آیا رئیسی باید از قوه قضائیه استعفا دهد؟

با ثبت‌نام سیدابراهیم رئیسی در انتخابات ریاست جمهوری، یکی از موضوعاتی که مطرح شده است لزوم یا عدم لزوم استعفای وی از ریاست قوه قضائیه است. بخشی از حقوقدانان با استناد به قانون انتخابات، استعفای رئیس قوه قضائیه برای شرکت در رقابت انتهابات ریاست جمهوری را الزامی نمی‌دانند.

مهدی نورایی، دانش‌آموخته دکتری حقوق عمومی دانشگاه تهران در تسنیم نوشته است: «رئیس قوه قضائیه عالی‌ترین مقام اداری قوه قضائیه است و دیوان عالی کشور عالی‌ترین مقام قضائی آن، مستفاد از اصل 164 قانون اساسی نیز آنست که تشکیلات قضایی ماهیتی متمایز از تشکیلات اداری دارد و اصل سلسله مراتب اداری چنان که در تشکیلات اداری رایج است، در تشکیلات قضایی حاکم نیست. بر همین اساس است که قاضی را نمی‌توان از مقامی که شاغل آنست منفصل یا بدون رضای او محل خدمت یا سمتش را تغییر داد. بنابراین حضور مقامات اداری قوه قضائیه همچون ریاست آن قوه در انتخابات اصل بی‌طرفی قاضی را در مواردی که به موجب قانون امر رسیدگی به تخلفات یا جرایم انتخاباتی اشخاص به آن سپرده شده است، مخدوش نمی‌سازد.»

در مقابل، عده‌ای از حقوقدانان معتقدند رئیسی می بایست برای حضور در رقابت های انتخابات ریاست جمهوری از ریاست قوه قضائیه استعفا دهد. علی نجفی‌توانا، حقوقدان در آرمان ملی نوشت: «آقای رئیسی که علی‌القاعده باید پاسدار قانون باشند، قطعا با توجه به شعارها و گفتمان‌های ایشان از طریق رسانه‌ها و در جلسات دائر بر قانونمداری و پاسداشت قانون به صراحت در ماده 29 قانون انتخابات از دو منظر یکی به عنوان رئیس قوه قضائیه و دیگری به عنوان یکی از اعضایی که نظارت عالیه بر روند انتخابات دارد به‌زعم اینجانب می‌بایستی قبل از اعلام نامزدی برای جلوگیری از شائبه‌ها از سمت خود استعفا می‌دادند ضمن آنکه از جهت دیگر یعنی برخورد با تخلفات انتخاباتی ایشان به عنوان رئیس قوه قضائیه مسئولیت رسیدگی به تخلفات انتخاباتی را طبق ماده 34 قانون انتخابات دارند و در نتیجه به‌ویژه درخصوص شخص ایشان قطع نظر از مقررات آمره مقرر در مواد 29 و 37 قانون انتخابات به علت نظارت بر ضمانت اجرای کیفری بر جرائم انتخاباتی و معارض بودن انجام این وظیفه با سمت کاندیداتوری ایشان، استعفای ایشان از سمت مسئولیت قوه قضائیه الزامی است. ضمن آنکه این اقدام می‌تواند در بحث جدیت ایشان در مورد مبارزه با تخلفات و فساد اداری و حاکمیت قانون موثر باشد. نظر به اینکه براساس قانون انتخاب حقوقدانان شورای نگهبان با معرفی رئیس قوه قضائیه انجام می‌شود و حضور ایشان در قوه قضائیه موجب استمرار این رابطه و بیم بروز شائبه تاثیرگذاری را به‌وجود می‌آورد.»

ظاهرا و بنا به آنچه از سخنان حقوقدانان فهمیده می شود قانون درباره استعفای رئیس قوه قضائیه سکوت دارد؛ شاید قانونگذار به ذهنش خطور نمی کرده است که فردی بخواهد ریاست قوه قضائیه را پله‌ای برای ریاست جمهوری قرار دهد.

عمده استدلال موافقین استعفا، دائر مدار دو نکته است: یکی وابستگی حقوقدانان شورای نگهبان به رئیس قوه قضائیه چراکه اساسا رئیس قوه ایشان را به مجلس معرفی کرده است. دومی بحث رسیدگی به تخلفات انتخاباتی در قوه قضائیه. 

چنانکه دیدیم طرفداران رئیسی می‌گویند مطابق قانون اساسی و قوانین جاری، قضات در قضاوت مستقل‌اند و کسی نمی‌تواند در کار ایشان دخالت کند. 

اما فارغ از منظر حقوقی به ماجرا به نظر می رسد از منظر سیاسی بهتر باشد رئیسی استعفا دهد. نکته مهم اینجاست که جایگاه قوه قضائیه ذاتا باید جایگاهی فراجناحی باشد تا درباره مخالفین سیاسی دچار بی عدالتی نشود. کسی تضمین می دهد اگر رئیسی نتوانست پیروز انتخابات شود تعاملش با دولت آینده بر مدار عدالت باشد؟ 

***

 زمزمه نامزدی پوششی همتی

یکی از شگفتی های روز پایانی ثبت نام انتخابات ریاست جمهوری، نام نویسی عبدالناصر همتی رئیس بانک مرکزی بود. با توجه به شکل گیری ائتلاف ها و روندهای اجماعی در اصولگرایان و اصلاح‌طلبان، حضور همتی در انتخابات غیرمنتظره بود.

