پایش بازار

 پویایی های بازار

 
قیمت نفت خام در بازار باز هم افزایش یافت. امروز صبح نفت خام برنت در بازار بورس لندن برای تحویل در ماه دسامبر به قیمت 84.86 دلار هر بشکه به فروش رسید. از هفته گذشته قیمت نفت خام برنت افزایش یافته و از 13 اکتبر که 83 دلار معامله شد تا دیشب که به قیمت 85 دلار نیز معامله شد به تدریج افزایش یافت.

در سال گذشته در چنین روزی قیمت نفت برنت تنها 37 دلار بود. قیمت نفت خام وست تگزاس اینترمدییت نیز امروز به 82.28 دلار هر بشکه در نیویورک برای تحویل در ماه نوامبر معامله شد. این نوع نفت خام در روز 8 اکتبر 79.35 دلار بود. سال گذشته نفت خام تگزاس در چنین روزی تنها 35 دلار بود. قیمت گاز طبیعی نیز در بازار هنری هاب کمی کاهش یافته و به 5.41 دلار هر میلیون بی تی یو برای تحویل در ماه نوامبر رسید.

تفسیر هفته

 
1- آژانس بین المللی انرژی (IEA) روز پنج شنبه پیش بینی کرد کمبود انرژی تقاضا برای نفت را به میزان ۵۰۰ هزار بشکه در روز در شش ماه در پیش رو افزایش می دهد. این امر به کمبود عرضه تا پایان امسال منتهی می شود مگر این که اوپک پلاس همان طور که برنامه ریزی کرده است، در ژانویه تولیدش را افزایش دهد. همچنین این آژانس در گزارش دیگری کمبود گاز در اروپا و آسیا را باعث فشار تقاضا بر روی حامل نفت خام دانسته و پیامد آن را شکاف بیشتر بین عرضه و تقاضا در بازارهای انرژی دانست. قیمت نفت خام برنت در پایان معاملات بامداد شنبه به وقت تهران تحت تأثیر چشم‌انداز کمبود بازار جهش کرد و با عبور از 85 دلار برای هر بشکه به بالاترین حد سه ساله خود رسید. به گزارش سی‌ان‌بی‌سی بازگشایی محدودیت‌های قرنطینه‌ای و ترافیکی مربوط به کرونا در چند ماه آینده تقاضای نفت خام را بالا خواهد برد.

از سوی دیگر با بالا ماندن قیمت گاز طبیعی در آستانه زمستان احتمال اینکه برخی نیروگاه‌های جهان برای تولید برق بجای گاز طبیعی از فرآورده های نفتی استفاده نمایند، تقویت شده است. کاخ سفید اعلام کرد محدودیت‌های سفر بین‌المللی را برای افرادی که دو دوز کامل واکسن خود را دریافت کرده‌اند از ۸ نوامبر برمی‌دارد. تحلیلگران به کاهش چشمگیر ذخایر نفت در کشورهای عضو سازمان توسعه و همکاری اقتصادی (OECD) که به پایینترین حد از سال ۲۰۱۵ رسیده اشاره کردند. تقاضا با احیای اقتصادها در پس از پاندمی کووید ۱۹ اوج گرفته است. کاهش عرضه گاز طبیعی موجب کاهش عرضه گاز طبیعی مایع شده (LNG) شده و از طرف دیگر عرضه زغال سنگ نیز با محدودیت های عرضه روبرو شده است.

تولید نفت خام به پیش بینی آژانس از ماه سپتامبر تا آخر سال جاری حدود 2.7 میلیون بشکه در روز بیشتر خواهد شد. بخشی از این اضافه تولید توسط کشورهای اوپک پلاس خواهد بود که از ابتدای سال جاری متعهد به افزایش ماهانه 400 هزار بشکه در روز شده اند. بخش دیگر آن عمدتا از افزایش تولید ایالات متد آمریکاست که به تدریج از آسیب های توفان آیدا بیرون می آید. اما همچنان کمبود عرضه در باقی سال 2020 به اندازه 700 هزار بشکه در روز باقی است. 

 
2- وزیر انرژی ترکیه اعلام کرد این کشور یک قرارداد سه ساله برای خرید ۱۱ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی با جمهوری آذربایجان منعقد کرده و پیشرفت قابل توجهی در تامین بیشتر گاز طبیعی داشته است. به گزارش ایسنا، در شرایطی که ترکیه هنوز قراردادهای بلندمدت تامین گاز که موعد آنها زمستان امسال به پایان می رسد را تمدید نکرده، تقاضای بالا برای گاز طبیعی در سال جاری این کشور را مجبور کرده خرید در بازار محموله های تک را افزایش دهد.

بنظر می رسد این قرارداد دارای بعد سیاسی از جمله نزدیکی دو کشور در نتیجه جنگ قره باغ در نوامبر 2020 نیز باشد. فاتح دونمز وزیر انرژی ترکیه اظهار کرد این قرارداد برای تحویل ۱۱ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی از طریق خط لوله باکو-تفلیس-ارزروم تا پایان سال ۲۰۲۴ است. ترکیه که یکی از بزرگترین واردکنندگان گاز در اروپاست، به گازی که از روسیه، ایران و جمهوری آذربایجان از طریق خط لوله وارد می کند و همچنین واردات گاز طبیعی مایع (LNG) از نیجریه، الجزایر و بازار محموله های تک متکی است. این کشور چهار قرارداد واردات بلندمدت به میزان مجموعا ۱۶ میلیارد متر مکعب در سال دارد که امسال منقضی می شوند.

 
3- چین واردات نفت خام خود را برای اولین بار در طول شش سال گذشته کاهش داد. پالایشگاه های خصوصی چین در 2020 مجوز واردات کمتری نسبت به 2020 از طرف دولت مرکزی دریافت کرده اند. این مقدار در 2020، 184 میلیون تن و در 2021، 177 میلیون تن بوده است.

 
4- زغال‌سنگ نام کانی سیاه‌رنگی است که از پسماند مواد گیاهی دوران‌های قدیم زمین‌شناختی در میلیون‌ها سال پیش تشکیل شده‌ و به‌ عنوان سوخت و نیز ماده اولیه برخی صنایع شیمیایی برای تولید گاز، کُک، روغن، قطران، و غیره استفاده می‌شود. ایالات متحده، روسیه، استرالیا، چین، و هند بیشترین ذخائر زغال سنگ جهان را دارند. تولیدکنندگان عمده به ترتیب عبارتند از چین، هند، استرالیا، آمریکا، و روسیه. دراین میان چین به تنهایی بیشتر از 50 درصد زغال سنگ جهان یعنی 81 هگزاژول را در 2020 تولید کرده است.

به لحاظ مصرف نیز چین 54.3 درصد از کل تقاضای جهانی یعنی 82.27 هگزاژول و دیگر کشورها به ترتیب هند، آمریکا آفریقای جنوبی، و روسیه بزرگترین مصرف کنندگان زغال سنگ هستند. در بخش صادرات استرالیا بزرگترین صادر کننده این ماده است. در سالهای اخیر قیمت زغال سنگ وارداتی چین از دیگر بازارهای مربوط به این کالا عموما بیشتر بوده بطوریکه در 2020 متوسط واردات چین به قیمت 83 دلار بر هر تن و در اروپا 50 دلار بوده است.

این قیمت در هفته گذشته به 219 دلار بر هر تن در بورس استان ژنگ‌ژو رسید. بنظر می‌رسد که سه مسئله در ارتباط با چین در حال اتفاق افتادن است: ابتدا برخی از شرکت های چینی که به تنهایی به یکی از حامل های انرژی وابسته هستند، یعنی مثلا تنها به نفت و یا گاز و یا زغال سنگ، با بالارفتن قیمت ها، ممکن است ورشکسته شده و از بازار بیرون روند. دوم تورم در اقتصاد داخلی چین را به احتمال زیاد در ماه های آینده شاهد خواهیم بود. سوم رشد تولید ناخالص داخلی چین دیگر به اندازه دهه های گذشته نخواهد بود.

