از نخستین ساعت‌های روز گذشته، بازار ارز و سکه شاهد اتفاقات قابل‌توجهی بود؛ قیمت سکه و ارز در اواخر هفته گذشته افزایش بی‌سابقه‌ای داشت، ارز در بازار غیررسمی به مرز 19 هزار و 200 تومان نزدیک و سکه با قیمت پنج‌میلیون و 400 هزار تومان عرضه شد. روند افزایشی قیمت سکه و ارز تا ابتدای هفته جاری ادامه داشت اما از روز شنبه، قیمت‌ها با شیب نسبتا ملایمی روند نزولی به خود گرفت تا جایی که نرخ ارز روز یکشنبه هفته جاری وارد کانال 16 هزار تومان و روز دوشنبه وارد کانال 14 هزار تومان شد. به‌دنبال کاهش قیمت سکه و ارز، بازار غیررسمی ارز به‌ناگهان با ازدحام دارندگان ارز مواجه شد و 20 میلیارد دلار خانگی که تا پیش از این در دست مردم و خانه‌ها ذخیره شده بود، در کمتر از چند ساعت وارد بازار شد. اتفاق جالب توجه دیگر اینکه در طول 48 ساعت از آغاز روند کاهش نرخ ارز، تعداد مراجعات مردمی به کارگزاری‌های بورس برای دریافت کد سهامداری نیز به‌شدت افزایش یافت. این در حالی است که شاخص بورس طی یک‌ماه اخیر رکود بی‌سابقه‌ای را ثبت کرده و با افزایش 61 هزار واحدی و رشد 46 درصدی به شاخص 195 هزار واحد رسیده است. همین امر جذابیت بورس را برای خرید سهام افزایش داده و حجم قابل‌توجهی از مردم را به سمت خود جذب کرده است.
روز گذشته صرافی‌ها و دلال‌های خیابان فردوسی تهران که با سیل جمعیت فروشندگان ارز روبه‌رو شده بودند، خرید ارز را متوقف کردند و تنها به فروش ارز روی آوردند. نرخ دلار در حالی به کانال ۱۵ هزار تومان رسید که دلال‌های ارزی حاضر به خرید ارز با این قیمت نبودند.
نکته جالب توجه اینکه دلالان دلار حتی حاضر به پرداخت بیش از ۱۳ هزارتومان نیز برای هر دلار نبودند. عده‌ای بر این باورند که اتفاقات روز گذشته بازار ارز می‌تواند ناشی از اعلام خبر اعدام سه تن از اخلالگران بازار سکه و ارز که یکی از آنها معروف به «سلطان سکه» بود، باشد.
فعالان بازار البته یکی از دلایل کاهش نرخ ارز را تزریق ارز به بازار و ورود افراد برای فروش می‌دانند و می‌گویند تعداد کسانی که از نگرانی ریزش برای فروش آمده‌اند و برخی هم که دلارهایی با نرخ پایین خریده بودند و اکنون سود خوبی برده‌اند، به بازار می‌آیند تا با فروش، نوسان‌گیری کرده و مجدد منتظر رشد قیمت می‌مانند. بازاریان نیز معتقدند کاهش قیمت ارز پس از واگذاری اختیار تام به بانک مرکزی برای ورود به بازار ارز اتفاق افتاده است. براساس اعلام دولت، بانک مرکزی از سوی شورای عالی هماهنگی سران سه قوه اختیار یافت با دخالت در بازار ارز، این بازار را به ثبات برساند؛ لذا بانک مرکزی مکلف شده از طریق بانک‌ها و صرافی‌های مجاز، در بازار ارز مداخله کند و اقدامات لازم را برای کنترل نرخ ارز انجام دهد.
دولت؛ نقش اول بازار ارز
براساس آمار موجود، بیش از 95 درصد از بازار ارز کشور در اختیار دولت است؛ درواقع دولت هم عرضه‌کننده ارز به بازار است و هم متقاضی ارز در بازار. از سوی دیگر کمتر از پنج درصد از بازار ارز نیز در اختیار شرکت‌های خصولتی ازجمله شرکت‌های پتروشیمی، مس و فولاد است که درواقع بخش عمده‌ای از فعالیت‌های آنها تحت مدیریت دولت انجام می‌شود؛ بنابراین دولت نقش اساسی‌ای در بازار ارز دارد. به‌عبارت دیگر، افسار بازار ارز به دست دولت است و التهابات ارزی بیش از هرچیز از سوی دولت ایجاد می‌شود.
تصمیم جدید بانک مرکزی
بانک مرکزی که مجوز ورود به بازار ارز را از سوی دولت دریافت کرده، در روزهای اخیر و همزمان با اوج‌گیری قیمت انواع ارز در بازار آزاد، اعلام کرد از همین هفته ارز خدماتی را از طریق نظام بانکی در اختیار مردم قرار می‌دهد. لذا 11 بانک ملی، ملت، تجارت، سپه، صادرات، کشاورزی، توسعه صادرات، اقتصاد نوین، پارسیان، سامان و پاسارگاد مسئول توزیع ارز خدماتی شدند.
