روز سه‌شنبه 16 مهر، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب از نمایشگاه دستاوردها و محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان بازدید کردند.
در این نمایشگاه علاوه بر انواع محصولات و دستاوردها، نمونه یک پهپاد دوموتوره کامپوزیتی نیز به‌صورت ویژه به‌نمایش درآمده بود که طبق اطلاعات موجود، این اولین پهپاد دوموتوره ساخته‌شده در بخش خصوصی در کشور است.
پهپاد فوق البته در اسفند ماه سال 1397 و خرداد 1398 مورد بازدید رئیس جمهور و رئیس مجلس شورای اسلامی نیز قرار گرفته بود.
تا پیش از این، تمام پهپادهای ایرانی به‌جز یک نمونه (سریر) تک‌موتوره بودند. حتی بزرگترین پهپادهای ایرانی ازجمله «فطرس»، «شاهد129» و «حماسه» مانند نمونه‌های همرده خارجی خود مانند MQ-1 پریدیتور و هرمس-450 از یک موتور احتراق داخلی پیستونی استفاده می‌کنند. از پهپاد سریر هم با وجود نمایش در رژه نیروهای مسلح، مشخصات خاصی اعلام نشده است. در این پهپاد یک موتور در جلو و یک موتور در عقب بدنه قرار داده شده بود.
نمونه پهپاد دوموتوره ساخت ایران
برای افزایش کارایی هواپیمای بدون سرنشین ــ خصوصاً میزان محموله قابل حمل و سقف پرواز و سرعت پیمایشی ــ دو رویکرد وجود دارد؛ راهکار اول که اکثر قریب به اتفاق پهپادها از آن استفاده می‌کنند، به‌کارگیری موتور پرقدرت‌تر جت توربوپراپ مانند پهپاد MQ-9 یا موتور توربوفن مانند پهپاد RQ-4 یا حتی موتور توربوجت است. در این راهکار باید هزینه بیشتری برای موتور پیشرفته‌تر و کارآمدتر پرداخت شود.
راهکار دوم، استفاده از دو موتور در دسترس است تا به این ترتیب امکان افزایش قابلیت‌های پرنده بدون سرنشین فراهم شود. هرچند اکثر پهپادها در دنیا به‌صورت تک‌موتوره ساخته می‌شوند، اما دلایلی هم وجود دارد که برخی سازندگان ترجیح به استفاده از دو موتور می‌دهند؛ چه شرکت‌هایی که امکان ارتباط با سازندگان مطرح موتور پهپاد در دنیا را دارند و چه شرکت‌هایی که در تحریم هستند.
به‌طور کلی مزیت‌های اصلی استفاده از دو موتور شامل افزایش قابلیت اطمینان پرنده، افزایش سرعت قابل دستیابی، افزایش سقف پرواز و سرعت اوجگیری و افزایش میزان بار قابل حمل است. از طرفی معایب استفاده از دو موتور نیز شامل قیمت تمام‌شده و هزینه تعمیر بیشتر، مصرف سوخت بیشتر و وزن ناخالص بالاتر پرنده است. بنا بر این طراح با توجه به مأموریت مدنظر، بین یک یا دو موتوره بودن پرنده، انتخاب نهایی را انجام می‌دهد و دوموتوره بودن یک پهپاد لزوماً مزیت قطعی به‌شمار نمی‌رود.
به‌عنوان مثال برای پهپاد با هدف مأموریت به‌روی دریا، به‌دلیل فاصله زیاد از ساحل و نیازمندی به حمل محموله‌های تجسسی متعدد و گرانقیمت، احتیاج به دو موتور برای به حداکثر رساندن قابلیت اطمینان و میزان محموله پررنگ‌تر می‌شود.
بحث افزایش قابلیت اطمینان از آن جهت مطرح است که در صورت از کار افتادن یک موتور، پرنده می‌تواند با مقداری کاهش قابلیت‌های عملیاتی، با یک موتور به‌سمت مبدأ پرواز کرده و به‌سلامت فرود بیاید، خصوصاً برای پهپادهایی که با هدف گشتزنی طولانی‌مدت روی مناطق مسکونی یا نزدیک به این مناطق در نظر گرفته می‌شوند، وجود دو موتور می‌تواند در صورت بروز حادثه برای پهپاد، سبب کاهش چشمگیر احتمال تلفات انسانی روی زمین شود، این ایده‌ای است که سبب شده تا دست‌کم یک پهپاد جدید اروپایی با نام RPAS برای دهه آینده با دو موتور طراحی شود.
