اسکندر زند در گفت و گو با ایسنا درباره ششمین گزارش تنوع زیستی ایران که اخیرا منتشر شده است، اظهار کرد: در این گزارش اقدامات انجام شده برای دستیابی به ۲۰ هدف کنواسیون «آیچی» - که برای اجرا در سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ تدوین شده بود - بررسی و به اهداف ملی حفظ تنوع زیستی نیز پرداخته شده است.
وی ادامه داد: اولین هدف «آیچی» افزایش آگاهی و اطلاعات مردم درباره تنوع زیستی طی ۱۰ سال اخیر بود همچنین تاکید شد که عموم مردم از اقداماتی که می‌توانند برای حفاظت و استفاده پایدار از تنوع زیستی انجام دهند، آگاه شوند. خوشبختانه این یکی از اهدافی است که در ایران طی ۱۰ سال اخیر تا حدود خوبی اجرایی شده است. برای مثال تدوین کتب درسی و آموزش به دانش‌آموزان ازجمله اقدامات در این راستا بوده است.
مرجع ملی کنوانسیون تنوع زیستی کشور با اشاره به اینکه هدف دیگر «آیچی» جلوگیری از تخریب جنگل‌ها بود، تصریح کرد: در بیشتر کشورها نسبت به این هدف مسئولانه اقدام و وضعیت حفاظت از جنگل‌ها نسبت به دهه‌های قبل بهتر شده است. در ایران نیز با اجرای طرح تنفس جلوی تخریب جنگل‌ها در شمال کشور تاحدودی گرفته شد اما نباید فراموش کنیم که طی ۴۰ سال اخیر سطح زمین‌های زراعی در شمال کشور از ۳۰۰ هزار هکتار به ۷۰۰ هزار هکتار رسیده است و بخشی از جنگل‌ها تبدیل به اراضی کشاورزی شده اند.
بیشتر بخوانید؛ ایران جزو کشورهای داوطلب «جهان بدون تخریب سرزمین»
زند در ادامه با بیان اینکه مدیریت پایدار ذخایر زنده دریایی از جمله اهداف دیگر جهانی طی سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ بوده است، گفت: کشورهای مختلف در دنیا از جمله ایران تلاش کرده‌اند که با آبزی‌پروی در محیط‌های خارج از دریا در جهت تحقق این هدف گامی موثر بردارند. با این وجود تنوع زیستی در دریاها به شدت درمعرض آسیب است و حتی در کشور ما تنوع زیستی در خلیج‌فارس و دریای عمان وضعیت خوبی ندارد.
۱۰ درصد وسعت سواحل دریایی باید حفاظت می‌شدند
وی اظهار کرد: بر اساس اهداف «آیچی» قرار بود که تا سال ۲۰۲۰، ۱۰ درصد از وسعت سواحل دریایی در کشورها به عنوان منطقه حفاظت شده شناخته شوند اما در حال حاضر این رقم در ایران حدود ۱.۵ تا ۲ درصد است و در کل وضعیت خوبی در زمینه حفاظت از سواحل دریایی نداریم.
مرجع ملی کنوانسیون تنوع زیستی کشور با اشاره به اینکه کاهش آلودگی‌ها از جمله آلودگی‌های حاصل از مازاد مواد غذایی و آلودگی‌های پلاستیکی از اهداف دیگر کنوانسیون «آیچی» است، تصریح کرد: در این زمینه نیز ما توفیق زیادی نداشتیم و به‌ویژه آلودگی‌های پلاستیکی در کشور ما رو به افزایش است. از این‌رو باید در این زمینه اقدامات جدی‌تری انجام دهیم.
زند افزایش سطح مناطق حفاظت‌شده در جهان را یکی دیگر از اهداف «آیچی» ذکر کرد و توضیح داد: بر اساس این هدف قرار بود که تا سال ۲۰۲۰، ۱۷ درصد از مساحت کشورها به عنوان مناطق حفاظت شده معرفی شوند. خوشبختانه در این زمینه پیشرفت‌های خوبی در جهان حاصل شده است. در کشور ما نیز درحال حاضر ۱۲ درصد از مساحت کشور را مناطق حفاظت شده تشکیل می‌دهند.
