در ابتداء به معرفی سبزی شاهی می پردازیم و سپس خواص شاهی را بیان می کنیم و در آخر به مضرات شاهی هم خواهیم رسید.
معرفی شاهی و ویژگی های آن
شاهی یکی دیگر از ترکیبات سبزی خوردن است که پس از جعفری و ریحان سبز، از سبزیجات محبوب شناخته می شود. شاهی را به صورت خام و پخته می توان مصرف کرد.
اسامی شاهی
گیاه شاهی را در تمام ایران با همین نام می شناسند اما در مازندران به ترتیزک هم شهرت دارد این گیاه اسامی دیگری هم دارد مثل تره تیزک، تره تندک، هی جرجیزبستانی و رشاد. تخم شاهی را نیز با نام های حب الرشاد، حب ابیض و حرف می شناسند.
رنگ برگ های شاهی سبز روشن بوده و گل های آن کوچک هستند که رنگ بندی آنها سفید یا قرمز ارغوانی است. میوه شاهی بیضوی شکل است و تقریبا 50 میلی متر طول داشته و 4 میلی متر هم عرض دارد.
گیاه شناسی شاهی
گیاه شاهی یکساله است و خودرو می باشد و همانطور که می دانید خواص شاهی وحشی قدرتمند از غیر آن است. زمان برداشت شاهی وحشی در ماه های اردیبهشت و خرداد است. طول این گیاه وحشی به 20 تا 30 سانتی متر می رسد. از دانه، گل، میوه و خود شاهی در درمان بیماری ها استفاده می شود و آنرا به عنوان یکی از گیاهان دارویی مطرح می شناسند.
ترکیبات شیمایی شاهی
در یکی از گزارشات علمی معتبر در خصوص ترکیبات شیمایی گیاه شاهی آمده است که = گیاه شاهی دارای اسانس روغنی فرار در حدود 0/115 درصد است. فرآورده های فرار حاصل از برگ شاهی فواید ضد باکتریایی در مقاببل میکروب باسیلوس سبتی لیس و مایکرو کوکوس پیوژنس واریته ارئوس دارد.
همچنین تخم شاهی یک الکالوئید، سینااپیک اسید و کولین اتر و اسانس روغنی می باشد و خاصیت ساخت استروژن را در بدن دارد می‌باشد. اسانس روغنی شاهی محرک نیروی جنسی در زنان است و تقریبا 25/5 درصد روغن نیم خشک دارد. لعاب تخم شاهی از نظر خاصیت جانشینی برای صمغ عربی و کتیرا محسوب می شود.
خواص شاهی در طب سنتی
طبیعت شاهی طبق نظر اطباء سنتی گرم و نسبتا خشک است.
شاهی وحشی که دارای تخم ریزتر است در مقایسه با شاهی های دیگر خواص مرغوب تری دارد و ترجیح ابتدایی با مصرف شاهی وحشی است.
1) درمان آسم
2) درمان سرفه
3) درمان بواسیر های خونی
4) ضد کمبود ویتامین C
5) ریشه شاهی برای مرحله دوم سیفیلیس مورد استفاده قرار می گیرد
6) مصرف تخم شاهی ترشح شیر را در مادران شیرده افزایش می دهد. لذا اصطلاحا گالاکتاگوگ گفته می شود.
7) جوشانده تخم شاهی در شیر به منظور سقط جنین مورد استفاده قرار می گیرد.
8) ضماد شاهی برای تسکین درد ضربه استفاده می شود.
9) خواص برگ های شاهی نیروبخش، مدر، محرک و ضد کمبود ویتامین C است.
10) طبیعت سبزی شاهی معتدل است و حاوی ویتامین های A و C است که آنرا به یک آنتی اکسیدان قوی تبدیل کرده و می تواند با رادیکال های مضر بدن مبارزه کند.
11) خواص شاهی می تواند همچنین به درمان لکه های قهوه ای و کک و مک ناشی از تماس مستقیم با نور آفتاب کمک کند.
