مهریه مهمترین حقوق مالی زن در زندگی زناشویی محسوب می‌شود و به محض آنکه عقد نکاح بین زن و مرد جاری می‌شود، زن مالک تمام مهریه شده و هر زمان که بخواهد می‌تواند تمام و یا بخشی از آن را از مرد مطالبه کند. به همین دلیل اطلاع دقیق از نحوه بهره‌مندی از این حق و قوانین آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به جهت اهمیت بسیار زیاد موضوع مهریه و نحوه صحیح مطالبه و دریافت آن، در این نوشته شما را با شرایط و قوانین جدید مهریه خصوصاً در دوران کرونا آشنا نموده‌ایم.
مهریه عندالمطالبه و مهریه عندالاستطاعه به چه معنا هستند؟
به احتمال زیاد عبارات مهریه عندالاستطاعه و مهریه عندالمطالبه تا کنون بارها و بارها به گوشتان خورده است اما ممکن است با معنا و مفهوم دقیق آن و همچنین تفاوت‌هایی که با هم دارند آشنا نباشید.
این مفاهیم زمانی مهمتر می‌شوند که بین زوجین بحث طلاق توافقی در میان باشد، این سوال مطرح می‌شود که آیا زوجه باید تمام مهریه را بذل کند (ببخشد) یا بذل کردن صرفاً بخشی از مهریه نیز کافی است؟ یا اینکه برای طلاق توافقی بذل کدام نوع از مهریه مهمتر است؟ مهریه عندالمطالبه یا عندالاستطاعه؟ در پاسخ این بخش از سوالات و بررسی شرایط طلاق توافقی باید بگوئیم همانطور که از نام آن پیداست، همه چیز طبق توافق زوجین پیش میرود و هیچ اجباری در کار نیست.
در ادامه به تعریف هر دو نوع مهریه عندالاستطاعه و عندالمطالبه و تفاوتهای آنها می‌پردازیم.
تعریف مهریه عندالمطالبه
مهریه عندالمطالبه به این معناست که بعد از جاری شدن صیغه عقد ازدواج هر زمان که زوجه دریافت مهریه را مطالبه کند، مرد مکلف به پرداخت آن است چه آنکه استطاعت مالی کافی داشته باشد چه نداشته باشد و اصل بر این است که مرد استطاعت کافی برای پرداخت تمام مهریه را دارد مگر آنکه خلاف آن ثابت شود و بار اثبات عدم استطاعت مرد بر عهده خودش است.
تعریف مهریه عندالاستطاعه
در مهریه عندالاستطاعه نیز همانند مهریه عندالمطالبه به محض وقوع عقد ازدواج، زن مالک تمام مهریه می‌شود و هر زمان که بخواهد می‌تواند آن را مطالبه کند اما توانایی و استطاعت مالی مرد برای پرداخت مهریه شرط است و در این نوع از مهریه بر خلاف نوع قبلی، اصل بر این است که مرد استطاعت کافی برای پرداخت مهریه را ندارد و اثبات خلاف آن بر عهده زن است.
تفاوتهای مهم مهریه عندالاستطاعه و مهریه عندالمطالبه
در خلال تعریف هر دو نوع این مهریه‌ها، ناگزیر مهمترین تفاوت آنها را نیز بیان کردیم اما در ادامه بصورت کامل‌تر به مهمترین تفاوتهای مابین این دو نوع مهریه می‌پردازیم:
۱- شرط توانایی در پرداخت مهریه
همانطور که در بالا اشاره کردیم، در مورد مهریه عندالمطالبه اصل بر این است که مرد توانایی و استطاعت مالی کافی برای پرداخت تمام مهریه را دارد مگر آنکه خلاف آن ثابت شود و همچنین بار اثبات عدم توانایی مالی مرد بر دوش خودش است.
