همشهری: افت کیفیت هوا در تهران و برخی استان‌ها از ساعت‌های ابتدایی نوزدهم فروردین آغاز شد؛ به‌طوری‌که شاخص کیفیت هوا (AQI) در پایتخت با روند افزایشی در همان روز به 190 رسید؛ وضعیتی که منجر به هشدار وزارت بهداشت برای تشکیل جلسه کمیته اضطرار و درخواست تعطیلی شد. با این حال در شرایطی که همه انتظار تعطیلی تهران در نخستین روز هفته را می‌کشیدند، استاندار تهران، پس از جلسه کمیته اضطرار اعلام کرد که هیچ مدرسه و اداره‌ای به‌دلیل آلودگی هوا تعطیل نمی‌شود. این تصمیم در حالی گرفته شد که در روزهای بعد هم آلودگی‌ها ادامه پیدا کرد؛ تا جایی که روز شنبه محمدمهدی میرزایی‌قمی، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران از ثبت رکورد بی‌سابقه شاخص ۳۳۲ برای ذرات معلق کمتر از ۱۰میکرون در تهران خبر داد. براساس دستورالعمل کمیته‌های اضطرار آلودگی با عبور و تداوم شاخص از مرز200 (شرایط بسیار ناسالم) باید تهران در روز شنبه تعطیل میشد که این اتفاق نیفتاد. در همین وضعیت، وزارت بهداشت توصیه‌های در خانه ماندن را ادامه داد و استانداری هم به برقرار بودن فعالیت‌ها در ادارات و مدارس تأکید کرد؛ سیاستی که جز سردرگمی برای مردم بین انتخاب سلامتی یا اجبار به حضور در مدرسه و محل کار پیام دیگری نداشت. حالا به‌گفته علی‌محمد طهماسبی، دبیر ستاد ملی سیاستگذاری و هماهنگی مدیریت مقابله با پدیده گردوغبار کشور شاخص آلودگی‌ها از امروز (دوشنبه) در تهران کاهش خواهد یافت و تهران تا اواسط هفته از وضعیت جوی مناسب‌تری برخوردار می‌شود، حالا اما پرسش اصلی اینجاست که چرا در روزی که شاخص کیفیت هوا در تهران332 بود و طبق قانون باید تعطیلی رسمی صورت می‌گرفت، این اتفاق نیفتاد؟ آن هم در وضعیتی که به استناد آمارهای غیررسمی، میزان تماس‌ها با اورژانس به‌دلیل مشکلات تنفسی، در همین روزها با افزایش 15درصدی مواجه بود. براساس اعلام مجتبی خالدی، سخنگوی اورژانس کشور در روزهای 19 و 20 فروردین، مراجعه بیماران قلبی و تنفسی به مراکز درمانی در مقایسه با روز مشابه سال گذشته 23درصد افزایش داشت.
