به گزارش الف، پس از خروج آمریکا از برجام و بازگشت مرحله دوم تحریم‌های هسته‌ای، مقامات آمریکایی کوشیدند با واردکردن فشار مالی و اقتصادی بر ایران، عواید نفتی آن را کاهش دهند و در مقابل نیز کشورهای اروپایی اعلام کردند اقدامات مقابله‌ای را در برابر احیای تحریم‌های هسته‌ای ایران به اجرا در می‌آورند و پس از ماه‌ها بالاخره وزرای خارجه انگلیس، فرانسه و آلمان با صدور بیانیه مشترکی، رسما ثبت کانال مالی ویژه برای تجارت با ایران را اعلام کردند.
در بیانیه این سه کشور اروپایی آمده است که "آلمان، انگلیس و فرانسه در راستای تعهد قاطع و تلاش های مستمر خود برای حفظ برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) که به تایید قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل رسیده، ایجاد INSTEX SAS که سازوکاری ویژه با هدف تسهیل تجارت مشروع میان عوامل اقتصادی اروپا با ایران است را اعلام می کنند."
«اینستکس» نهادی که قرار است مبادلات مالی و تجاری میان شرکت‌های اروپایی و بخش خصوصی و دولتی ایران را تسهیل کند و از پیامدهای تحریم‌های امریکا دور نگه دارد.
به علاوه، مکانیسم پیش‌بینی‌شده برای نحوه عمل «اینستکس» از ابتدا سوالاتی را درباره امکان موفقیت آن در دور زدن تحریم‌های آمریکا پیش می‌آورد. مقام‌های اروپایی (و حتی عده‌ای در ایران) از ابتدا به بهانه اینکه قصد ندارند مکانیسم عمل این کانال را رو کنند از توضیح درباره اینکه چه تدبیری برای محافظت از خودِ این نهاد و شرکت‌های همکار با آن در برابر تحریم‌های آمریکا اندیشیده‌اند خودداری می‌کردند.این موضوع واکنش های بسیاری را در برداشت.
در همین راستا، خبرنگار الف گفتگویی با دو تن از کارشناسان سیاست خارجی و اقتصادی داشته که بدین شرح است:
مجید شاکری، کارشناس اقتصادی در گفتگو با خبرنگار الف در مورد راه‌اندازی کانال تبادل مالی اروپا با ایران اظهار داشت: راه‌اندازی کانال مالی اروپا با ایران از جنبه‌های مختلف قابل بررسی است، موضوع اول مشکلی که وجود دارد این است که اروپا به صراحت اعلام کرده که سازوکار روی کالاهایی خواهد بود که موردنیاز فوری مردم ایران همچون مواد غذایی، دارویی و مصرفی است، اما از طرف دیگر به فرض اگر این کانال فقط برای غذا و دارو نباشد به دلیل محدودیت های ذاتی که وجود دارد راه دیگری نیست به این خاطر که جنس تجارت بین ایران و اروپا متفاوت است و نمیتوان کالاهای تکنولوژیک و غیرتحریمی پیشنهاد دهند و همچنین در مورد کالاهای مصرفی هم به دلیل نرخ ارز واردات آنها برای واردکننده و مردم به صرفه نیست.
وی تصریح کرد: در دوره‌ای که برجام هم برقرار بود به این دلیل که کالاهای مصرفی اروپایی قابل واردات و به صرفه نبود، ایران ناچار بود یارانه کالاهای مصرفی اروپایی را که وارد میشد پرداخت کند. این یارانه به صورت نرخ بهره بسیار پایین برای تامین مالی کالاهای مصرفی وارداتی از اروپا بود لذا تنها موضوع همون غذا و دارو بود.
این اقتصاددان افزود: از سوی دیگر ساختار spv به گونه‌ای طراحی شده است که ضدتحریم‌های آمریکا نباشد، بلکه در راستای تحریم‌های آمریکا است. به گفته خود وزرای اروپایی «اینستکس» در راستای تحریم‌های آمریکا است و اروپایی‌ّها نمی خواهند با بر سر ایران با آمریکا دچار چالش شوند.