اما در مورد مهریه عندالاستطاعه همانگونه که از نام آن پیداست، داشتن استطاعت مالی کافی مرد برای پرداخت مهریه ضروری است و همچنین اصل بر این است که زوج توانایی مالی لازم برای پرداخت مهریه را ندارد مگر آنکه خلاف آن ثابت شود و بر خلاف مورد قبلی، بار اثبات توانایی کافی مالی مرد برای پرداخت مهریه بر عهده زن است.
۲- زندان رفتن یا نرفتن مرد
در مهریه عندالمطالبه مرد در هر شرایطی باید تا سقف ۱۱۰ سکه را به زن بپردازد (اعم از آنکه مالی داشته باشد یا نداشته باشد) و اگر از پرداخت آن (حتی از پرداخت اقساط ماهیانه که توسط دادگاه تعیین می‌شود) به هر دلیلی خودداری کند، به درخواست زن و به حکم دادگاه محکوم به تحمل حبس می‌شود.
اما در مورد مهریه عندالاستطاعه، چنین موضوعی وجود ندارد و مرد فقط زمانی محکوم به تحمل حبس و زندان می‌شود که توانایی پرداخت مهریه را دارد اما از پرداخت آن استنکاف میکند.
شرایط و قوانین مهریه در دوران کرونا چیست؟
همانطور که تا اینجای بحث مکرراً اشاره کردیم، یکی از مسائل بسیار مهمی که در پرداخت مهریه از سوی مرد به زن و یا حتی مقدار مبالغ اقساط آن همیشه وجود دارد، توانایی و استطاعت مالی مرد است و این موضوع مهم به درخواست زن قطعاً از سوی دادگاه خانواده بررسی می‌شود.
یکی از مسائلی که از سوی دادگاه مورد ارزیابی قرار میگیرد، حساب‌های بانکی و همچنین اموال و دارایی‌های مرد است و چنانچه اموالی از مرد یافت شود و یا آنکه حساب بانکی وی دارای موجودی باشد، بر حسب دستور دادگاه توقیف می‌شود و از طریق آن مهریه زن پرداخت می‌شود.
حال با توجه به آنکه در دوران شیوع ویروس کرونا یا همان کوید19 قرار داریم و شیوع گسترده این ویروس منحوس باعث به مخاطره افتادن بسیاری از کسب و کارها شده است، طبیعتاً توانایی مالی شمار زیادی از مردم نیز به طرز قابل توجهی کاهش یافته و همین موضوع باعث شده تا پرداخت دیون از جمله مهریه که از دیون ممتاز است به تعویق بیفتد یا کلاً متوقف شود.
به علاوه آنکه ماه‌هاست صحبت از این است که دیگر هیچ مردی به خاطر عدم پرداخت مهریه زندانی نشود و وعده داده شده که این موضوع بصورت قانون به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد، اما تا به امروز چنین مساله‌ای در مجلس شورای اسلامی به تصویب نرسیده و در حد وعده باقیمانده است.
اما با توجه به دستور ریاست محترم قوه قضاییه، چنانچه مردی واقعاً توانایی پرداخت مهریه را نداشته باشد محکوم به تحمل حبس و زندان نمی‌شود.
همچنین با توجه به اینکه شیوع ویروس کرونا کسب و کارها را دچار چالش کرده و درآمد بسیاری از مردم کاهش چشمگیری داشته است، شاهد افزایش قابل توجه درخواست تعدیل در اقساط مهریه از سوی محکومان مهریه هستیم که معمولاً دادگاه‌ها با حسن نیت و همکاری لازم، اقدام به تعدیل مبالغ اقساط مهریه می‌نمایند.
در خاتمه لازم به ذکر است که علیرغم عدم تصویب قوانین جدید مهریه در مجلس شورای اسلامی، شیوع ویروس کرونا و تبعاتی که در پی داشته است باعث شده شرایط جدیدی در پرداخت مهریه و میزان اقساط آن بوجود آید که مهمترین آنها را مورد بررسی قرار دادیم.
برگرفته از وبسایت موسسه حقوقی مشهور (mashhoor.ir)