باید تمام فعالیت‌ها تعطیل میشد
این نخستین‌باری نیست که کمیته اضطرار آلودگی هوا با وجود توصیه‌های وزارت بهداشت، محدود یا تعطیل کردن فعالیت‌ها به‌دلیل افزایش آلایندگی‌ها را تأیید نمی‌کند و در تصمیم‌گیری‌ها در نظر نمی‌گیرد. قبلا هم در موارد مشابه، تصمیم‌هایی فارغ از نظر سایر دستگاه‌ها گرفته شده است. این نکته‌ای که عباس شاهسونی، رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت به آن اشاره می‌کند و به همشهری می‌گوید: «از روز جمعه که شرایط خطرناک آلودگی هوا در برخی استان‌ها و تهران رقم خورد، به‌عنوان متولی سلامت اعلام کردیم که بهتر است تا برقراری آلودگی‌ها، مدارس به‌صورت مجازی و ادارات هم به‌صورت دورکاری فعالیت داشته باشند. طبق دستورالعمل شرایط اضطرار هم زمانی که شاخص در حد خطرناک است باید تمام فعالیت‌ها تعطیل شود، اما در روزهای اخیر چنین اتفاقی صورت نگرفت و تصمیم کمیته اضطرار تداوم فعالیت‌ها و برقراری مدارس بود.» او در پاسخ به این سؤال که آیا این تعطیل نشدن‌ها با وجود شاخص بالای آلودگی، متضاد با سیاستگذاری‌های سلامت جامعه نیست، می‌گوید: «ما بارها اعلام کرده‌ایم که اولویت با سلامت است و در شرایط جوی که میزان آلایندگی در مرحله خطرناک است، فعالیت‌ها محدود شود. نکته دیگر هم اینکه به هر حال آلودگی هوا، مزید بر گردوغبار در شهر تهران و باعث می‌شود که این آلودگی‌ها سوار بر گردوغبار شود و خطر بیشتری برای افراد داشته باشد. اما با وجود تمام تلاش‌ها و صحبت‌های انجام شده در این جلسات، تصمیم نهایی همسو با تعطیلی یا کاهش مواجهه مردم با آلودگی‌ها نبود.» وزارت بهداشت عنوان می‌کند که مردم از خانه خارج نشوند، اما مدارس و ادارات باز است و مردم ملزم به تردد هستند. شاهسونی درباره اینکه آیا همین ترددهای کوتاه از خانه تا اداره یا خانه تا مدرسه برای آنها خطرساز نخواهد بود، توضیح می‌دهد: «این مسئله برای گروه‌های آسیب‌پذیر و بیماران قلبی - عروقی و تنفسی، همچنین افراد دارای آسم و سالمندان، کودکان و زنان باردار قطعا خطرناک است و می‌تواند منجر به افزایش مراجعه به مراکز درمانی یا حتی افزایش مصرف دارو شود. آمار سکته‌های قلبی و مغزی هم در این شرایط جوی بیشتر می‌شود. اینها پیامدهای مواجهه با گردوغبار و آلودگی هواست و مطالعات هم ثابت کرده که در زمان گردوغبار، هم مراجعات بیمارستانی افزایش پیدا می‌کند و هم تعداد مرگ‌ها.»
تصمیم‌گیرنده وزارت بهداشت نیست
از سوی دیگر به‌گفته جعفر جندقی، رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، این وزارتخانه در شرایط جوی خطرناک درخواست تشکیل کمیته اضطرار را داد، اما تصمیم‌گیرنده درباره تعطیلی‌ها نیست. او هم به همشهری می‌گوید: «براساس میزان آلودگی که در ایستگاه‌های سنجش هوا اعلام می‌شود، زمانی که این اعداد از حد ناسالم بالاتر می‌رود ما با دریافت اطلاعات، درخواست تشکیل جلسه اضطرار می‌دهیم. در این جلسه به ریاست استاندار، مسئولانی از سازمان حفاظت محیط، آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها و شهرداری هم حضور دارند. با توجه به مباحث مطرح شده در این جلسه، در نهایت این کمیته درباره تعطیلی‌ها تصمیم‌گیری می‌کند. در این جلسه وزارت بهداشت نظرات کارشناسی را می‌دهد، اما در نهایت تصمیم‌گیرنده درباره تعطیلی‌ها همان کمیته است.» او در پاسخ به این سؤال که آیا نظرات وزارت بهداشت برای تعطیلی‌ها، قانع‌کننده نبوده است، می‌گوید: «ما تنها درخواست برگزاری جلسه می‌دهیم و نظر خودمان را اعلام می‌کنیم. البته هم‌اکنون هم در برخی استان‌ها با وجود سطح بالای آلودگی شرایط تعطیل یا نیمه‌تعطیل برقرار است.» حالا با وجود تعطیل نشدن ادارات و مدارس اما توصیه‌های مداوم وزارت بهداشت بیرون نیامدن مردم از خانه است و این مسئله منجر به سردرگمی آنها شده است. جندقی در این‌باره توضیح می‌دهد: «ما باید این توصیه‌ها را به مردم ارائه کنیم و درباره دیگر موارد هم همین شرایط برقرار است، اما تصمیم‌گیری در این‌باره برعهده وزارت بهداشت نیست و سایر سازمان‌ها و دستگاه‌های مربوطه در این‌باره تصمیم می‌گیرند. حتی در شرایطی غیر از گردوغبار و زمانی که آلودگی هوا بیشتر می‌شود ما همین توصیه‌ها را به‌صورت گسترده ارائه می‌دهیم. به هر حال در چنین شرایط جوی مردم و به‌ویژه گروه‌های پرخطر باید هنگام خروج از منزل از ماسک‌های N95 استفاده کنند.» او ادامه می‌دهد: «ما نمی‌توانیم به‌دلیل تعطیل نشدن ادارات و مدارس، توصیه‌ها را تعطیل کنیم و مهم‌ترین تأکید ما در شرایط کنونی قرار نگرفتن در فضای باز است.»