اقدامات برای حفاظت از گونه‌های درمعرض انقراض کافی نیست
وی در ادامه اظهار کرد: شناسایی گونه‌های گیاهی و جانوری درمعرض خطر انقراض و حفاظت از آن‌ها هدف دیگر جهان دربازه زمانی سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ بوده است. بر این اساس در کشور ما این گونه‌ها شناسایی شده‌اند اما اقداماتی که برای حفاظت از آن‌ها انجام می‌شود، کافی نیست همچنین کشورها موظف بودند که تا سال ۲۰۲۰ تنوع ژنتیکی گیاهی و جانوری را حفظ کنند و فرسایش ژنتیکی را کاهش دهند. ایران جزو ۱۰ کشوری است که در زمینه بانک ژنی گیاهی غنی است و تلاش‌هایی در این راستا صورت گرفته است اما در زمینه حفظ تنوع ژنتیکی دام‌های اهلی اقدام مناسبی انجام نداده‌ایم.
تحریم‌ها مانع استفاده ایران از منابع بین‌المللی برای کمک به تنوع زیستی
به گفته مرجع ملی کنوانسیون تنوع زیستی کشور حفاظت از اکوسیستم‌ها و افزایش انعطاف‌پذیری آن‌ها از جمله دیگر اهداف بیست‌گانه آیچی بوده است همچنین در این اهداف به این مسئله اشاره شده که موضوعات مرتبط با تنوع زیستی در سیاستگذاری‌های کشورها لحاظ شود که این موضوع کم و بیش در ایران اتفاق افتاده است. هدف دیگر، بسیج منابع مالی برای کمک به حفاظت از تنوع زیستی بود که ایران به دلیل تحریم‌ها نتواست از منابع بین‌المللی در این راستا استفاده کند.
جهان برای حفاظت از تنوع زیستی طی ۱۰ سال اخیر موفق نبوده است
زند با بیان اینکه در مجموع ۱۴ هدف از ۲۰ هدف حفاظت از تنوع زیستی روند پیشرفت خوبی در کشورهای مختلف جهان نداشتند، تصریح کرد: به‌طور کلی می‌توان گفت که اهداف جهانی برای حفظ تنوع زیستی طی ۱۰ سال اخیر توفیق زیادی نداشتند اما به‌هرحال روند حفاظت روبه‌رشد است. از این‌رو اهداف جهانی برای حفظ تنوع زیستی طی ۱۰ سال آینده باید بلند پروازانه‌تر تدوین و با حمایت‌های بیشتری اجرایی شوند درغیر این صورت تنوع زیستی در دنیا با سرعت زیادی رو به زوال خواهد رفت.
یک میلیون گونه گیاهی و جانوری در معرض خطر انقراض
مرجع ملی کنوانسیون تنوع زیستی کشور ادامه داد: متاسفانه یک میلیون گونه گیاهی و جانوری در جهان - از ۸.۵ میلیون گونه شناخته شده - در معرض خطر انقراض هستند. از سوی دیگر تاکنون شش دوره انقراض روی کره زمین داشته‌ایم که در دوره ششم که زمان حال است، انسان مهمترین عامل انقراض این گونه‌ها شناخته شده است. انسان به دلیل زیاده‌خواهی و افزایش فشار بر اکوسیستم‌ها عرصه را برای حیات سایر موجودات تنگ کرده است.
سرعت انقراض ۱۰ برابر شده است
وی در پایان با اشاره به اینکه از سال ۱۹۷۵ تاکنون جمعیت کره زمین و شهرنشینی دو برابر، فعالیت‌های اقتصادی چهار برابر و آلودگی‌های پلاستیکی ۱۰ برابر شده است، گفت: درحال حاضر سرعت انقراض گونه‌های مختلف در یک میلیون سال ۱۰ برابر شده است. به عبارتی در هر یک میلیون سال ۱۰۰ گونه منقرض می‌شوند که وضعیت بسیار خطرناکی است. باید به این نکته توجه کنیم که انعطاف‌پذیری جامعه‌ای که تنوع زیستی خود را از دست می‌دهد، به‌سرعت کاهش می‌یابد و در مقابل حوادث طبیعی شکننده می‌شود. از این‌رو باید اهداف بین‌المللی با جدیت بیشتری دنبال شوند.