به گزارش الف یکی از دغدغه‌های اهالی بازار بورس در ایران توسعه و عمیق شدن بازار بورس است. یکی از الزامات توسعه بازار نظارت بر اجرای قوانین بازار بورس است. به نظر می‌رسد وجود ناظر قوی که بتواند بر اجرای قوانین نظارت کند در بازار بورس ایران کمرنگ شده است. یکی از مصادیق این موضوع دستورالعمل‌ تنظیم‌شده سازمان بورس درباره. فرایند واریز سود سهامداران است که به صورت ناقص اجرا می‌شود در این گزارش ضمن تشریح این دستورالعمل به نتایج عمل نکردن شرکت‌ها به این دستورالعمل پرداخته خواهد شد.

دستورالعمل بر زمین‌مانده سازمان بورس

مطابق تبصره 3 ماده5دستورالعمل سازمان بورس«شرکت بورسی موظف است جهت تسهیل امور سهامداران، انجام کلیه اقدامات شرکتی خود ازجمله توزیع سود را در صورت قبول شرکت سپرده‌گذاری مرکزی به آن شرکت واگذار نماید». در نتیجه این امر شرکت های بورسی می بایست از سامانه سجام جهت پرداخت سود سهام استفاده نمایند؛ اما اتفاقی که در عمل رخ می‌دهد. این است که شرکت‌های بورسی از شیوه‌های به‌ غیر از سامانه سجام استفاده می‌کنند. به‌طور مثال شرکت‌های بورسی که از این دستورالعمل پیروی کرده‌اند در سال 99 ،¹123 شرکت و در سال 1400 به 218 از 720 شرکت بورسی رسیده‌اند. این آمارها نشان می‌دهد اکثر شرکت‌های بورسی از این دستورالعمل پیروی نمی‌کنند. در اینجا ممکن است سوالاتی در ذهن مخاطب شکل بگیرد مبنی بر اینکه عدم پیروی شرکت‌ها از دستورالعمل بورسی چه دلیلی دارد و چه اثری بر بازار بورس و توسعه آن دارد.

علت تمکین نکردن شرکت بورسی از دستورالعمل سازمان بورس

شرکت‌های بورسی تمایل دارند از شیوه‌های غیر سجامی مثل مراجعه حضوری سهامدار به بانک یا ارسال مدارک توسط سهامدار به شرکت برای پرداخت سود سهام سهامداران اقدام کنند. دلیل این عمل می‌توان در نتایج استفاده از این روش‌ها جست‌وجو کرد. در روش‌های غیر سجامی صرفاً 15 الی ²20 درصد سهامداران به سود سهامشان می‌رسند. یعنی 80 الی 85 درصد سهامداران در این روش‌ها به سود خود نرسیده و وجه سهامداران در حساب شرکت باقی‌مانده و از آن می‌توانند برای مصارفی چون سرمایه در گردش شرکت استفاده کرد. این درحالی است درروش پرداخت از طریق سامانه سجام 95 ³درصد سهامداران به سود خود می‌رسند. البته در این میان می توان گفت علاوه بر انگیزه مالی که شرکت‌های بورسی در پرداخت غیر سجامی سود دارد، عدم نظارت سازمان بورس هم مزید بر علت شده است به طوریکه سازمان بورس است باوجود گذشت سه سال از ایجاد سامانه سجام هنوز برخوردی با شرکت های بورسی متخلف صورت نگرفته است.

نتایج بر زمین ماندن دستورالعمل شورای بورس

مهم‌ترین اثر بر زمین ماندن دستورالعمل سازمان بورس، نرسیدن سهامدار به سود سهامش است. همان‌طور که اشاره شد در روش‌های پرداخت غیر سجامی 80 الی 85 درصد سهامداران از دریافت سود سهم خود منصرف می‌شوند. دلیل انصراف سهامداران از دریافت سود سهام خودرا باید در سخت شدن دریافت سود سهام جست و جو کرد.

درحال حاضر یکی از دو روش غیرسجامی مراجعه حضوری سهامدار به بانک است. در این روش سهامدار با دردست است داشتن مدارک هویتی و سهامداری برای دریافت سود سهام به بانک معرفی‌شده توسط شرکت بورسی مراجعه می‌کند . سهامدار خرد درصورتی‌که در بانک عامل حساب نداشته باشد مکلف به افتتاح حساب می‌شود. این فرایند سبب شده، سهامدار علاوه بر تحمیل هزینه رفت‌وآمد و افتتاح حساب باید خطر ابتلا کرونا را نیز به جان بخرد. موضوعی که موجب انصراف بسیاری از سهامداران از دریافت سود شده است.

روش دیگر پرداخت سود تقسیمی شرکت های بورسی، ارسال مدارک هویتی از سوی سهامدار به شرکت بورسی است. در این روش سهامدار مدارک هویتی خود را از طریق ایمیل، پست یا بارگذاری در وب‌سایت شرکت بورسی ارسال می‌کند. ایراد اصلی این روش این بوده است که شرکت بورسی تأییدیه دریافت مدارک را به سهامدار ارسال نکرده و به‌تبع آن سهامدار از واریز سود نمی‌تواند اطمینان حاصل کند. درنتیجه این فرایند سبب سردرگمی و بلاتکلیفی سهامدار می‌شود.

نتیجه دیگرعدم اجرای این دستورالعمل توسعه نیافتن بازار بورس است. یکی از جذابیت‌های بورس برای سرمایه‌گذاران دریافت سود سهام است. اما همان‌طور که اشاره شد نرسیدن سهامدار به سود سهام به‌واسطه استفاده شرکت‌های بورسی از روش‌های غیرقانونی عملاً مانعی برای ورود بیشتر سرمایه‌گذاران به این بازار شده است.

به نظر می‌رسد سازمان بورس جهت اجرای نظارت بیشتر دستورالعمل تبصره 3 ماده5 سازمان بورس لازم است از سیاست های بازدارنده‌تری استفاده نماید. به طور مثال اگر شرکتی سود سهام را از روش های غیر سجامی پرداخت نمود از بازار بالاتر به بازار پاینتر انتقال یابد، .مثلا از بازار بورس به بازار فرابورس منتقل شود.در صورت تکرار شرکت های بورسی مبنی براستفاده از روش های غیرسجامی برای پرداخت سود سهامداران، سازمان بورسمی تواند به «لغو پذیرش» امتیاز شرکت از بازار بورس اقدام کند.

پانوشت: