به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، انتشارات همشهری به تازگی کتابی روانه بازار کرده است، اثری که مخاطب را آگاه می‌کند که گروه‌های سیاسی، احزاب و گروه‌های جامعه مدنی، هر یک به فراخور اهداف خود، با استفاده از ابزارهای خاص به گفت‌وگوها در رسانه‌های اجتماعی جهت‌دهی می‌دهند.

عنوان این اثر (دستكاری در رسانه‌های اجتماعی) است که توسط جمعی از محققان دانشگاه آکسفورد گردآوری شده است، موضوع پروپاگاندای رایانشی یا همان دستكاری واقعیت در رسانه‌های اجتماعی جزء موضوعاتی است كه در چند سال گذشته به شدت در جهان مورد توجه بوده است و مترجمان نیز به دنبال اهمیت این موضوع خصوصا در سال‌های اخیر به سراغ آن رفته‌اند.
 
مترجمان این كتاب، عباس رضایی ثمرین، روزنامه‌نگار و پژوهشگر رسانه و رسول صفرآهنگ، پژوهشگر علوم سیاسی هستند. به همین بهانه، دقایقی با عباس رضایی ثمرین یکی از مترجمان کتاب به گفت‌وگو نشستیم و درباره ویژگی‌های این کتاب و اهمیت انتشار آن مصاحبه کردیم.
 
رضایی ثمرین که خود از فعالان باسابقه عرصه رسانه و روزنامه‌نگاری است، پیش از این دو كتاب « چگونه با خبرنگاران مصاحبه كنیم» و «ارتباطات بحران در رسانه‌های اجتماعی» را نیز ترجمه كرده كه از سوی انتشارات ثانیه به چاپ رسیده است.

موضوع اصلی كتاب دستكاری در رسانه های اجتماعی چیست؟

كتاب در حقیقت به یكی از پدیده‌های مهم كه این روزها مبتلابه خیلی از جوامع است می‌پردازد. محور اصلی متن، سازوكارها و فرایندهایی است كه به وسیله آنها قدرت‌های حكومتی، گروه‌های سیاسی یا سایر كنشگران عمومی بر بستر اینترنت و شبكه‌های اجتماعی تلاش می‌كنند افكار عمومی را دستكاری كنند. به عبارتی در این روش ارتباطی، به كمك ابزارهای اتوماتیك و روباتیك و همچنین حساب‌های كاربری جعلی، پیام‌های سیاسی خاصی در بستر شبكه‌های اجتماعی برجسته یا سركوب می‌شود. عنوان اصلی كتاب پروپاگاندای رایانشی بوده كه به دلیل انتقال بهتر چارچوب معنایی كتاب، در ترجمه عبارت دستكاری در رسانه‌های اجتماعی را انتخاب كردیم.
 
چرا این كتاب را برای ترجمه انتخاب كردید؟

كتاب پروپاگاندای رایانشی كه حالا با عنوان دستكاری در رسانه‌های اجتماعی منتشر شده، جزء مهم‌ترین كتاب‌ها در حوزه مطالعات رسانه‌های اجتماعی است و ارجاعات بسیاری به این كتاب در متون آكادمیك این حوزه دیده می‌شود. عمده‌ كسانی كه در حوزه رسانه‌های اجتماعی كارهای تحقیقاتی كرده‌اند، این كتاب را می‌شناسند. من خودم بارها به نام این كتاب در مقالات متعدد برخورده بودم و همین انگیزه‌ای شد كه آن را ترجمه كنیم و در دسترس محققان و علاقمندگان این حوزه در كشور قرار دهیم. علاوه بر این كتاب موضوع بسیار مهمی هم دارد كه این روزها توجه بسیار ضروری است.

چرا توجه به موضوع این كتاب یعنی دستكاری واقعیت در رسانه‌های اجتماعی، ضرورت دارد؟

موضوع پروپاگاندای رایانشی یا همان دستكاری واقعیت در رسانه‌های اجتماعی جزء موضوعاتی است كه در چند سال گذشته به شدت در جهان مورد توجه بوده است. تا پیش از این معمولا درباره مزایای شبكه‌های اجتماعی از جمله گسترش آزادی بیان، افزایش دسترسی مردم به منابع خبری و شكست انحصار رسانه‌های جریان اصلی سخن گفته می‌شد. رونق گرفتن این شبكه‌ها به هر حال گامی در مقابل سیاست‌های سخت‌گیرانه و مبتنی بر سانسور یا انسداد در حوزه رسانه به شمار می‌رفت و به همین جهت همه با روی خوش از آن استقبال می‌كردند. در چند سال گذشته ولی روندی تقریبا در سراسر جهان شكل گرفته كه بسیار نگران كننده بوده است. آن روند این بود كه این رسانه‌ها در عین حال كه به محلی برای جولان اخبار جعلی و فریبنده تبدیل شدند، به عنوان ابزاری برای دستكاری افكار عمومی هم مورد استفاده قرار می‌گیرند. در بعضی كشورها شبكه‌های اجتماعی حتی به اصلی‌ترین ابزار كنترل اجتماعی تبدیل شدند.

