دبیر شورای عالی امنیت ایران چهارشنبه هفته گذشته به همراه تیمی امنیتی از جمله معاون اطلاعات و عملیات ستاد کل نیروهای مسلح، جانشین فرمانده سپاه قدس به کابل سفر کرد تا با مقامات کشور افغانستان از جمله همتای خود و رئیس جمهور این کشور دیدار و گفتگو کند. سفر علی شمخانی از دو جنبه توجه رسانه‌های داخلی و خارجی را جلب کرد؛ یکی ترکیب تیم همراه او بود و دیگری اظهارات شمخانی در دیدار با مشاور امنیت ملی افغانستان بود.
دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران در دیدار با حمدالله محب، مشاور امنیت ملی افغانستان گفت که تهران با اطلاع دولت افغانستان با گروه طالبان گفت‌وگو کرده است و این روند در آینده نیز ادامه خواهد داشت.
این تقریبا اولین بار است که یک مقام ارشد ایرانی بحث گفت‌وگو با طالبان را مطرح و تایید می کند. پیشتر سفیر ایران در کابل نیز فقط بحث تماس ایران با طالبان را مطرح کرده بود، اما تاکید کرده بود که این بحث فقط "تماس" است و "ارتباط" نیست؛ اما اظهارات شمخانی صریح‌تر و قاطع‌تر از اظهارات قبلی سفیر ایران بود. به همین دلیل هم بود که اظهارات دبیر شورای عالی امنیت ایران مورد توجه گسترده رسانه‌های خارجی هم قرار گرفته است.
بررسی این موضوع در سایه تحولات امنیتی و سیاسی افغانستان، اهمیت سفر اخیر مقام ارشد ایرانی را مضاعف جلوه می کند. از طرفی دولت افغانستان کنترل مناسبی را در برخی از نقاط این کشور ندارد و به لحاظ ثبات سیاسی دچار چالش است. به موازات آن گروه طالبان هم نفوذ و قدرت قابل ملاحظه ای را در صحنه این کشور دارد و این امری غیرقابل انکار است. همین وضعیت باعث شده است که حتی خود دولت کابل هم به دنبال مذاکرات با این گروه باشد.
به همین دلیل، ایران به عنوان کشور همسایه که مرز مشترک زمینی با افغانستان دارد، همواره اعلام کرده است در زمینه های مختلف از جمله اقتصادی، و امنیتی آمادگی دارد به دولت افغانستان کمک کند تا این کشور به ثبات بیشتری دست پیدا کند، تا اینکه افغانستان به عنوان همسایه ایران کشوری امن و به دور از هر تنش باشد.
نگاه پانورامایی به تحولات منطقه، اتفاقات جاری در افغانستان را بیش از پیش مهمتر می‌کند. در پی تضعیف و شکست داعش در عراق و سوریه با کمک های ایران و روسیه بنا به درخواست دولت‌های این دو کشور، کشورهای غربی به ویژه آمریکا و برخی متحدان منطقه‌ای آنها در تلاش هستند تا بقایای تروریست‌ها به ویژه در سوریه را به نقاط دیگر از جمله بخشی از افغانستان منتقل کنند.
حضور کنترل شده داعش در کشورهای منطقه امری است آمریکا و برخی متحدان آن مانند اسرائیل از گذشته در پی آن بوده‌اند. این گزاره‌ای است که هم از منظر تحلیلی و هم بر اساس گزارش‌های خبری منابع مختلف قابل تبیین است. شاید در میان برخی کشورهای غربی دیگر که با شکست داعش در منطقه الان نگران بازگشت تروریست‌های غربی به کشورهای خود هستند، با انتقال تروریست‌های باقیمانده به کشورهای دیگر از جمله افغانستان مشکلی نداشته باشند.
این طرح و تلاشها برای محقق ساختن آن، می‌تواند سرآغاز فرآیندی خطرناک باشد که منطقه را در آشوب امنیتی جدیدی فرو برد. به همین دلیل است که همکاری و هم افزایی کشورهای منطقه بیش از هر زمان دیگری ضروری به نظر می رسد.
از طرفی، ظهور بازیگران غیردولتی، چه منفی و چه مثبت، طی سالهای اخیر در منطقه و نقش موثر آنها، باعث شده است که نتوان آنها را نادیده گرفت. بخاطر همین در زمینه مقابله با تهدیدات هم باید از ظرفیت بازیگران دولتی و هم بازیگران غیردولتی بهره جست. به‌ویژه اینکه این بازیگر گروهی موثر و فعال مانند طالبان در افغانستان باشد. به همین دلیل، ایران ضمن اولویت بخشی به همکاری با دولت رسمی کابل، در کنار آن و با اطلاع دولت افغانستان سعی کرده است که برای بهره گیری از ظرفیت طالبان در زمینه ثبات بخشی به کشور همسایه خود، یعنی افغانستان، تلاش کند.
علاوه این در گذشته نیز، به کرات شاهد این بوده ایم که دولت کابل هم گفتگوی صلح با طالبان را پیگیری کرده است. کشورهایی مانند روسیه، چین و برخی کشورهای دیگر هم وارد گفتگو با طالبان شده اند و این امری است که پیشتر در رسانه ها مطرح و علنی شده است.
کشورهایی مانند آمریکا که منافع خود را در مسیری دیگری می بینند، احتمالا از تعامل کشورهای منطقه با دولت کابل و گروه طالبان در مسیری مستقل از آنها، طبیعتا با دیدن این تلاشها نگران خواهند شد. از این رو آمریکا نیز اخیرا تلاشهایی را برای گفتگو با طالبان داشته است.
از آنجایی که طالبان ورود به مذاکرات صلح را به خروج نیروهای خارجی مشروط کرده است، به نظر می رسد که اظهارات رئیس جمهور آمریکا مبنی بر کاهش احتمالی نیروهای نظامی آمریکا در افغانستان در صورت تحقق امتیازی به طالبان برای ادامه مذاکرات باشد، یا در صورت عدم تحقق فقط یک ژست برای راضی کردن موقتی طالبان باشد.