پس از مدت ها لطیفه ساختن درباره دکتر علی شریعتی- با اهداف پیدا و پنهان- در سال های گذشته، چندی است که در سالروز درگذشت او موضوع مدرک تحصیلی اش نیز دستمایه تردید افکنی درباره شخصیت و پروژه فکری او شده است.
منتقدان که طیف متنوعی هستند (از مخالفان و دشمنان فکری و سیاسی شریعتی و انقلاب اسلامی گرفته تا برخی منتقدان جستجوگر و حساس ) گفته اند نوع و کیفیت مدرک دکتری او و نمراتش و همچنین تزش ربطی به جامعه شناسی ندارد و او طبق قوانین دانشگاه نباید بورسه فرانسه می گرفته و... .
نکته عجیب آنکه این حرف و حدیث های مطرح شده هیچکدام تازه نیست و حداقل از جانب منتقدان بی غرض معلوم نیست که چرا هرازگاهی مدام تکرار می شود.
از این منتقدان بی غرض که بگذریم دشمنان شریعتی و افکارش طوری حرف می زنند که گویی او دکترای جعلی داشته است! هر چند نه دکترای شریعتی در فرانسه، نه نمراتش و نه تزش هیچکدام دلیل تحسین و شهرتی که نثارش شده نبوده.
در گفتمانی که شریعتی به آن تعلق دارد علم و دانشگاه یک محیط ایزوله و مقدس مخصوص کاهنان اعظم و صاحبان صلاحیت صادرکننده مدارک علمی نیست. دانشگاه محیطی است برای علم آموزی اثرگذار در بهبود شرایط اجتماعی و گرنه چیزی جز یک سرگرمی یا تخصص گاهی پولساز نیست.
دانشگاه به عنوان نهاد مدرن آموزش چند قرن است که صدها هزار « دکتر» تربیت کرده اما فقط اندکی از آنها مانند شریعتی یا دیگر بزرگان حوزه های مختلف می شوند. از بقیه در سطوح مختلف دانشگاهی، از جمله من و شما، جز کاغذپاره ای به نام مدرک، نه نامی و نه اثری باقی نمی ماند.
پوران شریعت رضوی، همسر شریعتی، سال ها قبل خودش به یونیورسیته بودن دکترای شریعتی ( دکترای دانشگاهی در کنار دکترای دولتی که در نظام آموزشی فرانسه برقرار بوده) اشاره کرده. شریعتی در انتخاب این نوع دکتری که ظاهرا برای خارجیان با توجه به شرایط خاص بورسیه و زمان محدود و سایر اضطرارها مقرون به صرفه و صلاح بوده هیچ خلافی مرتکب نشده و این دکتری در ایران معادل همان دکتری دولتی فرانسه تلقی می شده است.
به گفته یکی از زندگی نامه نویسان شریعتی در ایران آن زمان فقط افراد بسیار اندکی از جمله مرحوم دکتر غلامحسین صدیقی دکترای دولتی در علوم انسانی از فرانسه گرفته اند و این مساله هیچ اختصاصی به شریعتی نداشته.
بی تردید میراث فکری شریعتی نیز باید همچنان محل بحث و نقد صاحب نظران باشد، چنانکه در زمان حیاتش نیز چنین بود اما به نظر می رسد طی سال های گذشته برخی تلاش ها خارج از این حوزه پر ثمر به تخریب شخصیت و افکار او در میان عموم مردم معطوف بوده است.