اینکه فردی خارج از تشکیلات دو جناح سیاسی کشور بخواهد در انتخابات حضور پیدا کند و به خوبی دیده شود اندکی سخت است. همین مسئله باعث شده شائبه نامزدی پوششی همتی مطرح شود. 

در این زمینه مهدی پازوکی کارشناس اقتصادی به آفتاب یزد گفت: «در نظر من آقای همتی اقتصاددان باهوش و فهیمی است و من قلبا او را دوست دارم. ایشان شاید به این قصد آمده که از کاندیدای دیگری، مثلا کاندیدایی که اطلاعات اقتصادی کمتری دارد، پشتیبانی کند. چون بدون وجود پشتیبانی از جانب توده‌ی مردم امکان پیروز شدن در انتخابات وجود ندارد. اما اگر ایشان تصمیم دارد در عرصه‌ی انتخابات بماند، باید از بانک مرکزی استعفا دهد تا حرف‌های سیاسی، روی اقتصاد ایران اثر منفی نگذارد و بازار ارز دچار تلاطم نشود. رئیس بانک مرکزی یکی از اشخاص بسیار مهم در سیستم اقتصادی بانکی هر کشوری از کشورهای دنیا است و اگر وارد مناظرات انتخاباتی شود، اقتصاد را تحت تاثیر قرار می‌دهد.»

به نظر می رسد ابتدا باید منتظر باشیم و ببینیم صلاحیت همتی احراز می شود یا نه و اگر تایید صلاحیت شد واقعا به نیت رقابت وارد میدان شده یا می خواهد نقش نامزد پوششی را بازی کند. و در نهایت این پرسش که پوشش کدام کاندیدا خواهد شد؟ لاریجانی یا جهانگیری؟ یا شاید پوششی برای یک نامزد غیرمنتظره؟

***

محسن رضایی و دورخیز برای ضلع سوم رقابت

محسن رضایی در ساعات پایانی مهلت ثبت نام انتخابات، در وزارت کشور حاضر شد و برای چهارمین بار در انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام کرد. ثبت نام رضایی پس از رئیسی این شائبه را به وجود آورد که رضایی بنای رقابت با رئیسی را ندارد و پس از مناظره ها به نفع رئیسی کنار می رود.

اما روزنامه اصلاح طلب شرق امروز در گزارشی مدعی شده است محسن رضایی می تواند ضلع سوم رقابت انتخاباتی در کنار رئیسی و لاریجانی شود و مثلث رئیسی-لاریجانی-جهانگیری شکل نمی گیرد. شرق با این ادعا که ممکن است جهانگیری نامزد پوششی لاریجانی شود نوشت: «حتی اگر جریان اصلاح‌طلبی و خود جهانگیری هم چنین مأموریتی برای خود نتراشیده باشند؛ اما فضای سیاسی و رسانه‌ای چنین تعبیری از این چینش دارد. جهانگیری معاون‌اول روحانی است و هم‌اکنون اصولگرایان از علی لاریجانی- با توجه به رابطه حسنه‌اش با دولت فعلی- با هشتگ دولت سوم روحانی در فضای مجازی یاد می‌کنند...

اینکه چرا رضایی بعد از شنیدن خبر ثبت‌نام رئیسی از آمدن منصرف نشد، آیا نشانه این است که او هم قرار است مانند جلیلی به‌عنوان نامزد پوششی رئیسی عمل کند؟ بعید به نظر می‌رسد. اگرچه هر دو در جریان اصولگرایی تعریف می‌شوند؛ اما پایگاه سیاسی جریانی آنها کاملا متفاوت است. تا به حال هیچ نقل قول مستقیمی از محسن رضایی مبنی بر اینکه آمدنش را منوط به نیامدن رئیسی کرده باشد یا قصد کمک به او را در انتخابات داشته باشد، شنیده نشده است. 

یک منبع آگاه به «شرق» گفت بعد از ثبث‌نام رئیسی، فشار زیادی از سوی برخی چهره‌های اصولگرایی به‌ویژه یاران قدیمی محسن رضایی در جبهه به او آمده که از رضایی خواسته‌اند حتما ثبت‌نام کند. آن‌طور که منبع آگاه «شرق» گفته است، محسن رضایی به‌هیچ‌عنوان قصد کناره‌گیری ندارد و می‌خواهد پرقدرت تا آخر رقابت‌ها بماند...

او این شانس را دارد که بازی رقابت‌ها را از نقطه ثقل سیاست داخلی و خارجی که زمین بازی لاریجانی و رئیسی است، به حوزه اقتصاد بکشاند. حوزه‌ای که در همه رقابت‌های انتخاباتی پیشین کمتر محل دعوا و حتی جذابیت بوده؛ اما شرایط فعلی این پتانسیل را دارد که بحث اقتصاد را به ثقل اصلی منازعات انتخاباتی بدل کند و اگر این‌طور شود، رضایی دستش از دو رقیب دیگر پرتر است.»

