به گزارش الف کتاب به نقل از ایبنا، سومین جشن روز جهانی ترجمه در ایران، عصر روز گذشته (24 شهریورماه) با حضور غلامعلی حدادعادل، رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی و جمعی از مترجمان در پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری جهاد دانشگاهی برگزار شد.
محمدرضا اربابی، رییس انجمن صنفی مترجمان شهر تهران در ابتدای این مراسم اظهار کرد: امروز 24 شهریورماه سال 1396، سومین جشن ملی مترجمان، بزرگترین گردهمایی مترجمان ایران زمین یک بار دیگر گردهم آمده‌ایم تا دیداری تازه کنیم تا بشنویم و از حرف‌هایی که به ثمر رسیده‌اند بگوییم؛ اما باید بدانیم نهالی که امروز داریم، ریشه در دیروز دارد؛ دیروزی که خیلی خیلی دور است و خیلی نزدیک.
وی ادامه داد: همه چیز از یک دغدغه بزرگ شروع شد. دلم می‌خواست اگر روزی از فرزندانم سوال می کنند که شغل پدرت چیست؟ سرشان را بالا بگیرند و با افتخار بگویند مترجم. برنامه‌ای 15 ساله طراحی شد اما نه در مجلس و دولت یا سازمانی بزرگ بلکه در اتاقی کوچک در خانه‌ای نه‌چندان بزرگ. در اتاقی که روی دیوار آن کاغذی دیوارکوب شده بود و روی آن نوشته بود، «30 سپتامبر، روز جهانی ترجمه.» پژوهش آغاز شد. شش ماه فقط مطالعه و پژوهش برای بررسی آنچه در دنیا در حوزه ترجمه رقم می‌خورد.
رییس انجمن صنفی مترجمان شهر تهران در توضیح کارهای انجام شده برای تاسیس انجمن گفت: سال 89 به همت همراهان خوبم، نخستین هم‌اندیشی سراسری فعالان عرصه ترجمه در ایران، به مناسبت روز جهانی ترجمه برگزار شد. در جمع 100 نفره حاضر در آن نشست تنها دو نفر می‌دانستند که 30 سپتامبر روز جهانی ترجمه است و این یعنی به هدف زده‌ایم. هم‌اندیشی سال 89 را از جنبه‌های مختلف می‌توان یک رویداد منحصر به فرد دانست و البته یک سرآغاز مهم؛ چراکه در آن نشست مسائل مهمی مطرح و بذری کاشته شد و سرانجام انجمن شروع به فعالیت کرد.
وی افزود: در این مسیر دشوار کوشیده‌ایم تا بیش از همیشه از تمامی ظرفیت‌های موجود در ترجمه کشور بهره بگیریم. تلاش کرده‌ایم تا دیواره‌های خیالی میان خانواده ترجمه را برداریم. کاری بس دشوار که از برداشتن دیوار برلین هم سخت‌تر است. هر کسی که نگاهی به این اساسنامه می‌اندازد، اگر متخصص و منصف باشد به خوبی در‌ک می‌کند که اساس اصلی، مشکلات صنفی مترجمان لحاظ شده است؛ اما حتی همان متخصصان منصف هم ممکن است با قوت و قدرت بگویند که محال است تحقق این اهداف و خیلی بعید است اجرایی شود.
اربابی با اشاره به انجام شدن اهداف اساسنامه اظهار کرد: ما فرزندان آرش کمانگیر هستیم و باور داریم که در این سرزمین باید تیرانداز ماهری باشی و با هر تیر دو هدف را بزنید اما در این سرزمین حتی اگر آرش هم باشیم از هر ده تیر، تنها دو تیر به هدف می‌خورد؛ پس با دو تیر انداختن و به هدف نزدن ناامید نمی‌شویم. امروز در یک محمل قانونی، با دانش و تجربه بزرگان و با انگیزه و تلاش جوانی گام‌هایی برداشته شده است که از عصر حرف به عصر عمل رسیده‌ایم.
