلم سينماي ايران را به دوش مي كشيد- يا «ديار عاشقان» به كارگرداني حسن كاربخش -اين فيلم اولين حضور پرويز پرستويي در سينما است-، کاني مانگا ساخته زنده ياد سيف الله داد که به جريان مبارزه نابرابر دو تکاور با گروه اشرار ضد انقلاب مي پردازد، «عبور از ميدان مين» ساخته جواد طاهري نيز از ديگر آثار ساخته شده در اين دوره است.
بايد توجه داشت كه به خاطر وضعيت جنگ و سختي هاي آن دوره اين فيلم ها در نهايت سختي به مرحله توليد مي رسيدند و به نمايش در مي آمدند.از ديگر نكات فيلم سازي اين دوره پرداختن به اصل موضوع جنگ وتقابل ظاهري نيروهاي دو طرف بوده است كه با توجه به آن بازه ي زماني امري معقول ومنطقي محسوب مي شود.
اما دومين برهه ي حساس سينماي دفاع مقدس با پذيرش قطع نامه 598 آغاز مي شود شايد يكي از مهمترين اقشار جامعه كه با پذيرش قطع نامه دچار بهت و حيرت شدند را بتوان كارگردانان و سينما گران دفاع مقدس ناميد.
پذيرش قطع نامه و پايان جنگ اين فرصت را بوجود آورد كه سالهاي بعد به زواياي پنهاني از دفاع مقدس پرداخته شود كه در دوره جنگ مغفول مانده بود. البته در اين بين مضامين و موضوعات جديدي همچون رزمندگان از جبهه برگشته ،جاسوسان جنگ، خانواده هاي شهدا، اسرا ومشكلات آنان وبسياري موضوعاتي از اين دست متولد شدند كه در بضي آثار به آنان پرداخته شد.
اين دوره كه در بازه ي زماني سالهاي 70 تا 80 قرار مي گيرد مقارن است با تحولات اجتماعي عظيمي كه در بدنه جامعه در حال رخ دادن است .در سويي ديگر نيز اين دوره مصادف است با آغاز به كار نسل ديگر از سينما گران كه دست به توليد فيلم هايي سطحي و عوام پسند مي زنند و در راستاي كم رنگ كردن ارزشهاي اصيل انقلاب تلاش مي كنند.
بي ترديد "آژانس شيشه اي " ابراهيم حاتمي كيا را بايد نقطه ي طلايي اين دوره به حساب آورد.
هر چند بسياري تلاش کردند اهميت و تاثيرگذاري فيلم را زير سايه شباهت آن به فيلم "بعد از ظهر سگي" سيدني لومت، زير سوال برند، ولي شاخصه هاي ذاتي "آژانس شيشه اي" خيلي زود اين موضوع را برطرف كرد و آن را به عنوان اثري شاخص و مستقل در تاريخ سينماي دفاع مقدس جاودانه كرد.
و به درستي لقب سينماي معترض توسط منتقدين براي اين دست از آثار به كار گرفته شد.
اما برهه ي جديد
شايد يكي از مشكلات عمده سينماي دفاع مقدس جدا كردن دفاع مقدس از بطن وبستر زندگي مردم بود. به گونه اي كه هميشه وجهي آرماني و غير قابل دسترس به تصوير كشيده مي شد هر چند كه اين موضوع قابل تعميم براي تمامي آثار توليد شده نمي باشد ولي بايد پذيرفت كه همين مساله باعث دوري گزيني مردم از فضاي شهادت و جبهه شد.
البته سينماگراني هستند كه هميشه درصدد اين هستن كه اين خلا را پر كرده و جريان دفاع مقدس را به نوعي با تمامي اقشار جامعه گره بزنند. نقطه ي آغازين اين حركت را بايد" ليلي با من است" کمال تبريزي دانست. اين فيلم اولين تلاش براي ورود ادبيات طنز به عرصهي سينماي دفاع مقدس بود،کاري که در آن سال(1373)مخالفين فراواني داشت . اين فيلم با تكيه بر بازي فوق العاده پرويز پرستويي در نقش يك فيلم بردار ترسو در موقعيت جنگي لحظه اي كمدي را خلق كرد كه باعث شد فضاي جدي و خشك ايجاد شده در اطراف سينماي دفاع نقدس بشكند.
شايد بتوان ادعا كرد كه "اخراجي ها" ي مسعود ده نمكي نيز در همين جريان جاي مي گيرد .