 
5- زغال سنگ بلحاظ شدت تولید گازهای گلخانه ای مصرف آن در سطح جهانی در حال محدود شدن است. اما کشورهای صنعتی به دلیل عرضه این حامل انرژی توسط خود آنها بعید است که به سادگی از مصرف این کالا دست بکشند. استرالیا در حالیکه در مباحثات مربوط به اجلاس آب و هوای گلاسکو شرکت می کند، اما همزمان صنایع زغال سنگ کشورش را جزو منافع حیاتی دانسته و به توسعه تولید زغال سنگ همت گذاشته است. زغال سنگ از لحاظ ارزش سومین کالای استرالیا در رابطه با صادرات به چین که یک سوم کل صادرات استرالیا به چین است می باشد. در 2020 چین به دلیل تفاوت نگرش های سیاسی در ارتباط با منشاء بیماری کرونا با استرالیا واردات زغال سنگ را از این کشور متوقف کرد.

در ماه اکتبر 2021 استرالیا مجوز توسعه سه معدن دیگر را صادر کرد. چین برای پر کردن خلاء استرالیا به واردات از اندونزی، مغولستان، قزاقستان، و روسیه روی آورد. قزاقستان با 25000 میلیون تن ذخائر زغال سنگ وهمسایگی با چین یکی از نقاطی است که چین بر روی واردات زغال سنگ از این کشور سرمایه گذاری ویژه نموده است. اولین محموله زغال سنگ برای نیروگاه های حرارتی هفته گذشته از قزاقستان وارد استان ژچیانگ شد. بجای آن هند زغال سنگ آماده شده برای صادرات به چین را با تخفیف از استرالیا خریداری کرد. در ماه های اخیر قیمت زغال سنگ بشدت افزایش یافته است.

به همین دلیل علیرغم رقابت آشکار استرالیا با منافع چین در دریای چین جنوبی و مسئله تولید زیردریایی های هسته ای توسط این کشور با فنآوری آمریکایی، دولت چین ممنوعیت واردات رغال سنگ از استرالیا را لغو کرد. مسئله کمبود زغال سنگ در کنار بحران نفت و گاز برای چین خودنمایی می کند. از طرف دیگر تولید زغال سنگ در داخل چین نیز دچار مشکل شد.

باران و توفان موجب رانش زمین و جاری شدن سیل در نقاط مختلف چین شده و تولید مجموعا 60 معدن زغال سنگ متوقف شد. اینک در آستانه فصل سرما چین با کمبود گاز طبیعی و زغال سنگ روبروست. شکل زیر قیمت زغال سنگ مناسب برای نیروگاه های حرارتی و آینده آن را در استان ژنگ‌ژو نشان می دهد

6- هند و چین هر دو در مورد تامین زغال سنگ به مشکل برخورده اند. به همین خاطر ظرفیت تولید الکتریسیته هند در ماه جاری 11000 مگاوات کاهش پیدا کرد. فعال شدن بخش اقتصاد و کمتر شدن پیامدهای بیماری کووید-19 باعث افزایش تقاضا برای زغال سنگ شده است. بخش تولید برق هند مجموعا تا 70 درصد در ماه جاری متکی به زغال سنگ بود چرا که در این ماه تاکنون تولید برق از باد و همچنین سدها به شدت تا این جا کاهش یافته است. نیروگاه های حرارتی هند 208 هزار مگاوات برق (54 درصد) را از سوخت زغال سنگ تامین می نمایند. دولت هند می گوید که نیروگاه های متکی بر زغال سنگ اکنون تنها برای سه روز ذخائر زغال سنگ را در انبار دارند.

 
7- در اروپا که سیاست گذاران این قاره خودر ا قهرمان مبارزه با زغال سنگ و آلودگی ناشی از گازهای گلخانه ای می دانستند، با بالارفتن قیمت گاز طبیعی نگاه ها به استفاده بیشتر از زغال سنگ بازگشته است. تولید زغال سنگ در اروپا افزایش یافته و صادرات به اندازه قبل از بیماری کووید-19 ارتقا یافته است. قیمت زغال سنگ در این روزها در روتردام 230 دلار بر تن متریک است که 80 دلار از ماه سپتامبر بیشتر است.

زغال سنگ تحویلی در 2022 از هم اکنون به قیمت 170 دلار بر تن در اروپا معامله می شود. تجربه نشان می دهد که بالا و پایین رفتن قیمت زغال سنگ برخلاف نفت و گاز بطئی و آرام صورت می گیرد. بنابراین نباید به انتظار زغال سنگی ارزان به این زودی بود. به همین دلیل هم صاحبان نیروگاه های گازی اروپا از هم اکنون درحال عقد قرارداد برای تحویل زغال سنگ از روسیه در سال بعد هستند.