***

زمزمه اصلاح‌طلبان برای حمایت از لاریجانی در دور دوم

از حدود دو سال پیش زمزمه حمایت از علی لاریجانی در بخشی از اصلاح طلبان، به خصوص حزب کارگزاران شنیده می شد هرچند که در نهایت مطابق آنچه اعلام شده مصوب نهاد اجماع ساز این است که از کاندیدای تماما اصلاح طلب حمایت کند و تن به حمایت از نامزد اعتدالی ندهد.

بالاخره ثبت نام ریاست جمهوری تمام شد و اصلاح طلبان با کاندیداهای اختصاصی خود در انتخابات ثبت نام کردند. 9 نفر از 14 نفری که در نهاد اجماع ساز اصلاح طلبان برای نامزدی پیشنهاد شده بودند ثبت نام کردند. طبیعتا صلاحیت تعدادی از این افراد توسط شورای نگهبان تایید نمی شود اما در هر صورت به نظر می رسد احتمالا چند نامزد اصلاح طلب فابریک در میدان نهایی رقابت حاضر باشند.

اما پس ثبت نام نامزدها و شروع پرقدرت لاریجانی به نظر می رسد فیل بخشی از اصلاح طلبان دوباره یاد هندوستان کرده و احتمال حمایت از لاریجانی در دور دوم را رد نمی کنند. محمد عطریانفر عضو حزب کارگزارن در گفتگو با مهر با تاکید بر اینکه در گام اول قطعاً اصلاحات از لاریجانی حمایت نخواهد کرد، بیان کرد: حمایت از لاریجانی در حضور جهانگیری خلاف فهم منطقی سیاسی است که اصلاحات یک چهره شاخص از بدنه خود را در رقابت داشته باشند، حمایت از او را متوقف کنند و به سمت کسی مثل لاریجانی بروند.

عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی با اشاره به اینکه منظور از گام اول دور اول انتخابات است اظهار کرد: در دور دوم اگر رقابت بین لاریجانی و رئیسی باشد به نظر می‌رسد اصلاحات تدبیر جدیدی اتخاذ کرده و به سمت لاریجانی خواهد رفت.

حتی محمدعلی وکیلی فعال سیاسی اصلاح طلب و نماینده مجلس دهم پا را فراتر گذاشته و از ائتلاف اصلاح طلبان و لاریجانی در روزهای آخر گفته است. وکیلی به ایرنا گفت: سبد آقای لاریجانی و اصلاح طلبان در بخش زیادی از آرا همپوشانی دارد. ائتلاف اصلاح طلبان با لاریجانی تابع نظرسنجی‌های روزهای آخر است.

وکیلی با بیان اینکه درباره ائتلاف با لاریجانی دو نگاه متفاوت در میان اصلاح طلبان وجود دارد، خاطرنشان کرد: یک نگاه این است که تجربه ائتلاف با یک اصولگرا قابل تعمیم و تکرار نیست و بر این موضوع اصرار دارند که باید کاندیدای آنها اصلاح طلب باشد حتی اگر این موضوع به شکست آنها در انتخابات منجر شود و نگاه دیگر هم این است که بر اساس مدل ۹۲، باید بررسی کنیم که اگر کاندیدای اصلاح طلب ظرفیت رای بالاتری داشت آقای لاریجانی را متقاعد کنیم که کنار برود و یا بالعکس اگر آقای لاریجانی ظرفیت رای بیشتری داشت، کاندیدای اصلاح طلب را برای کناره گیری متقاعد کنیم.

باید چشم به راه روزهای آینده باشیم تا ببینیم بالاخره سرنوشت ائتلافاصلاح طلبان و لاریجانی چه می شود.

***

آخرین آمار واکسیناسیون و ابتلا به کرونا در ایران

بنابر اعلام مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت، تا کنون دو میلیون و ۳۲ هزار و ۱۶۲ نفر دُز اول واکسن کرونا و ۳۸۸ هزار و ۸۲۱ نفر نیز دُز دوم را تزریق کرده اند و مجموع واکسن های تزریق شده در کشور به دو میلیون و ۴۲۰ هزار و ۹۸۳ دُز رسید.

 از دیروز تا امروز ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۰ و بر اساس معیارهای قطعی تشخیصی، ۱۴ هزار و ۳۱۹ بیمار جدید مبتلا به کووید۱۹ در کشور شناسایی شد که دو هزار و ۹۴ نفر از آنها بستری شدند.

مجموع بیماران کووید۱۹ در کشور به دو میلیون و ۷۶۵ هزار و ۴۸۵ نفر رسید.

متاسفانه در طول ۲۴ ساعت گذشته، ۲۸۶ بیمار کووید۱۹ جان خود را از دست دادند و مجموع جان باختگان این بیماری به ۷۷ هزار و ۲۲۲ نفر رسید.