نمونه اولیه پهپاد RPAS
برخی از نمونه‌های پهپادهای دوموتوره در دنیا را می‌توان RQ-5 هانتر ساخت آمریکا با دهانه بال 10.5 متر و محموله 90 کیلوگرم و مداومت پرواز 21 ساعت، P.1HH Hammerhead ساخت ایتالیا با دهانه بال 14 متر و محموله 500 کیلوگرم و مداومت 16 ساعت، Rustom-H ساخت هند با سقف پرواز 10660 متر و محموله 350 کیلوگرم، Akinci ساخت ترکیه با سقف پرواز 12190 متر و محموله 1350 کیلوگرم و مداومت پروازی یک روز و United-40 ساخت امارات متحده عربی با سقف پرواز 7000 متر، محموله 1050 کیلوگرم و مداومت پروازی ادعاشده 5 روز را نام برد.
پهپاد P.1HH Hammerhead
سه پهپاد آخر در فهرست فوق، پرنده‌هایی با دهانه بال حدود 20 متر هستند. یک کنسرسیوم از شرکت‌های اروپایی نیز قصد دارد پهپاد RPAS با دهانه بال 26 متر و مجهز به دو موتور توربوپراپ را تا سال 2024 به‌پرواز در بیاورد. از جمله مشخصات مد نظر این پهپاد سقف پرواز 13700 متر و محموله 2300کیلوگرمی است.
پهپاد اماراتی United-40
پهپاد ایرانی دوموتوره که به‌وضوح بدنه آن از موارد کامپوزیت کربنی ساخته شده تا بیشترین صرفه‌جویی را وزن داشته باشد از شکل دم دوگانه بهره برده است. این شکل دم برای پهپادهای رده کوچک و متوسط به‌طور کلی انتخاب بسیار خوبی است که ضمن استحکام کافی سازه‌ای، وزن مناسبی هم دارد. دو موتور این پهپاد در دو طرف بدنه و روی بال‌ها نصب شده و ملخ‌های آن از نوع مکنده هستند یعنی جریان هوا را از جلو به‌سمت عقب می‌کشند. با توجه به اینکه در این پهپاد از موتور پیستونی استفاده شده است احتمالاً فضای بزرگی که پشت موتورها قرار دارد برای جمع کردن ارابه فرود مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین ممکن است مقداری سوخت نیز در این فضا قابل ذخیره‌سازی باشد.
بخش جلویی بدنه و موتورهای پیستونی پهپاد جدید ایرانی
شکل دماغه این پهپاد که بی‌شباهت به برخی پهپادهای مشهور دنیا نیست، فضای کافی برای جای دادن انواع حسگرها خصوصاً آنتن ارتباط ماهواره‌ای را دارد. با توجه به انواع محموله‌های شناسایی بسیار سبک که توسط وزارت دفاع و نیز شرکت‌های خصوصی ایرانی ساخته می‌شود، این پهپاد مشکلی برای تأمین محموله شناسایی متناسب با توان حمل بار خود را نخواهد داشت.
با توجه به پیکربندی انتخاب‌شده برای دم، نیازی به افزایش بیش از حد طول بدنه اصلی این پهپاد نبوده و در نتیجه شاهد بدنه نسبتاً کوتاهی در این پهپاد هستیم. همچنین مجموع پیکربندی این پهپاد سبب می‌شود تا در صورت نصب محموله شناسایی اپتیکی یا راداری زیر بدنه، دید 360 درجه و کاملی به نیمکره زیرین پهپاد وجود داشته باشد.
با توجه به ابعاد دهنه بال این پرنده که در حدود 8 متر قابل تخمین است و دوموتوره بودن آن، می‌توان سقف پرواز حدود 7000 تا 8000 متر را برای آن تخمین زد که ارتفاع مناسبی برای یک سکوی شناسایی هواپایه است. احتمالاً میزان مداومت پروازی این پهپاد نیز باید دست‌کم 10 ساعت باشد.
موقعیت نصب موتورها، شکل دم و دهانه بال پهپاد جدید دوموتوره ایرانی در این تصویر قابل مشاهده است
امروزه علاوه بر رشد فناوری‌های به‌کاررونده در زیرسامانه‌های مختلف یک پهپاد، لازم است تا طراحان در حرکت به‌سمت طرح‌های بهینه و خروج از قالب‌های مرسوم و امتحان‌پس‌داده نیز تلاش کنند تا حرکت رو به جلو در زمینه پهپادها در تمام عرصه‌ها به‌طور همگون به‌پیش رود.
طراحی و ساخت نمونه پهپاد دوموتوره از جنس مواد مرکب در یک شرکت دانش‌بنیان ایرانی نویددهنده امکان شروع این نوع حرکت‌ها و بهره بردن از ظرفیت‌های طرح‌های متنوع برای مأموریت‌های بسیار متنوع پیشِ‌روی پهپادها چه در امور نظامی در مناطق خشکی و دریا و چه در امور غیرنظامی است.