کارشناسان اقتصادی درمورد برنامه جدید همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی معتقدند برنامه جدید او همانند دیگر برنامه‌ها، حرف زیادی برای گفتن ندارد. درواقع اگر کنترل بازار ارز یکی از وظایف اصلی و ذاتی بانک مرکزی است، در نتیجه واگذاری اختیار به بانک مرکزی برای مداخله و کنترل بازار اتفاق تازه‌ای نیست.
ایسنا در این زمینه نوشت: «در ادامه آزمون و خطاهای بانک مرکزی و دولت در بازار ارز برای ایجاد راهکار کنترل و مدیریت جریان ارزی، در روزهای اخیر بار دیگر از مصوبات ارزی رونمایی شد. گرچه گفته می‌شود چندین برنامه در این سیاست گنجانده شده است، اما حداقل مصوباتی که منتشر شد این گمانه‌زنی‌ها را تایید نکرد. در این سیاست‌های ارزی، سه نکته کلی وجود دارد؛ اول تاکید بر اینکه تمامی صادرکنندگان غیرنفتی موظفند ظرف سه‌ماه بعد از صادرات، ارز حاصل از صادرات خود را در سامانه نیما عرضه یا به‌ترتیبی که بانک مرکزی معین می‌کند به چرخه اقتصادی برگردانند. این موضوع بارها پیش از این نیز مورد تاکید قرار گرفته بود. موضوع دیگر اینکه اختیارات لازم به رئیس‌کل بانک مرکزی جهت مدیریت بازار ارز داده شد به‌طوری که این بانک از طریق بانک‌ها و صرافی‌های مجاز در بازار ارز مداخله و اقدامات لازم را برای کنترل نرخ ارز انجام خواهد داد و البته قرار شد قیمت مبادله در بازار ارز را نیز به‌نحو مقتضی اطلاع‌رسانی کند. از سوی دیگر طبق یکی دیگر از مصوبات این جلسه، هر شخص حقیقی و حقوقی با رعایت مقررات بانک مرکزی می‌تواند به هر میزان اسکناس ارز وارد کشور کند.
چرایی ارزانی ارز
رئیس سابق شورای عالی کانون صرافان معتقد است چند دلیل برای کاهش نرخ ارز در روزهای اخیر وجود دارد که مهم‌ترین آن، اشباع خریداران ارز است. به گفته سعید مجتهدی، دوران رشد نرخ ارز طولانی شد و در این مدت بخش عمده افرادی که با هدف حفظ ارزش پول و دارایی خود وارد بازار ارز شده و ارز خریداری کرده بودند، ارز لازم را خریداری کرده و از بازار خارج شدند، بنابراین از سطح تقاضا در بازار کاسته شد.
وی می‌افزاید: «در روزهای اخیر و به‌ویژه روز گذشته، تمام کسانی که تا چندی‌پیش خریدار ارز بودند، به‌دنبال روند کاهشی نرخ ارز وارد بازار شده و از ترس از بین رفتن ارزش پول خود، ارز خود را عرضه کردند. همین امر بر افت قیمت‌ها تاثیر بسزایی داشت.»
مجتهدی معتقد است دو عامل مهم دیگر نیز بر کاهش نرخ ارز تاثیر گذاشته است؛ نخست کاهش حجم سفرهای خارجی و دوم آغاز فصل پاییز.
گرانی دلار بازی بود
یک تحلیلگر مسائل اقتصادی نیز در این زمینه می‌گوید: «افزایش نرخ ارز با هیچ‌یک از واقعیت‌های اقتصادی ایران هماهنگی نداشت؛ دولت خودش اجازه داد نرخ ارز بالا برود و حالا تلاش می‌کند نرخ ارز را پایین آورده تا مردم را از نظر اقتصادی راضی نگه دارد.» به گفته ابوالقاسم حکیمی‌پور، دولت تصمیم دارد توافق را روی ارز ۱۲ هزار تومانی با مردم ببندد تا مردم فکر کنند دولت توانسته موفق عمل کند، در حالی که عملا دولت از ابتدا قصدش همین بود تا نرخ ارز را به ۱۸ هزار تومان برساند و بعد پایین بیاورد تا رضایت اجتماعی مردم را کسب کند، اما این ترفند خوبی نخواهد بود.
حباب سکه در حال از بین رفتن است
عبادالله محمدولی، عضو هیات‌مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان طلا گفت: «در سکه شاهد یک حباب ۷۰۰ تا ۸۰۰ هزار تومانی بودیم که امروز با از بین رفتن این حباب، سکه به قیمت اصلی خود که معادل طلای آن است، بازمی‌گردد.» بازار طلا نیز در چند روز گذشته کاملا در نوسان بوده و به‌صورت ثانیه‌ای قیمت‌ها تغییر پیدا می‌کرد به‌طوری که امروز ما شاهد قیمت یک‌میلیون و ۸۹۵ هزار تومان در هر مثقال بودیم و الان که در آخر ساعت کاری بازار هستیم قیمت یک‌میلیون و ۹۴۰ هزار تومان شده است. ️این نوسانات باعث شده که فعالان رسمی فعلا خرید و فروشی انجام ندهند تا بازار به ثبات برسد.»
منبع:فرهیختگان