شاکری با بیان اینکه راه اندازی این کانال منافع مالی ایران را تامین نخواهد کرد، گفت: بستگی دارد که چطوری به این موضوع نگاه کنیم، اگر نقشه‌ای در این خصوص داریم که نقاط انتقال آزاد ارزی را آماده کنیم و بخواهیم با راه‌اندازی این کانال اقدامات دیگری انجام دهیم خوب می‌تواند برای مفید باشد اما متاسفانه ما استراتژی و برنامه‌ای نداریم تا به منافع ملی کمک کند و بتوانیم تنها در موارد جزیی از این کانال بهره ببریم.
وی همچنین به پافشاری اروپایی‌ها به تصویب fatf اشاره کرد و گفت: نکته مهم دیگری که وجود دارد این است که سازو کار این کانال عملا به فهرست سیا برمی‌گردد و به لحاظ فنی ساختارش ربطی به fatf ندارد، چرا که پولی و مالی نیست؛ اما نکته ای که وجود دارد این است که اروپایی‌ها می‌خواهند با مطرح کردن این موضوعات باج ستانی موازی امنیتی داشته باشند.
شاکری خاطرنشان کرد: یکی از مشکلات عمده دیگری که در این سازو کار وجود دارد این است که اگر اروپایی‌ها از ایران نفت نخریدند چه اتفاقی می افتد، اصلا قرار است منابع مالی ایران چگونه تامین شود و همچنین اگر ایران بخواهد نفت خود را به چین و هند بفروشد و چطوری باید طلب خود را از اروپایی‌ّها بگیرد و اصلا چین یا هند چنین موضوعی را قبول می‌کنند لذا این نگرانی که منابع از شرق و غرب تامین شود و ساختار ارزی با مشکل روبرو نشود، همواره وجود دارد.
شاکری تاکید کرد: spv روشی برای دور زدن تحریم های آمریکا نیست و منافع مالی و اقتصادی ایران را تامین نخواهد کرد و همانطور که گفتم متاسفانه برنامه ای هم نداریم.
*spv منافع مالی را تامین نمی‌کند/ غربی ها می‌خواهند ایران را وادار به مذاکره موشکی کنند
ابوالفضل ظهره‌وند کارشناس مسایل سیاست خارجی نیز در گفتگو با خبرنگار الف در مورد INSTEX SAS اظهار داشت: اعلام راه‌اندازی کانال مالی اروپا با ایران تنها از نظر شکلی به ثبت رسید و آنها شرکتی را تاسیس کردند با سرمایه اولیه 3000 هزار یورویی که قرار است اعضای هیات مدیرتش از کارمندای بازنشسته از سه کشور آلمان، انگلیس و فرانسه باشد و اسمش را هم «اینستکس» گذاشتند. اما این موضوع مشکلات زیادی دارد، اروپا به دنبال این است که ارتباط تجاری خود با ایران را حفظ کند که البته هنوز نه حجم و نه سطح رابطه در این چهارچوب مشخص نیست.
وی تصریح کرد: قرار بود این مکانیسم مالی و spv نیازهای جدی ایران را برطرف کند که این کار را هم نکرده است، جنبه‌های حقوقی هم در این موضوع مهم بود که باید از چه طریقی انجام شود که باز هم مشخص نیست. spv قرار بود مبادله ای باشد برای دور زدن تحریم‌های آمریکا، که این کالاهایی که مطرح شده است غیر تحریمی هستند و آمریکایی‌ها آن را تحریم نکردند. به طور مثال در مورد غذا و دارو بیشترین مشکلی که وجود دارد بحث شیوه پرداخت پول است. اروپایی ها هم مطرح کردند که پولی پرداخت نمی‌شود و می‌توانیم مبادله کالا به کالا داشته باشیم.