"اخراجي ها" پديده اي است كه تصميم دارد فضايي متفاوت و جديد از دفاع مقدس را به تصوير بكشد وآن روح دست نايافتني بودن شهدا را تغيير دهد.شايد ده نمكي بر آن بوده تا با ساخت اين فيلم علاوه بر نگاه به گذشته نيم نگاه انتقاد آميزي هم به جريانات فعلي و حتي آينده ي انقلاب داشته باشد.
آشتي دوباره مردم با سينماي دفاع مقدس پيوند مباركي است كه باعث شد پرفروش ترين فيلم تاريخ سينماي ايران به اين ژانر تعلق گيرد.
البته باز بايد توجه داشت كه نمي بايست براي جذب مخاطب ارزش ها و آرمانهاي اصيل دستخوش تغيير و تمسخر قرار گيرند ولي بايد اين مساله نيز به درستي تبيين شود كه دفاع مقدس ما حماسه اي بود كه تمامي اقشار و اقوام ايراني در بوقوع پيوستن آن نقش داشته اند.
نادر
۱۳۸۹-۰۷-۰۱ ۲۰:۳۵:۰۶
درمورد آقای ده نمکی که کارگردان تازه کاریه، هیجوقت نفهمیدم چی شد که یکدفعه این همه بازیگر معروف و مشهور تو فیلمش بازی کردن.مخصوصا نسخه یک اخراجی ها (358854)
۱۳۸۹-۰۷-۰۳ ۰۱:۰۱:۴۵
بی حرمتی به خانواده های شهیدان «باکری » و «همت در روز دفاع مقدس !! (359124)
رستم شجاعی مقدم
۱۳۸۹-۰۷-۰۳ ۱۷:۱۲:۵۱
بدون شک ارزش تجارب , رزمی, اجتماعی و فرهنگی جنگ هشت ساله برابر است با هزینه های آن جنگ و خدا می داند که آن هزینه ها چه بزرگ بوده اند!
در گیر ودار سستیها و ندانم کاریهای عمومی ما و همه دولتهای بعد از جنگ آن همه تجارب ارزش مند و سوژه های گرانبهای اخلاقی و فرهنگی در حال بایگانی در بستر خاک ایران زمین هستند و نسلهای آینده از آنها محروم خواهند گردید.
در فیلمها و آثاری که ساخته شده است متاسفانه تصاویر جز در موارد نادری کمترین قرابتهایی با چهره جبهه ها و فرهنگ سنگری و رزمندگان دارند.
فیلم اخراجی ها که با نگاهی افراطی , شهدا و جانبازان و فرماندهان جنگی را جملگی از افراد..... به نمایش میگذارد محصول یک ترفند و نگاه مادی و درآمدی صرف به جنگ هشت ساله است.
در واقع جبهه مشتی از خروار جامعه وقت ایران بود که از هر دست آدمی و هر نوع انگیزه ای در آن حضور داشت .
امید است تا اندکی زمان مانده است هنرمندان رزمنده و رزمندگان هنرمند دست به دست هم داده وبا نگاهی ملی و آرمانی پروژه ای بزرگ و هدفمند را در جهت ماندگار سازی آنچه در هشت سال بر این ملت گذشته است دست به کار شوند. (359334)
در گیر ودار سستیها و ندانم کاریهای عمومی ما و همه دولتهای بعد از جنگ آن همه تجارب ارزش مند و سوژه های گرانبهای اخلاقی و فرهنگی در حال بایگانی در بستر خاک ایران زمین هستند و نسلهای آینده از آنها محروم خواهند گردید.
در فیلمها و آثاری که ساخته شده است متاسفانه تصاویر جز در موارد نادری کمترین قرابتهایی با چهره جبهه ها و فرهنگ سنگری و رزمندگان دارند.
فیلم اخراجی ها که با نگاهی افراطی , شهدا و جانبازان و فرماندهان جنگی را جملگی از افراد..... به نمایش میگذارد محصول یک ترفند و نگاه مادی و درآمدی صرف به جنگ هشت ساله است.
در واقع جبهه مشتی از خروار جامعه وقت ایران بود که از هر دست آدمی و هر نوع انگیزه ای در آن حضور داشت .
امید است تا اندکی زمان مانده است هنرمندان رزمنده و رزمندگان هنرمند دست به دست هم داده وبا نگاهی ملی و آرمانی پروژه ای بزرگ و هدفمند را در جهت ماندگار سازی آنچه در هشت سال بر این ملت گذشته است دست به کار شوند. (359334)
نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.
