دولت سعودی خود را مجاز می داند در امور کشورهای عربی از مصر تا لبنان و سوریه و از بحرین و قطر تا یمن و جیبوتی دخالت نماید و با تاسیس مدارس مذهبی و تدریس ایدوئولوژی نفرت و خشونت، برداشت خود از اسلام را به این جوامع تحمیل نماید. همچنین با استفاده از دلارهای نفتی سیاستهای داخلی و خارجی ایشان را نیز تحت تاثیر قرار داده و تلاشهای بسیاری را برای همسو ساختن این دول با اهداف و منافع خود نموده است. بنا بر برخی اخبار منتشره، دولت سعودی توسعه روابط خود با برخی کشورهای عربی مانند قطر را نیز منوط به کاهش روابط با ایران دانسته است. در نقطه مقابل دولت سعودی همواره یکی از مخالفان گسترش روابط و نفوذ ایران در کشورهای عربی و اسلامی بوده است تا جایی که دولتمردان عربستانی یکی از شرایط بهبودی رابطه با ایران را عدم تلاش تهران برای دخالت و اعمال نفوذ در کشورهای عربی دانسته اند[1].
حال این پرسش مطرح می شود: چه دلایلی دخالت و نفوذ سعودی در کشورهای عرب را مشروع و موجه، و تلاش ایران در جهت تاثیر گذاری در کشورهای عرب منطقه را نا مشروع می گرداند؟ آیا تکیه بر زبان یا نژاد مشترک میتواند محملی برای موارد فوق باشد؟
بر اساس اسناد بین المللی " همه مردم در اصل شرافت انسانی و تکلیف و مسئولیت برابرند؛ بدون هرگونه تبعیضی از لحاظ نژاد یا رنگ یا زبان یا جنس یا اعتقاد دینی "[2]. هر چند کنوانسیون منع تبعیض نژادی و دیگر اسناد بین المللی فرد و مسئولیت دولت در مقابل افراد را مورد تصریح قرار داده اند لکن نمیتوان تفکرات و رفتار قومیت گرایانه دولتی در مقابل دولت دیگر را نادیده گرفت و به طور حتم هر گونه رفتار نژاد پرستانهء یک یا چند دولت در مقابل دولت دیگر نیز مطرود و مغایر با اصول حقوق بشر خواهد بود.
از سوی دیگر یکی از اصول اولیه حقوق بین الملل اصل حاکمیت اراده است. هر کشوری می تواند بر اساس تعریفی که از منافع و خواسته های خود دارد، به توسعه روابط با کشورهای دیگر بپردازد. در شرایطی که دولت ایران از طرفی و دولتهای سوریه، لبنان یا عراق ...از طرفی دیگر، خواستار گسترش روابط سیاسی اقتصادی و یا نظامی خود با ایران هستند، چه دلیل و سندی میتواند عربستان سعودی را مجاز نماید تا در تشکیل و یا توسعه این روابط دخالت یا اعمال نظر نماید؟ ضمن اینکه بر مبنای اصل دیگر حقوق بین الملل، یعنی اصل تساوی حاکمیت ها هیچ کشوری حق تحمیل نظرات و دیدگاههای خود بر دیگر دولتهای جهان را ندارد.
به نظر می رسد تکیه برخی کشورهای عربی، علی الخصوص نظام عربستان سعودی، بر قومیت یا زبان عربی، مخالف اصول پذیرفته شده حقوق بشری و قواعد بین المللی است و میتوان آنرا یکی از اشکال نوین نژاد پرستی دانست. همچنین بنا بر موارد فوق الاشعار، نمی توان آنرا یک اتحاد و همکاری بر مبنای منافعِ مشترکِ مشروع و منطبق با عدالت و قواعد انسانی تلقی نمود. این مسئله اهمیت بیشتری پیدا می کند وقتی در می یابیم که اکثریت کشورهای عربی مسلمانند و قرآن کریم[3] و سیره نبوی هر گونه قبیله گرایی و نژاد پرستی را مذموم و مطرود می شمارد.
[1]باشگاه خبرنگاران جوان.15/10/1394، کد خبر 5450293
[2]اعلامیه قاهره در مورد حقوق اسلام. 1990. ماده 1 بند الف.
[3]یا ایها الناس انا خلقناکم من ذکر و انثی و جعلناکم شعوبا و قبائل لتعارفوا ان اکرمکم عند الله اتقیکم، سوره مبارکه. حجرات آیه13
* کارشناس ارشد حقوق بین الملل