12) طبق تحقیقات انجام شده در دانشگاه پزشکی شهید بهشتی، شاهی می تواند کلسترول مضر خون و چربی آنرا کاهش بدهد. روغن فرار شاهی نیز برای درمان آسم، مخاط تنفسی، سرفه های مزمن و برونشیت هم مفید است.
13) کمک به سرعت هضم غذا، تحلیل باد، گاز و نفخ معده.
14) ترکیبات سبزی شاهی باعث تحریک فعالیت کلیه ها می شود و می تواند به درمان سنگ کیسه صفرا، کلیه و مثانه کمک کند.
15) خواص شاهی برای درد های مفصلی و نقرس بسیار عالی است.
16) خواص شاهی باز کننده گرفتگی ها و انسداد مجاری کبد و طحال است.
17) مقوی باه و محرک جماع (نزدیکی) و موجب تحریک نیروی جنسی در زنان.
18) صاف کننده، مدر و خرد کننده سنگ مثانه.
دستور العمل استثنایی برای جذب خواص شاهی
ساقه شاهی، برگ شاهی و تخم آنرا در هاون بکوبید، سپس در بشقابی پهن کرده و بگذارید تا خشک شوند. مجددا در هاون قرار داده و بکوبید. سپس کمی شیر تازه داخل هاون اضافه کنید و مجددا مقداری تخم شاهی درون آن بریزید و بکوبید. این کار را چند مرتبه تکرار کنید تا ترکیب مانند خمیر شود. از آن حب درست کنید و میل کنید تا تمامی خواص شاهی که در بالا گفتیم شامل حالتان شود
همچنین اگر آب آنرا بگیرید و با نخود خشک بکوبید و پرورده کنید، در افزایش تولید اسپرم فوق العاده موثر است.
تهیه عصاره شاهی در طب سنتی
ساقه و برگ شاهی تازه را (در هاون) بکوبید و با وسیله ای دیگر روی آن فشار دهید تا عصاره شاهی خارج شود. در این روش عصاره گیری که بدون آتش انجام می شود، خواص عصاره شاهی بسیار اثربخش تر است.
تهیه شربت شاهی در طب سنتی
16 واحد از عصاره شاهی را همراه 30 واحد قند در حمام ماری با حرارت کافی حل شود تا شربت شاهی آماده مصرف گردد.
خواص شاهی برای مو و پوست
توجه : قبل از استفاده موضعی از شاهی، بهتر است مقدار اندکی از آنرا بر قسمتی از پوست دست خود امتحان کنید تا از عدم حساسیت به آن مطمئن شوید.
19) خواص شاهی برای درمان آفتاب سوختگی
خواص شاهی برای درمان التهاب ناشی از آفتاب سوختگی پوست موثر است.
ماسک شاهی و عسل: مقداری از شاهی را بکوبید تا خمیر شود و با عسل ترکیب کنید. سپس ترکیب را بر روی پوست به مدت 20 دقیقه اعمال کنید و پس از گذشت این زمان موضع را با آب سرد بشویید.
سبزی شاهی می تواند برای درمان التهاب ناشی از آفتاب سوختگی پوست مفید باشد.
20) لک های قهوه ای پوست صورت
از شاهی برای سفید کردن پوست هم می توان کمک گرفت. ماسک شاهی همچنین می تواند به درمان لک های قهوه ای صورت و کک و مک ها کمک می کند.
ماسک صورت برای لک های قهوه ای: جوانه شاهی را له می کنیم، گلیسیرین و آب را هم به آن اضافه می کنیم و ترکیب را بر روی موضع اعمال می کنیم. پس از 20 دقیقه موضع را با آب گرم می شوییم.
21) خواص شاهی برای درمان ریزش مو
با توجه به میزان زیاد پروتئین و آهنی که در شاهی وجود دارد می تواند به درمان ریزش مو کمک کند.
برای نتیجه گرفتن توصیه شده هفته ای 2 مرتبه از این ماسک استفاده شود.
مضرات شدید شاهی
- سردرد
- قولنج
- التهاب
- خون دماغ
- سنگینی سر
- تاریکی چشم
- گرفتگی عروق
- لک و پیس
- جذام
- فساد دستگاه گوارش
- مضر برای صفرا و خون
- تب و داغی کف دست و پا
- موجب بدبویی دهان
- بدبویی بدن
- بدبویی ادرار و غائط
استفاده افراطی از شاهی در وعده شام مخصوصا بعد از غذای سبک یا با شکم خالی می تواند باعث منگی، کرختی و یا خواب سبک و ناآرام شود.
