هم‌زمان با انتخابات ریاست جمهوری در بیست و هشتم خردادماه، قرار است انتخابات میان‌دوره‌ای مجلس شورای اسلامی و خبرگان و انتخابات شوراهای شهر و روستا نیز برگزار شود.

یکی از مهم‌ترین انتخاباتی که در بیش از دو دهه اخیر در کشور برگزارشده انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستاست که اگرچه از اهمیت فوق‌العاده زیادی برخوردار است اما این روزها آن‌چنان‌که بایدوشاید در کانون توجه نیست. شاید هم‌زمان شدن انتخابات شوراها با انتخابات ریاست جمهوری موجب تحت‌الشعاع قرار گرفتن بحث مدیریت نهادهای محلی شده است. این در حالی است که انتخابات شوراها به دلیل این‌که با زندگی روزمره و مسائل شهر و روستای آن‌ها مرتبط است بسیار حائز اهمیت است.

به همین دلیل است که رهبر انقلاب در مقاطع مختلف نسبت به این امر هشدار داده‌اند. ایشان در 6 خردادماه در بیانات تصویری برای نمایندگان مجلس شورای اسلامی دراین‌باره فرموده بودند: «انتخابات شوراها را فراموش نکنید، انتخابات شوراها بسیار مهم است. حالا همه سرگرم انتخابات ریاست جمهوری هستند، انتخابات شوراها در مدیریت شهر و روستا و زندگیِ شهر و روستا تأثیر خیلی زیادی دارد و آن فراموش نشود ان‌شاءالله».

شاید دراین‌بین رسانه ملی می‌تواند نقش مهمی در حساس کردن جامعه نسبت به انتخابات شوراهای اسلامی داشته باشد. ازاین‌رو می‌بایست از چند ماه قبل درباره این موضوع اطلاع‌رسانی و برنامه‌های آموزشی لازم پخش می‌شد.

موضوع مهم‌تر این است که اخیراً نامزدهای چندانی برای انتخابات شوراها در برخی روستاها و شهرها ثبت‌نام نمی‌کنند که همین مسئله موجب شده بعد از طی فرایند بررسی صلاحیت‌ها برای برخی حوزه‌ها داوطلبی وجود نداشته باشد.

سید حمیدرضا کاظمی، رئیس هیئت مرکزی نظارت بر انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا روز هفدهم خردادماه دراین‌باره بیان داشته بود: در سطح کشور در بین شهرستان‌ها و شهرها، ۸ شهر داشتیم که با توجه به تعداد کم نام‌نویسی کنندگان، به حدنصاب نرسید و در جلسه با وزارت کشور قرار شد برای آن تدبیری اندیشیده شود.

رئیس هیئت مرکزی نظارت بر انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا اضافه کرد: برای روستاها هم تعدادی ثبت‌نام نکرده بودند که باید پس از انتخابات با هماهنگی وزارت کشور، برای این روستاها هم چاره‌اندیشی شود.

در حال حاضر دقیقاً مشخص نیست در شهرهایی که تعداد داوطلبان موردنیاز در انتخابات حضور ندارند به دلیل عدم وجود نامزد یا عدم تائید صلاحیت چنین اتفاقی رخ‌داده است. ازآنجا که نمایندگان مجلس شورای اسلامی مسئول بررسی صلاحیت داوطلبان شوراهای اسلامی می‌باشند بعضاً مشاهده‌شده که علایق و سلیقه‌های جناحی، قبیله ای و سیاسی خود را در این امر دخیل می‌کنند. بدون شک اگر تدبیری برای جلوگیری از این امر پیش‌بینی شود احتمالاً کمتر چنین مشکلاتی به وجود خواهد آمد.

یکی دیگر از دلایلی که می‌تواند بر تعداد داوطلبان انتخابات شوراهای اسلامی تأثیر بگذارد تأکید بیش‌ازحد بر مدرک‌گرایی است. مطابق یکی از بندهای ماده‌(30) قانون شوراها، انتخاب‌ شوندگان هنگام ثبت‌نام باید دارای سواد خواندن و نوشتن برای شورای روستاهای تا دویست خانوار و داشتن مدرک دیپلم برای شورای روستاهای بالای دویست خانوار، داشتن حداقل مدرک فوق‌دیپلم یا معادل آن برای شورای شهرهای تا بیست‌ هزار نفر جمعیت، داشتن حداقل مدرک لیسانس یا معادل آن برای شورای شهرهای بالای بیست هزار نفر جمعیت باشند.

هرگاه انتخابات هر یک از شوراهای روستا و شهر بنا به دلایل ذکرشده متوقف و یا پس از تشکیل طبق مقررات قانونی منحل ‌شود تا برگزاری انتخابات مجدد و تشکیل شورای جدید، استاندار جانشین آن شورا خواهد بود. همچنین جانشین شورای روستا، شورای بخش می‌باشد.

در حوزه هایی که تعداد داوطلبان آن‌ها در مهلت ثبت نام یا تا قبل از روز اخذ رأی، مساوی یا کمتر از تعداد اعضای اصلی باشد و انتخابات آن‌ها به این دلیل یا به هر دلیل دیگر برگزار نشده باشد و یا به هر دلیل فاقد شورا باشد، وزارت کشور موظف است انتخابات میان دوره‌ای شورای اسلامی آن‌ها را هم‌زمان با اولین انتخابات سراسری سایر انتخابات، مشروط به آن‌که حداقل یک سال به پایان دوره شورا باقی‌مانده باشد، برگزار نماید. البته احتمال دارد اگر تغییراتی در میزان سواد موردقبول داده شود حداقل این مشکل در روستاها کم‌جمعیت اگر داوطلبی ندارند مرتفع شود.

البته به نظر می‌رسد عملکرد نه‌چندان قابل دفاع شوراهای اسلامی در شهرهای مختلف و انتشار اخبار فراوانی که از بازداشت و دستگیری اعضا منتشر می‌شود در تغییر نگاه مردم نیز بی‌تأثیر نباشد. لذا به نظر می‌رسد اگر با اتخاذ تدابیری همچون افزایش نظارت بر اعضای شوراها زمینه برای عملکرد مطلوب‌تر آن‌ها فراهم گردد مردم نیز رغبت و تمایل بیشتری برای حضور به‌عنوان نامزد در انتخابات شوراها داشته باشند.