تسنیم نوشت: افزایش تورم، بالارفتن نرخ ارز و طلا و سکه و .... شرایط اقتصادی ایران را از ماه‌های گذشته دچار تلاطم کرد. تلاطماتی که برخی آن را محصول خروج ترامپ از برجام عنوان می‌کنند و می‌گویند تحریم‌های آمریکا و غرب اقتصاد ایران را دچار مشکل کرده است اما در مقابل بسیاری بر این باورند که تحریم‌های خارجی سهم بسیار اندکی در مشکلات اقتصادی دارند.
در واقع این عده معتقدند کشورمان دچار تحریم‌هایی است که محصول سوءمدیریت و ناکارآمدی در داخل کشور است. تحریم‌هایی که آنها را "تحریم‌های داخلی" می‌نامند.
اما به واقع کدام تحریمها بیشترین ضربه را به اقتصاد ایران می‌زنند؛ تحریم‌های خارجی یا تحریم‌های داخلی؟
حجت عبدالملکی اقتصاددان، استاد دانشگاه و عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) در گفت و گویی تحلیل خود از شرایط اقتصادی کشورمان را مطرح کرد و به این سوال پاسخ داد که وزن تحریم‌های داخلی و خارجی در این شرایط چقدر است؟
عبدالملکی در این بخش از مصاحبه خود می‌گوید: مهمترین مسئله‌ای که در سال 97 با آن مواجهیم، مسئله تورم است. این تورم ناشی از افزایش قیمت ارز است که به سرعت به بازارهای دیگر تسری پیدا کرد؛ از زمستان سال گذشته قیمت دلار و ارز یک سیر صعودی پیدا کرد، بهار امسال به شدت تشدید شد، افزایش قیمت در بازار ارز منجر شد که بازارهای دیگر هم افزایش قیمت داشته باشیم. ابتدا در بازارهای مالی مثل بازار بورس، طلا، فلزات گرانبها و بازار خودرو و از آنجا این افزایش قیمت سرریز کرد و القا شد به بازار کالاهای مصرفی و در واقع قیمت هر آنچه که مردم به آن نیاز دارند، در حال افزایش است لذا مهمترین مسئله‌ای که ما در سال 97 با آن مواجه هستیم، مسئله تورم است. طبیعتاً قدرت خرید مردم و سفره مردم را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
** سهم تحریم‌های خارجی در شرایط اقتصادی کنونی تنها 20 درصد است
وی در مورد نقش تحریمها در این شرایط و وزن تحریم‌های خارجی و تحریم‌های داخلی اینگونه می‌گوید: تقریبا می‌توان گفت: همه مشکلاتی که داریم، ناشی از تحریم‌هاست. ما غیر از تحریم هیچ مشکل دیگری نداریم. اما برداشتی که از تحریمها می‌شود، یک برداشت غلطی است. ما یک تحریم خارجی داریم که البته مقدار آن هم قابل توجه است اما در مقابل تحریم‌های داخلی هم داریم و تحریم‌های داخلی 4 برابر تحریم‌های خارجی قدرت دارند یعنی اگر ما بخواهیم فضای تحریمی جمهوری اسلامی را بررسی بکنیم، می‌گوییم 20 درصد تحریم‌های خارجی و 80 درصد تحریم‌های داخلی و مجموع اینها با هم این شرایط را رقم زدند.
این استاد دانشگاه در توضیح اینکه چرا به تحریم‌های خارجی به خصوص به اتفاقاتی که در سال 97 می‌افتد ضریب و وزن کمی می‌دهیم؟ تصریح می‌کند: به خاطر اینکه قبل از اینکه هیچ تغییری در فضای تحریمها اتفاق بیفتد یعنی نه تحریم جدیدی اتفاق بیفتد و نه تحریم‌هایی که قبلا تعلیق شدند، برگردند، ما می‌بینیم که قیمت‌ها به شدت رشد کردند.
"رئیس جمهور آمریکا 18 اردیبهشت اعلام کرد که از برجام خارج می‌شود اما به صورت واقعی از اواسط مردادماه بخشی از تحریمها قبلی برگردانده شد و بقیه آن هم در واقع اواسط آبان اتفاق می‌افتد. مابین 18 اردیبهشت تا اوایل آبان که دو سه ماه می‌شود، همه اتفاقات رخ می‌دهد: قیمت ارز و قیمت طلا به شدت افزایش می‌یابد، ارزش بورس شدیداً بالا می‌رود، قیمت سایر کالاها افزایش پیدا می‌کند، بدون اینکه در اتمسفر تحریمی کشور از بعد خارجی اتفاقی افتاده باشد. پس واقعاً تحریم‌های خارجی اثر قابل توجهی در این مقطع نداشتند."
** یک اقتصاددان اسرائیلی: تحریمها، اقتصاد ایران را دچار چالش نخواهد کرد
عبدالملکی در ادامه سخنان خود تاکید می‌کند: همچنین کارشناسان غربی هم معتقدند که تحریم‌های خارجی واقعا توانایی اینکه اقتصاد ایران را دچار چالش کند، ندارند. به طور مثال یک اقتصاددان اسرائیلی- آمریکایی به نام پروفسور استنلی فیشر (Stanley Fischer) که جزو چند اقتصاددان سرشناس دنیا است، در سال 2012 که اوج تحریم‌های آمریکا و غرب علیه جمهوری اسلامی بود، در مصاحبه با روزنامه اسرائیلی جروزالم پست ( The Jerusalem Post) گفته بود: تحریمها اقتصاد ایران را دچار چالش نخواهد کرد، به خاطر اینکه مسئولین و مردم ایران راه‌حل را خواهند یافت و غرب فقط می‌تواند روی اثرات سیاسی تحریمها حساب کند.