وی در توضیح برنامه‌های آینده این انجمن گفت: مذاکرات بسیار سازنده‌ای برای ایجاد بیمه تامین اجتماعی مترجمان عضو انجمن صورت گرفته است که ظرف یک ماه آینده خبرهای بسیار مسرت‌آوری را برای اعضا محترم به ارمغان خواهد آورد. به امید خدا از سال 1397 تاسیس تعاونی مسکن مترجمان را کلید خواهیم زد. اقدامی که قطعا جزو اهداف اصلی انجمن است و تحقق آن دور از دسترس نیست.
رییس انجمن صنفی مترجمان شهر تهران با اشاره به حواشی انجمن نیز اظهار کرد: در این سال‌ها یکی گفت اربابی آقازاده است و یکی دیگر گفت بچه پولدار است. آن دیگری گفت پشتش گرم است و این دیگری از بی‌سوادیش گفت! آری هر کسی از ظن خود شد یار من اما من نه آقازاده‌ام و نه مبتلا به ژن خوب، بلکه آقازاده‌ام و بهرمند از ژن خوب. صاحب ژن خوب خانواده‌ای عادی هستم که از صفر شروع کردن، آرمان‌گرایی، پله‌پله بالا رفتن و تلاش خستگی‌ناپذیر را به من آموخت.
در ادامه این نشست دکتر فرزانه فرحزاد، استاد دانشگاه علامه طباطبایی درباره «برنامه آموزش تربیت مترجم انگلیسی» صحبت کرد و گفت: این برنامه ظرف مدت سه سال در دانشگاه علامه نوشته شد. در این طرح با هشتاد استاد تماس گرفتیم و از آنها شرح درس خواستیم. این برنامه امروز بعد از گذشت بیست و هفت سال بازبینی شده و قرار است که به زودی اجرا شود.
وی افزود: هدف ما این است که با تغییر این برنامه مترجمان را به بازار نزدیک کنیم. تقویت مهارت‌های زبانی، تقویت توانش ترجمه و شخصی‌تر کردن رشته مترجمی زبان انگلیسی هدف شورای تحول علوم انسانی است. البته تعداد واحدها و چیدمان آنها چندان دست ما نبود و وزارت علوم آن را تنظیم کرده است. در این طرح پنجاه استاد برای ما شرح درس نوشتند. طبیعتا نمی‌توانستیم منابع کلاسیک را تغییر دهیم اما منابع جدید مختص ده سال اخیر است.
این استاد دانشگاه، با اشاره به ملاک برای دسته‌بندی دروس اظهار کرد: هدف ما این بود دروس در چهار دسته اسلامی‌سازی، بومی‌سازی، کارآمدی و روز‌آمدی گنجانده شوند. این طرح هم‌اکنون قابل اجراست اما فکر می‌کنم از آبان‌ماه در سایت وزارت‌خانه قرار خواهد گرفت و از بهمن‌ماه اجرا خواهد شد.
دکتر غلامعلی حدادعادل آخرین سخنران این نشست درباره اهمیت ترجمه گفت: ترجمه برای هر جامعه‌ای، یک تلاش است که می‌تواند باعث بالندگی فکری شود و دنیاهای تازه‌ای را رو به جامعه باز کند و در رشد جامعه موثر باشد. هر جامعه‌ای پیشرفته‌تر باشد، به ترجمه اهمیت بیشتری می‌دهد.زیرا فرهنگ‌هایی که در اوج بوده‌اند، توجه ویژه‌ای به ترجمه داشته‌اند. به اعتقاد من نفس به وجود آمدن و دوام انجمن مترجمان شهر تهران اتفاق مبارکی است که باعث بلوغ فکری می‌شود.
وی ادامه داد: خوشحالم که عده‌ای به این بلوغ فکری رسیده‌اند که بدون حمایت دولت و نهادهای حمایتی خودشان دست به کار شوند و چنین انجمنی را تاسیس کنند و این نشان می‌دهد که توجه به نفس ترجمه در کشور جدی شده است. این انجمن اهداف مختلفی دارد اما در ابتدا وظیفه دارد که باتوجه به شرایط موجود و گسترش فضای مجازی از حق مترجم و ناشر دفاع کند. تا اثر ترجمه‌ها پس از سال‌ها تلاش مترجم، به راحتی در فضای مجازی منتشر نشود؛ اتفاقی که چند وقت پیش برای یکی از آثار ترجمه شده توسط من رخ داد.
رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی درباره اهمیت کار مترجمان اظهار کرد: ترجمه کار دشواری است و ترجمه یک هنر است و قابل تعریف نیست. ترجمه بد مانند حرکت در یک مسیر سربالایی است که وقتی صد قدم می‌رویم خسته می‌شویم اما ترجمه خوب یک مسیر سرازیری است و ایجاد انگیزه می‌کند. هر چه مترجمان با ادبیات هزار ساله فارسی بیشتر آشنا باشند ترجمه بهتری ارائه خواهند داد و دوستان فکر نکنند خواندن سعدی و بیهقی در ترجمه آنها هیچ تاثیری ندارد. این خواندن‌ها در نثر شما و واژه‌سازی بسیار تاثیرگذار خواهد بود.
وی افزود: ما در فرهنگستان پنجاه و پنج هزار واژه مصوب کرده‌ایم که دو هزار واژه عمومی و مابقی تخصصی است. ما هر سال این واژه‌ها را در قالب کتاب‌هایی منتشر می‌کنیم که می‌تواند برای شما بسیار موثر باشد. البته ما هیچ وقت مایل نبودیم مردم را مجبور به استفاده از این واژه‌ها کنیم اما در مواجه با این واژه‌ها یا پیشنهاد ما درست است که شما می‌توانید از آن استفاده کنید و یا پیشنهاد ما غلط است که شما می‌توانید واژه درست را به معرفی کنید. خواهش من این است که دوستان به حاشیه‌هایی که در فضای مجازی وجود دارد توجه‌ای نکنند و به ما در این واژه‌سازی‌ها کمک کنند.
حداد عادل با اشاره به انتشار «فرهنگ جامع زبان فارسی» گفت: چند سال است که ما شروع به تالیف «فرهنگ جامع زبان فارسی» در فرهنگستان کرده‌ایم. این کار زیر نظر علی‌اشرف صادقی در حال انجام است و حدود پنجاه نفر زیر نظر استاد صادقی مشغول کار هستند. اولین جلد این مجموعه چهار سال پیش و جلد دوم در نمایشگاه کتاب امسال منتشر شد. امیدواریم هر سال بتوانیم یک جلد از این مجموعه سی و پنج جلدی منتشر شود.
وی ادامه داد: عده‌ای به ما خرده می‌گیرند که مگر لغت‌نامه دهخدا چه ایرادی داشت که شما دست به انتشار این مجموعه زده‌اید که من در جواب باید بگویم، استفاده از لغت‌نامه دهخدا مانند استفاده از ماشین هشتاد سال پیش است؛ یعنی راه می‌رود اما چندان کارآمد نیست. دهخدا بدون شک کار بسیار بزرگی انجام داده است اما فرهنگ‌نامه‌نویسی یک کار مدرن و به روز است.
رییس بنیاد سعدی درباره دلایل ترجمه زیاد از سایر زبان‌ها به زبان فارسی و کمبود ترجمه از زبان فارسی به سایر زبان‌های اظهار کرد: خیلی طبیعی است که ترجمه از سایر زبان‌ها به فارسی بیشتر باشد زیرا یک دنیا در حال تولید محصول ادبی است و ما تنها یک کشور هستیم اما از همه این‌ها که بگذریم اگر ما امروز هزار مترجم توانا در ترجمه از زبان‌های دیگر به فارسی داشته باشیم، پنجاه مترجم خوب از فارسی به زبان‌های دیگر داریم. ما در بنیاد سعدی کارمان سعدی‌پژوهی نیست و تنها به احترام سعدی این نام را گذاشته‌ایم و کار اصلی ما آموزش زبان فارسی است و ما در حال برنامه‌ریزی برای تربیت مترجم زبان فارسی هستیم.
در ادامه این برنامه از سیزده عنوان کتاب مترجم اولی که به همت انجمن صنفی مترجمان منتشر شده است، رونمایی شد و از هلیا واعظیان، شیلان شفیعی و سمیر حسنوندی به عنوان پژوهشگران برتر عرصه ترجمه و از مجید جعفری اقدم، مدیر آژانس بین‌المللی ترجمه پل، فرهاد فلاح، انتشارات بین‌المللی فانوس دریایی، آرین قاسمی، مترجم تیم ملی فوتبال و رییس موسسه یونس امره تقدیر شد.