شاهی دارای گواتروژن است، لذا جذب ید در تیروئید را کاهش می دهد که برای مشکلات تیروئیدی مضر است.
مصرف افراطی شاهی می تواند موجب مشکلات گوارشی شود.
استفاده بیش از حد شاهی باعث کاهش غیر طبیعی قند خون می شود و همچنین ممکن است با دارو های کاهش فشار خون تداخل کند.
پس از عمل های جراحی مصرف شاهی مضر است زیرا فشارخون را کاهش می دهد.
سبزی شاهی در روایات منقول
تعدادی روایت در مورد مضرات شاهی نقل شده است که بیانات تکان دهنده ای دارد. البته سند این روایات باید بررسی شود تا از صحت نسبت آنها به اهل بیت مطمئن شد. اما فارغ از این بحث، آنچه در منابع نقل شده از قرار زیر است.
امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: شاهی گیاهی بر در جهنم می باشد.
امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: شاهی برای بنی امیه است. (الکافی ج ۶ ص ۳۶۸)
امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: هنگامی که به شاهی نگاه می کنم گویا به سمت آتش حرکت می کنم. (وسائل الشیعه ج ۲۵ ص ۱۹۷)
امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: اگر مردی شب را شاهی بخورد و بخوابد ، تا صبح با جذام دست و پنجه نرم میکند.
امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: شاهی خوردن در شب، برص و پیسی می آورد. (مستدرک الوسائل ج ۱۶ ص۴۲۲)
پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: شاهی را در جهنم دیدم.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: شاهی علف خبیثی است من آن را در جهنم دیده‌ام. (بحارالأنوار ج ۶۳ ص ۲۱۵)
امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: هر کس شب هنگام سبزی تره تیزک (شاهی) بخورد، رگ جذام به بینی او حمله می کند و هنگامی که شب بخوابد، خون دماغ می شود. (دانشنامه احادیث پزشکی در اسلام نوشته ایت الله ری شهری ص ۲۶۳ باب جذام)
جمع بندی (شاهی بخوریم یا نخوریم)
همانطور که گفته شد مضرات شاهی واقعا کم نیست. از طرفی خواص شاهی هم زیاد است. همچنین روایاتی هم در مذمت شاهی وجود داشت.
استفاده افراطی از هر ماده غذایی لی قطعا مضر است و شاهی نیز از این قاعده مستثنی نیست. اگر مزاج گرمی دارید این ضرر بیشتر خواهد بود لذا شاید بهتر باشد گرم مزاجان، زیاد سراغ شاهی نروند و برای به دست آوردن خواص آن می توانند از مواد غذایی دیگری داشته باشند. در هر صورت مصرف کم و کنترل شده این سبزی خصوصا اگر همراه مصلح (کاسنی یا خرفه و یا سرکه) آن باشد بعید است ضرر جدی ای داشته باشد و می توان آنرا میل کرد. اما بدیهی است که احتیاط در ترک مصرف شاهی است.
به عنوان جمع‌بندی در خصوص روایات باید دانست که هر روایتی که ما می بینیم قطعا از خود اهل بیت نرسیده است و در گذشته بسیاری از دشمنان اهل بیت، یک حدیث یا یک سری حدیث جعلی را به امامان نسبت می دادند تا مردم را گمراه کنند. بنابراین لازم است برای استناد به روایات، سند آنها بررسی شود. از طرفی در چند روایت بر ضرر مصرف شاهی بر شب تکیه شده بود و بر فرض صحت همه روایات شاید تاکید در مذمت مصرف شاهی را بتوان در مصرف شبانگاه آن دانست. البته این صرفا یک احتمال است. احتمال دیگر هم آن است که شاید یکی از وجوه جهنمی بودن شاهی، تاثیرات مخرب روحی و فکری ای است که بر روی مغز انسان می گذارد.