بیماریهای مقعدی علاوه بر علائم منحصر به فرد خود، دارای نشانه های مشترکی نیز هستند که گاهی باعث ایجاد خطای پزشکی می شود. به همین خاطر، بهتر است برای تشخیص این نوع بیماری ها از تست‌ها و آزمایش‌هایی که مخصوص این ناحیه و سایر قسمت‌های دستگاه گوارش تحتانی می باشند، استفاده شود. برخی علایم بیماری های مقعدی مانند درد، خارش، سوزش، خونریزی یا تورم قابل توجه در این ناحیه بسیار آزار دهنده بوده و زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می دهند. در ادامه توضیح کوتاهی در رابطه با هریک از بیماری های مقعدی می دهیم.
درمان شقاق مقعد
پارگی یا زخم در مخاط درون یا پوست خروجی مقعد را شقاق مقعد می نا مند. این بیماری ممکن است توسط آسیب ناشی از اجابت مزاج سخت یا مدفوع سفت و بزرگ و حتی اسهال شدید و آبکی به وجود آید. همچنین رابطه جنسی مقعدی خشن نیز می تواند منجر به شقاق شود. گرفتگی عضلات اسفنکتر مقعد، خونرسانی به زخم و شکاف ایجاد شده را کاهش داده و باعث طولانی تر شدن روند درمان شقاق می شود.
ترک مقعدی باعث درد و سوزش زیاد همراه با خونریزی هنگام یا پس از اجابت مزاج می‌شود. درد برای چند دقیقه تا چند ساعت ادامه یافته و تا اجابت مزاج بعدی فروکش می‌کند. پزشک می‌تواند با معاینه‌ی آرام مقعد، پارگی ناشی از شقاق را تشخیص دهد. در موارد نادر، شقاق مقعد ممکن است ناشی از یک اختلال دیگر مانند بیماری التهابی روده (IBD)، بیماری آمیزشی (STD) یا سرطان باشد. برای تشخیص این بیماری‌ها تست‌هایی مانند کولونوسکوپی تحت بی‌هوشی انجام می شود.
مصرف مکمل‌های نرم‌کننده مدفوع یا پسیلیوم با افزایش فیبر در رژیم غذایی می‌تواند باعث کاهش نسبی یبوست بیمار شود. در برخی موارد استفاده از پماد زینک اکسید محافظ یا شیاف ملین (مانند گلیسیرین) به نرمی مدفوع کمک می کند.
برای کاهش ناراحتی فرد، استفاده از بی‌حس کننده‌های موضعی (مانند بنزوکائین یا لیدوکائین) بر روی مقعد یا نشستن در آب گرم به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه پس از اجابت مزاج، موثر می باشد. تزریق سم بوتولینوم، استفاده از پماد نیتروگلیسیرین یا مسدودکننده‌های کانال کلسیم (مانند کرم یا ژل نیفدیپین، دیلتیازم) به ناحیه‌ی شقاق راه های درمان کاهش گرفتگی اسفنکتر مقعد و بهبود شقاق می باشند.
در صورت موثر نبودن روش های مذکور، فرد تحت جراحی برداشت زخم یا برداشت قسمتی از عضله‌ی دریچه‌ای مقعد یا هر دو قرار می گیرد. ممکن است در موارد نادری کشیدن و اتساع دریچه‌ی مقعد نیز انجام شود.
فیستول مقعد
فیستول مقعدی یک مسیر باریک است که از درون کانال مقعد به سمت پوست اطراف آن ایجاد شده است. فیستول می تواند خود‌به‌خود به وجود آید و یا ناشی از یک آبسه آنورکتال باشد. علل ایجاد این عارضه، بیماری های کرون و سل می باشند. در مواردی نیز ممکن است توسط دیورتیکولیت، تومورها، یا تروما ایجاد شود. فیستول در نوزادان به صورت مادرزادی به وجود می آید و در نوزادان پسر شیوع بیشتری دارد. فیستول رکتوواژینال از عوارض ثانویه بیماری کرون، آسیب های مربوط به زایمان، پرتو درمانی و یا سرطان می باشد.
از علایم فیستول می توان به ترشحات بدبو، خون‌آبه‌ای و چرکی اشاره کرد که در صورت عفونت درد نیز اضافه می گردد. در صورت شک به بیماری کرون، معاینه و سیگموئیدوسکوپی انجام می گردد تا وجود یا عدم وجود فیستول مشخص شود. راه درمان فیستول مقعدی در اغلب موارد عمل جراحی می باشد.
سینوس پیلونیدال و سینوس چرکی پوستی بیماری هایی هستند که لازم است از فیستول مقعدی تمیز داده شوند. در گذشته، تنها راه درمان فیستول مقعدی عمل جراحی باز بود که باعث ایجاد بی‌اختیاری روده برای بیمار می شد. امروزه با پیشرفت تکنولوژی و ابداع روش‌های نوین درمانی در این زمینه، عوارضی که بیمار تجربه می کند بسیار کاهش یافته است. از روش هایی که جایگزین عمل جراحی شده اند می توان به فلپ، استن، پلاگین، چسب فیبرین و … اشاره کرد.