محمدرضا اربابی، رییس انجمن صنفی مترجمان شهر تهران در ابتدای این مراسم اظهار کرد: امروز 24 شهریورماه سال 1396، سومین جشن ملی مترجمان، بزرگترین گردهمایی مترجمان ایران زمین یک بار دیگر گردهم آمده‌ایم تا دیداری تازه کنیم تا بشنویم و از حرف‌هایی که به ثمر رسیده‌اند بگوییم؛ اما باید بدانیم نهالی که امروز داریم، ریشه در دیروز دارد؛ دیروزی که خیلی خیلی دور است و خیلی نزدیک.
وی ادامه داد: همه چیز از یک دغدغه بزرگ شروع شد. دلم می‌خواست اگر روزی از فرزندانم سوال می کنند که شغل پدرت چیست؟ سرشان را بالا بگیرند و با افتخار بگویند مترجم. برنامه‌ای 15 ساله طراحی شد اما نه در مجلس و دولت یا سازمانی بزرگ بلکه در اتاقی کوچک در خانه‌ای نه‌چندان بزرگ. در اتاقی که روی دیوار آن کاغذی دیوارکوب شده بود و روی آن نوشته بود، «30 سپتامبر، روز جهانی ترجمه.» پژوهش آغاز شد. شش ماه فقط مطالعه و پژوهش برای بررسی آنچه در دنیا در حوزه ترجمه رقم می‌خورد.
رییس انجمن صنفی مترجمان شهر تهران در توضیح کارهای انجام شده برای تاسیس انجمن گفت: سال 89 به همت همراهان خوبم، نخستین هم‌اندیشی سراسری فعالان عرصه ترجمه در ایران، به مناسبت روز جهانی ترجمه برگزار شد. در جمع 100 نفره حاضر در آن نشست تنها دو نفر می‌دانستند که 30 سپتامبر روز جهانی ترجمه است و این یعنی به هدف زده‌ایم. هم‌اندیشی سال 89 را از جنبه‌های مختلف می‌توان یک رویداد منحصر به فرد دانست و البته یک سرآغاز مهم؛ چراکه در آن نشست مسائل مهمی مطرح و بذری کاشته شد و سرانجام انجمن شروع به فعالیت کرد.
وی افزود: در این مسیر دشوار کوشیده‌ایم تا بیش از همیشه از تمامی ظرفیت‌های موجود در ترجمه کشور بهره بگیریم. تلاش کرده‌ایم تا دیواره‌های خیالی میان خانواده ترجمه را برداریم. کاری بس دشوار که از برداشتن دیوار برلین هم سخت‌تر است. هر کسی که نگاهی به این اساسنامه می‌اندازد، اگر متخصص و منصف باشد به خوبی در‌ک می‌کند که اساس اصلی، مشکلات صنفی مترجمان لحاظ شده است؛ اما حتی همان متخصصان منصف هم ممکن است با قوت و قدرت بگویند که محال است تحقق این اهداف و خیلی بعید است اجرایی شود.
اربابی با اشاره به انجام شدن اهداف اساسنامه اظهار کرد: ما فرزندان آرش کمانگیر هستیم و باور داریم که در این سرزمین باید تیرانداز ماهری باشی و با هر تیر دو هدف را بزنید اما در این سرزمین حتی اگر آرش هم باشیم از هر ده تیر، تنها دو تیر به هدف می‌خورد؛ پس با دو تیر انداختن و به هدف نزدن ناامید نمی‌شویم. امروز در یک محمل قانونی، با دانش و تجربه بزرگان و با انگیزه و تلاش جوانی گام‌هایی برداشته شده است که از عصر حرف به عصر عمل رسیده‌ایم.
وی در توضیح برنامه‌های آینده این انجمن گفت: مذاکرات بسیار سازنده‌ای برای ایجاد بیمه تامین اجتماعی مترجمان عضو انجمن صورت گرفته است که ظرف یک ماه آینده خبرهای بسیار مسرت‌آوری را برای اعضا محترم به ارمغان خواهد آورد. به امید خدا از سال 1397 تاسیس تعاونی مسکن مترجمان را کلید خواهیم زد. اقدامی که قطعا جزو اهداف اصلی انجمن است و تحقق آن دور از دسترس نیست.