بی‌تفاوتی نسبت به سلامت مردم
تصمیم‌گیری‌های استاندار تهران به‌عنوان رئیس کمیته اضطرار آلودگی هوا و تصمیم‌گیرنده درباره تعطیل نشدن تهران از روز شنبه موجی از انتقادات را همراه داشته است. حتی در جلسه شورای شهر تهران هم اعضای این شورا بر ضرورت پاسخگویی از سوی استاندار تأکید کردند و گفتند در روزی که تهران به‌عنوان آلوده‌ترین شهر جهان معرفی شد، شاخص هوای تهران باید به چه مرحله‌ای می‌رسید که جان مردم و شهروندان مهم تلقی شود و اقدام به تعطیلی مدارس و ادارات میشد؟ این نکته را حسینعلی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس هم تأیید می‌کند و به همشهری می‌گوید: «به‌نظر می‌رسد که در این‌باره برخی به‌صورت خودسر عمل می‌کنند. ما کمیته‌های اضطرار و آلودگی هوا را در بیشتر شهرها داریم که ریاست آن بر عهده استانداران است. اما با اینکه روز جمعه وزارت بهداشت شاخص‌های آلودگی هوا را اعلام کرد و پیش‌بینی هم از تداوم این آلودگی‌ها بود اما استاندار تهران در مصاحبه‌های خبری خود از بهبود وضعیت هوا در روزهای آینده خبر داد. درحالی‌که روز شنبه وضعیت هوای تهران در شرایط بسیار بدی قرار گرفت.» او ادامه می‌دهد: «شاید این تصمیم‌گیری‌ها براساس سیاست‌های انقلابی و تعطیل نشدن فعالیت‌ها باشد اما مسئولان باید این را بدانند که سلامت مردم در اولویت است و باید به توصیه‌های وزارت بهداشت به‌عنوان متولی سلامت توجه شود. با این حجم از آلودگی هوا بیماری‌های قلبی و عروقی افزایش پیدا می‌کند و قطعا گروه‌های پرخطر دچار مشکل می‌شوند. چه‌کسی مسئول این شرایط است. استاندار باید توضیح دهد که چرا هوای تهران با وجود تأکید ایشان در روز شنبه کیفیت بهتری نداشت!» شهریاری می‌گوید: «زمانی که وزارت بهداشت اعلام می‌کند این آلودگی وجود دارد و سازمان هواشناسی هم تداوم آن را پیش‌بینی می‌کند، نباید شاهد چنین بی‌توجهی‌ای نسبت به جان مردم باشیم. قطعا رئیس‌جمهوری باید به استانداران تذکر لازم را در این‌باره بدهد که در چنین مواردی با حساسیت‌های بیشتری تصمیم‌گیری کنند و با سلامت مردم بازی نکنند.»