منظور از دستكاری افكار عمومی از طریق شبكه‌های اجتماعی چیست؟

منظور این است كه حکومت‌ها، گروه‌های سیاسی، احزاب و گروه‌های جامعه‌ مدنی، هر یک به فراخور اهداف خود، با استفاده از ابزارهای خاص به گفت‌وگوها در رسانه‌های اجتماعی جهت‌دهی می‌کنند. الگوریتم‌های فنی شبکه‌های اجتماعی این امكان را در اختیار آنها قرار می‌دهد که مکالمات عمومی را هدایت کنند. در این فرایند روبات‌ها با قابلیت‌های مختلف برای کنشگری در رسانه های اجتماعی طراحی می‌شوند و گروه‌های ذینفع با قیمت‌های نازل، لشکری از آنها را به استخدام خود در می‌آورند. علاوه بر روبات‌ها، اوباش مجازی یا ترول‌ها هر یک ده‌ها حساب جعلی را در شبکه‌های مختلف اجتماعی اداره می‌کنند و در ازای پول به مشتریان خود خدمات تولید، برجسته‌سازی یا سركوب محتوا ارائه می‌کنند.

كتاب آیا كاملا نظری این موضوعات را بررسی كرده یا وارد مصادیق هم شده است؟

در هر كدام از كشورهای هدف مطالعه، بررسی فرایند پروپاگاندای رایانشی به صورت مصداقی با بررسی دقیق رویدادهای سیاسی و اجتماعی معین انجام شده است. به عنوان مثال در آمریكا محوریت بحث پیروزی ترامپ در انتخابات 2016 است كه به زعم نویسندگان كتاب، پروپاگاندای رایانشی نقش مهمی در این واقعه ایفا كرده است. یا مثلا در برزیل پروپاگاندای رایانشی حول پرونده بزرگ فساد سیاسی در این كشور موسوم به «كارواش» مورد بررسی قرار گرفته است. در اوكراین محوریت بحث انقلاب یورومیدان است كه روسیه از طریق پروپاگاندای رایانشی در تاثیرگذار بوده است. در سایر كشورها نیز به همین ترتیب موضوع كاملا مصداقی و حول رویدادهای مهم سیاسی و اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است.

مخاطب كتاب صرفا محققان و روزنامه‌نگاران هستند؟

كتاب از نظر سبك و سیاق نگارش، یك تحقیق آكادمیك به شمار می‌آید اما با توجه به موضوع رسانه‌ای آن حتما مباحث جالبی برای روزنامه‌نگاران دارد. در عین حال با توجه به درهم تیندگی بالای زندگی مردم با رسانه‌های اجتماعی، فهم فرایندهای مداخله و دستكاری در این رسانه‌ها و همچنین فرایندهایی كه منجر به جریان‌سازی دروغین در پلتفرم‌ها می‌شود حتما برای مخاطب عام هم جذابیت خواهد داشت.
 
مروری بر کتاب؛

كتاب (دستكاری در رسانه‌های اجتماعی) که در سال 2019 در قالب یك پروژه تحقیقاتی فراملیتی در موسسه تحقیقات اینترنت دانشگاه آكسفورد نوشته شده است، به یكی از مهم‌ترین مسائل مبتلابه جامعه امروز یعنی دستكاری واقعیت در شبكه‌های اجتماعی از طریق به كارگیری فرایندهای اتوماتیك و حساب‌های جعلی می‌پردازد.

محققان آکسفورد در این کتاب روند دستكاری در رسانه‌های اجتماعی را در 9 كشور مختلف مثل روسیه، اوكراین، كانادا، لهستان، تایوان، برزیل، آلمان، آمریكا و چین را بررسی کرده‌اند و درباره فضای كلی رسانه‌های اجتماعی، جریان‌سازی‌های دروغ و تاثیر این جریان‌سازی‌ها در رویدادهای سیاسی و اجتماعی كشورها تحقیقات خود را ارائه کرده‌اند.

پایش فضای رسانه‌های اجتماعی و بررسی رویدادهای خاص سیاسی و اجتماعی در این کشورها در کتاب ررسی شده است و در بخش‌های از آنن می‌خوانیم که نرم‌افزارهای خودکار مثل روبات‌ها برای دستکاری افکار عمومی در طیف متنوعی از پلتفرم‌ها و شبکه‌های درون اینترنت مورد استفاده قرار می‌گیرند و با این روش از آن‌ها در رسانه‌های اجتماعی به منظور تقویت یا سرکوب پیام‌های سیاسی خاص استفاده می‌شود.
 
در این كتاب به عنوان یكی از مهم‌ترین كتاب‌ها در حوزه مطالعات رسانه‌های اجتماعی در جهان، روند مداخلات قدرت‌های داخلی و خارجی از طریق پروپاگاندای رایانشی در رویدادهای سیاسی مهمی همچون انتخابات سال 2016 آمریكا، انقلاب یورومیدانِ اوكراین، پرونده فساد دولتی بزرگ در برزیل موسوم به «فساد كارواش» و موارد متعدد دیگر مورد كاوش و بررسی قرار گرفته است.
 
سرپرست نویسندگان كتاب (دستكاری در رسانه‌های اجتماعی)، «ساموئل سی.وولی» و «فیلیپ ان.هاوارد« از محققان برجسته حوزه مطالعات اینترنت و هوش مصنوعی هستند كه پیش از این مقالات و كتاب‌های متعددی را در این زمینه منتشر كرده‌اند.

کتاب «دستکاری در رسانه‌های اجتماعی» توسط انتشارات همشهری در ۳۶۶ صفحه، شمارگان ۳۰۰ نسخه و قیمت ۷۵ هزار تومان به بازار نشر راه یافته است.