در صورتی که فرد مبتلا به اسهال یا بیماری کرون باشد، انجام فیستولوتومی به دلیل تاخیر در ترمیم زخم توصیه نمی شود. در این موارد مترونیدازول و سایر آنتی‌بیوتیک‌های مناسب و درمان‌های سرکوبگر ترجیح داده می شوند.
بواسیر (هموروئید)
بیماری هموروئید یا بواسیر در اثر ورم رگ های موجود در دیواره‌ی راست روده و مقعد به وجود می‌آید. هنگامی که مویرگ‌های مقعدی تحت فشار بیش از حد قرار بگیرند، متورم شده و فاقد توانایی بازگشت خون به سمت قلب می شوند. این فشار ممکن است در اثر بارداری، بلند کردن اجسام سنگین یا زور زدن‌های متوالی در هنگام دفع مدفوع سفت و سخت ایجاد شود. توده‌ی هموروئیدی ایجاد شده در داخل یا خارج از مقعد ممکن است همراه با درد یا خونریزی باشد.
از دیگر علائم هموروئید می توان به احساس پر بودن رکتوم و تخلیه‌ی ناکامل آن پس از اجابت مزاج اشاره کرد. اگرچه خارش در مقعد نشانه‌ی اختصاصی بیماری بواسیر نیست اما این احتمال وجود دارد که توده‌ی بواسیری مانع تمیز شدن کامل و صحیح مقعد شده ومنجر به خارش شود.
بواسیر انواع مختلفی دارد که تشخیص نوع آن تاثیر بسزایی در درمان بهتر و سریع‌تر بیمار خواهد داشت. بواسیر داخلی یکی از انواع بواسیر است که بیشتر درون مقعد و قسمت بالایی محل اتصال بین مقعد و رکتوم را شامل می شود. البته ممکن است بواسیر داخلی به خارج مقعد نیز راه پیدا کند که در آن صورت هموروئید پرولاپس نامیده می‌شود. بواسیر داخلی معمولاً یک توده‌ی قابل مشاهده و بدون درد بوده که همراه با خونریزی حین اجابت مزاج و پس از آن می باشد. شدت خونریزی در این مورد معمولا کم بوده و باعث کم‌خونی نمی‌شود، اما احتمال آن وجود دارد. بواسیر خارجی با معاینه مقعد قابل تشخیص است و در پایین محل اتصال آنورکتال تشکیل می‌شود. نوع خاصی از بواسیر خارجی وجود دارد که منجر به ایجاد لخته خون دردناک خواهد شد. این بیماری هموروئید ترمبوزه نام دارد.
پزشک برای بررسی هموروئید از معاینه انگشتی و مشاهده‌ی مقعد کمک می گیرد تا وجود ضایعات برجسته‌ی هموروئید مشخص شود. هموروئید بدون درد و خونریزی را با آنوسکوپ معاینه می کنند. در صورتی که بیمار تجربه خونریزی داشته باشد، بررسی دقیق‌تر با سیگموئیدوسکوپی یا کولونوسکوپی برای رد احتمال وجوده توده‌ی سرطانی لازم است.
در صورتیکه بیماری هموروئید در مراحل ابتدایی باشد با خود مراقبتی (نشستن در آب گرم) و تغییر رژیم غذایی به محتوای فیبر بیشتر، برطرف خواهد شد. بواسیرهایی که با استفاده از دارو یا روش خانگی درمان نمی شوند، میتوان جهت درمان بواسیر با لیزر و بدون نیاز به جراحی در یک جلسه بصورت عمل سرپائی انجام شود.
کیست مویی
بیماری پیلونیدال یا کیست مویی عفونتی ناشی از موی برگشته درون پوست است که در بالای شکاف باسن و در مکان انتهایی‌ترین مهره ستون فقرات رخ می دهد. شیوع این بیماری در مردان جوان و پر مو بیشتر است اما ممکن است در زنان نیز ایجاد شود. به دلایل شناخته نشده ای ممکن است مو تحریک شده و به سمت درون پوست رشد کند. در اثر این اتفاق کیست مویی درون حفره‌ی بالای خط باسن ایجاد می شود که آن را کیست پیلونیدال می نامند. این کیست ممکن است هیچ نشانه ای نداشته باشد و یا آلوده شده و چرک کند. در صورتی که عفونت باعث تجمع چرک درون کیست شود، آبسه پیلونیدال نامیده می‌شود. آبسه پیلونیدال درد، قرمزی و تورم را به همراه دارد. در برخی موارد چرک به وجود آمده خود‌به‌خود خارج خواهد شد.
این بیماری با معاینه دقیق ناحیه مربوطه و مشاهده‌ی سوراخ کوچک آن در منطقه‌ی عفونی تشخیص داده می‌شود. برای درمان کیست مویی چرک آن را به صورت سرپایی برش داده و تخلیه می کنند. اما سینوس پیلونیدال، لازم است تحت عمل جراحی قرار گیرد.
در صورتی که کیست بزرگ باشد، ممکن است نیاز به جراحی با روش فلپ باشند. در روش مذکور، مقداری پوست و گاهی اوقات عضله از یک ناحیه دیگر که نزدیک به سینوس باشد برداشته شده و به عنوان پوششی به منطقه تخلیه شده پیوند داده می‌شود.