این کارشناس مسایل سیاست خارجی گفت: اروپا قرار بود کانالی را راه‌اندازی کند که تحریم‌های ثانویه امریکا را تحت تاثیر قرار داده و ما بتوانیم از این طریق مبادلات تجاری خود را حفظ کنیم اما این اقدام صورت نگرفت. قرار بود عملیاتی صورت بگیرد تا مجموعه خریدهای بین المللی ما زیر نظر این کانال باشد و ما بتوانیم راحت تر نفت خود را به فروش برسانیم اما تعلل آنها نشان داد که اراده ای در آنها وجود ندارد.
ظهره‌وند به خرید نفت کشورها از ایران اشاره کرد و گفت: به طور مثال قرار است که چین از ما نفت خریداری کند آنها باید پول خود را به اروپا فرستاده و آنها در قبال آن کالا بدهند این کار اشتباه اساسی دارد و مهم تر اینکه تمام قراردادهای ما زیر نظر آنها خواهد بود و باز هم طرف غربی مثل برجام سود خواهند برد. همانطور که گفتم راه اندازی این کانال نتیجه خوبی برای ما نخواهد داشت، چراکه در ماههای آینده انتخابات قرار است جا به جایی ها صورت بگیرد که شامل خانم موگرینی هم میشود، لذا نمیتوان پیش بینی کرد که در آینده چه تصمیمی برای ایران خواهند گرفت.
وی ادامه داد: سازوکارهایی که برای کالاهای تحریمی طراحی میشود چیزی نیست که ما انتظار داشته باشیم چراکه اروپا باید به تعهدات خودش در چارچوب برجام عمل کند و ملزم به خرید نفت باشد، اما متاسفانه اینطوی نیست و آنها به دنبال این هستند تا هم اهداف آمریکا را اجرایی کنند و هم امتیازاتی در داخل ایران کسب کنند.
این کارشناس مسایل بین المللی ادامه داد: غربی‌ها همواره عنوان می‌کنند که ایران باید fafa را بپذیرد در صورتی که این موضوع اصلا ربطی به fatf ندارد و با مطرح کردن این موضوعات به دنبال این هستند مسئله موشکی و موقعیت منطقه‌ای ایران را تحت تاثیر قرار داده و همان برجام ۲ و ۳ را که همواره مدنظر داشتند اجرایی کنند. باید به اروپایی‌ّها گوشزد کرد که آنها در حد واندازه‌ای نیستند که بخواهند بیرون از اراده آمریکا تصمیم گیری کنند.
وی ادامه داد: مسوولان باید مشکلات کشور را در داخل حل کرده و به نقش آمریکا و کمک گرفتن از بیگانه دل نبندند، در واقع باید این نوع نگاه و تفکر از کشور خارج شود.
این کارشناس مسایل سیاست خارجی تاکید کرد: جمهوری اسلامی ایران باید چک اروپایی ها را در دست خود نگه دارد و باید خودمان را از بازی با غرب خارج کرده و طبق شعار نه شرقی نه غربی جمهوری اسلامی حرکت کنیم. اساسا fatf ضد استقلال ایران و موقعیت جمهوری اسلامی ایران است و از طرف آمریکایی ها برای ضربه زدن به ایران دنبال میشود، لذا ما نباید به خواسته های غربی ها تن بدهیم.
ظهره وند با بیا اینکه امروز خود غرب دچار گرفتاری های داخلی است، افزود: غربی ها در کشورهایشان دچار مشکل هستند و برای فرار از این بحران انگشت خود را به سمت ایران نشانه گرفته اند، بزرگترین بدهکاران دنیا اروپایی ها و آمریکایی ها هستند اما برای پرشدن کاسه خود به دنبال این هستند تا کاسه ما را خالی کنند.
این کارشناس مسایل سیاست خارجی مطرح کرد: در راه حل مشکلات کشور همانطور که بارها گفتیم افزایش ظرفیت های داخلی است و نباید منتظر راه حل از سوی غربی ها باشیم، این کانال مالی بین اروپا و ایران نیز دچار مشکلات فراوانی است و دوباره آنها همانند برجام رفتار خواهند کرد.