رییس انجمن صنفی مترجمان شهر تهران با اشاره به حواشی انجمن نیز اظهار کرد: در این سال‌ها یکی گفت اربابی آقازاده است و یکی دیگر گفت بچه پولدار است. آن دیگری گفت پشتش گرم است و این دیگری از بی‌سوادیش گفت! آری هر کسی از ظن خود شد یار من اما من نه آقازاده‌ام و نه مبتلا به ژن خوب، بلکه آقازاده‌ام و بهرمند از ژن خوب. صاحب ژن خوب خانواده‌ای عادی هستم که از صفر شروع کردن، آرمان‌گرایی، پله‌پله بالا رفتن و تلاش خستگی‌ناپذیر را به من آموخت.
در ادامه این نشست دکتر فرزانه فرحزاد، استاد دانشگاه علامه طباطبایی درباره «برنامه آموزش تربیت مترجم انگلیسی» صحبت کرد و گفت: این برنامه ظرف مدت سه سال در دانشگاه علامه نوشته شد. در این طرح با هشتاد استاد تماس گرفتیم و از آنها شرح درس خواستیم. این برنامه امروز بعد از گذشت بیست و هفت سال بازبینی شده و قرار است که به زودی اجرا شود.
وی افزود: هدف ما این است که با تغییر این برنامه مترجمان را به بازار نزدیک کنیم. تقویت مهارت‌های زبانی، تقویت توانش ترجمه و شخصی‌تر کردن رشته مترجمی زبان انگلیسی هدف شورای تحول علوم انسانی است. البته تعداد واحدها و چیدمان آنها چندان دست ما نبود و وزارت علوم آن را تنظیم کرده است. در این طرح پنجاه استاد برای ما شرح درس نوشتند. طبیعتا نمی‌توانستیم منابع کلاسیک را تغییر دهیم اما منابع جدید مختص ده سال اخیر است.
این استاد دانشگاه، با اشاره به ملاک برای دسته‌بندی دروس اظهار کرد: هدف ما این بود دروس در چهار دسته اسلامی‌سازی، بومی‌سازی، کارآمدی و روز‌آمدی گنجانده شوند. این طرح هم‌اکنون قابل اجراست اما فکر می‌کنم از آبان‌ماه در سایت وزارت‌خانه قرار خواهد گرفت و از بهمن‌ماه اجرا خواهد شد.
دکتر غلامعلی حدادعادل آخرین سخنران این نشست درباره اهمیت ترجمه گفت: ترجمه برای هر جامعه‌ای، یک تلاش است که می‌تواند باعث بالندگی فکری شود و دنیاهای تازه‌ای را رو به جامعه باز کند و در رشد جامعه موثر باشد. هر جامعه‌ای پیشرفته‌تر باشد، به ترجمه اهمیت بیشتری می‌دهد.زیرا فرهنگ‌هایی که در اوج بوده‌اند، توجه ویژه‌ای به ترجمه داشته‌اند. به اعتقاد من نفس به وجود آمدن و دوام انجمن مترجمان شهر تهران اتفاق مبارکی است که باعث بلوغ فکری می‌شود.
وی ادامه داد: خوشحالم که عده‌ای به این بلوغ فکری رسیده‌اند که بدون حمایت دولت و نهادهای حمایتی خودشان دست به کار شوند و چنین انجمنی را تاسیس کنند و این نشان می‌دهد که توجه به نفس ترجمه در کشور جدی شده است. این انجمن اهداف مختلفی دارد اما در ابتدا وظیفه دارد که باتوجه به شرایط موجود و گسترش فضای مجازی از حق مترجم و ناشر دفاع کند. تا اثر ترجمه‌ها پس از سال‌ها تلاش مترجم، به راحتی در فضای مجازی منتشر نشود؛ اتفاقی که چند وقت پیش برای یکی از آثار ترجمه شده توسط من رخ داد.
رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی درباره اهمیت کار مترجمان اظهار کرد: ترجمه کار دشواری است و ترجمه یک هنر است و قابل تعریف نیست. ترجمه بد مانند حرکت در یک مسیر سربالایی است که وقتی صد قدم می‌رویم خسته می‌شویم اما ترجمه خوب یک مسیر سرازیری است و ایجاد انگیزه می‌کند. هر چه مترجمان با ادبیات هزار ساله فارسی بیشتر آشنا باشند ترجمه بهتری ارائه خواهند داد و دوستان فکر نکنند خواندن سعدی و بیهقی در ترجمه آنها هیچ تاثیری ندارد. این خواندن‌ها در نثر شما و واژه‌سازی بسیار تاثیرگذار خواهد بود.
وی افزود: ما در فرهنگستان پنجاه و پنج هزار واژه مصوب کرده‌ایم که دو هزار واژه عمومی و مابقی تخصصی است. ما هر سال این واژه‌ها را در قالب کتاب‌هایی منتشر می‌کنیم که می‌تواند برای شما بسیار موثر باشد. البته ما هیچ وقت مایل نبودیم مردم را مجبور به استفاده از این واژه‌ها کنیم اما در مواجه با این واژه‌ها یا پیشنهاد ما درست است که شما می‌توانید از آن استفاده کنید و یا پیشنهاد ما غلط است که شما می‌توانید واژه درست را به معرفی کنید. خواهش من این است که دوستان به حاشیه‌هایی که در فضای مجازی وجود دارد توجه‌ای نکنند و به ما در این واژه‌سازی‌ها کمک کنند.
حداد عادل با اشاره به انتشار «فرهنگ جامع زبان فارسی» گفت: چند سال است که ما شروع به تالیف «فرهنگ جامع زبان فارسی» در فرهنگستان کرده‌ایم. این کار زیر نظر علی‌اشرف صادقی در حال انجام است و حدود پنجاه نفر زیر نظر استاد صادقی مشغول کار هستند. اولین جلد این مجموعه چهار سال پیش و جلد دوم در نمایشگاه کتاب امسال منتشر شد. امیدواریم هر سال بتوانیم یک جلد از این مجموعه سی و پنج جلدی منتشر شود.
وی ادامه داد: عده‌ای به ما خرده می‌گیرند که مگر لغت‌نامه دهخدا چه ایرادی داشت که شما دست به انتشار این مجموعه زده‌اید که من در جواب باید بگویم، استفاده از لغت‌نامه دهخدا مانند استفاده از ماشین هشتاد سال پیش است؛ یعنی راه می‌رود اما چندان کارآمد نیست. دهخدا بدون شک کار بسیار بزرگی انجام داده است اما فرهنگ‌نامه‌نویسی یک کار مدرن و به روز است.
رییس بنیاد سعدی درباره دلایل ترجمه زیاد از سایر زبان‌ها به زبان فارسی و کمبود ترجمه از زبان فارسی به سایر زبان‌های اظهار کرد: خیلی طبیعی است که ترجمه از سایر زبان‌ها به فارسی بیشتر باشد زیرا یک دنیا در حال تولید محصول ادبی است و ما تنها یک کشور هستیم اما از همه این‌ها که بگذریم اگر ما امروز هزار مترجم توانا در ترجمه از زبان‌های دیگر به فارسی داشته باشیم، پنجاه مترجم خوب از فارسی به زبان‌های دیگر داریم. ما در بنیاد سعدی کارمان سعدی‌پژوهی نیست و تنها به احترام سعدی این نام را گذاشته‌ایم و کار اصلی ما آموزش زبان فارسی است و ما در حال برنامه‌ریزی برای تربیت مترجم زبان فارسی هستیم.
در ادامه این برنامه از سیزده عنوان کتاب مترجم اولی که به همت انجمن صنفی مترجمان منتشر شده است، رونمایی شد و از هلیا واعظیان، شیلان شفیعی و سمیر حسنوندی به عنوان پژوهشگران برتر عرصه ترجمه و از مجید جعفری اقدم، مدیر آژانس بین‌المللی ترجمه پل، فرهاد فلاح، انتشارات بین‌المللی فانوس دریایی، آرین قاسمی، مترجم تیم ملی فوتبال و رییس موسسه یونس امره تقدیر شد.