وی اضافه می‌کند: حتی بسیاری از کارشناسان اقتصادی غربی عنوان کردند که اقتصاد ایران آن‌قدر قدرتمند و پرظرفیت است که تحریم‌های غربی نمی‌توانند این اقتصاد را متوقف کنند. اقتصاد ایران به قول رویترز اقتصادی است که 500 میلیارد دلار در سال تولید انجام می‌دهد و فقط 50 میلیارد دلار واردات انجام می‌دهد یعنی 90 درصد به خود و منابع خودش متکی است لذا این اقتصاد در شرایط تحریم دچار چالش جدی نمی‌شود.
این اقتصاددان تاکید می‌کند: همه تحلیل‌های اقتصاددان‌ها و کارشناسان غربی درست بود و اتفاقاً آن چیزی که اقتصاد ایران را زمین‌گیر کرد، تحریم‌های داخلی بود و جالب است بدانیم که سیاستمداران غربی و آمریکایی هم روی همین تحریم‌های داخلی در اقتصاد ایران حساب باز کردند. به این ترتیب که می‌گویند یک سری از تحریم‌های داخلی به صورت بالفعل و یا بالقوه وجود دارد و ما با تحریم‌های خارجی می‌توانیم اولاً تحریم‌های بالقوه داخلی ایران را فعال کنیم و ثانیاً تحریم‌های بالفعل ایران را تشدید کنیم. حالا تحریم‌های داخلی تشدید و فعال شده به علاوه تحریم‌های خارجی که اضافه شده می‌توانند اقتصاد ایران را فلج کند.
** اقتصاد مقاومتی یعنی مقابله با تحریم‌های داخلی
عبدالملکی در این بخش از سخنان خود تعریف جدیدی نیز از اقتصاد مقاومتی ارائه داده و می‌گوید: اقتصاد مقاومتی یعنی مقابله با تحریم‌های داخلی. اگر اقتصاد مقاومتی را اجرا کنیم، تحریم‌های داخلی از بین می‌رود. به تعبیر بهتر اینکه نشانه‌های اجرای اقتصاد مقاومتی از بین رفتن تحریم‌های داخلی است و هر میزان که اقتصاد مقاومتی جلو برود، به همان میزان تحریم‌های داخلی از بین خواهد رفت. اکنون که درگیر تحریم‌های داخلی هستیم، یعنی اقتصاد مقاومتی تقریباً اجرا نشده یا بسیار اندک اجرا شده است.
وی اضافه می‌کند: اگر اقتصاد مقاومتی اجرا شود و به بیان عامیانه اگر تحریم‌های داخلی را شناسایی کنیم و دانه به دانه ریشه‌های آن را خشک کنیم تا این تحریمها از بین برود، غرب می‌ماند با 20 درصد تحریم‌هایی که مطمئن است اقتصاد ایران را دچار چالش نمی‌کند، در حالی که همان تحریم‌های خارجی برای غربی‌ها در واقع هزینه بسیار زیادی دارد.
" موسسه نایاک که یک موسسه آمریکایی است، محاسبه کرده که اقتصاد آمریکا از سال 1995 تا 2012 یا 2014 حدود 270 میلیارد دلار از محل تحریم ایران خسارت دیده است. همچنین اتحادیه اروپا از 2010 تا 2014 از محل تحریم ایران 220 درصدِ خسارتی که آمریکا دیده، خسارت دیده است یعنی خسارتی که آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها از تحریم ایران می‌بینند، به مراتب بیشتر از خسارتی است که ما در ایران می‌بینیم".
این استاد دانشگاه برهمین اساس تصریح می‌کند: بنابراین اگر تحریم‌های داخلی نباشد غربی‌ها مطمئن هستند و هیچ شکی ندارند که تحریم‌هایشان اثر خاصی در اقتصاد ایران ندارد. در عین حال که این تحریمها هزینه‌های بسیار بالایی هم برای آمریکا و غرب دارد لذا خودشان به صورت یکجانبه تحریمها را برمی‌دارند.
عبدالملکی سخنان خود در این بخش را اینگونه خاتمه می‌دهد: نتیجه اجرای اقتصاد مقاومتی، بلافصل و بلافاصله رفع تحریم‌های خارجی است. در واقع از بین بردن تحریم‌های داخلی که همان عمل به اقتصاد مقاومتی است، سبب می‌شود، کل تحریم‌های خارجی برای همیشه از تاریخ اقتصاد ایران حذف شود. مانند دفاع مقدس که ایران به گونه‌ای جنگید که سایه جنگ برای همیشه از کشور دور شد اینجا هم اگر اقتصاد مقاومتی را اجرا کنیم تا منجر به رفع تحریم‌های داخلی شود، سایه تحریم‌های خارجی برای همیشه از سر اقتصاد ایران و مردم ایران کوتاه خواهد شد.