به گزارش روابط عمومي مركز، هشتاد و چهارمين نشست علمي-تخصصي با مديريت علمي دكتر محمد جعفري؛ عضو هيئت علمي دانشگاه و رئيس امور اقتصاد كلان سازمان برنامه و بودجه كشور و همچنين با سخنراني: دكتر سجاد برخورداري؛ دانشيار دانشكده اقتصاد دانشگاه تهران، دكتر الناز باقرپور؛ پژوهشگر و مدرس دانشگاه، با مشاركت فعال جامعه علمي، پژوهشي، دانشگاهي، انديشگاهي، صاحبنظران، مديران و كارشناسان دستگاههاي اجرايي ملّي و استاني به صورت مجازي برگزار شد.
دكتر محمد جعفري؛ عضو هيئت علمي دانشگاه و رئيس امور اقتصاد كلان سازمان برنامه و بودجه كشور به عنوان مدیر علمی نشست در ابتدا ضمن گرامیداشت فرا رسیدن ایام ماه محرم گفت: موضوع نشست امروز را باید به صورت جدی مورد دقت قرار دهیم چرا که تورم به عنوان یک پدیده مهم و تاثیرگذار در زندگی مردم می بایست به صورت اساسی تدبیر شود.
وی در تشریح موضوع این نشست ادامه داد: حذف ارز 4200 یک جراحی بزرگ بود که دولت های قبل از اجرا و تبعات تورمی آن به شدت واهمه داشتند. با این وجود دولت سیزدهم تصمیم گرفت این جراحی را انجام دهد و شاهد این بودیم که در ماه ابتدای اجرای طرح تورم 12.2 نقطه ای را تجربه کردیم. و در ماه گذشته تورم به 4.4 رسید و امیدواریم تا دو الی سه ماه آینده این وضعیت کنترل شود.
وی افزود: باید با هم فکری به راه های بهتری برای کنترل تورم دست پیدا کنیم. همچنین بانک مرکزی به عنوان بازیگر اصلی مهار تورم مشغول ایفای نقش است و ما به عنوان سازمان برنامه در استفاده از ابزار تعدیل قیمت ها ملاحظات اجرایی داریم. به هر ترتیب اقتصاد ما وضعیت خاصی را تجربه می کند. که باید به صورت دقیق به آن پرداخت.
برای رشد 8 درصدی در سال آینده ما به ده هزار همت سرمایه گذاری نیاز داریم که با این عدد فاصله داریم و به جهش سرمایه گذاری نیاز داریم و این جهش بی تردید نیازمند رشد سرمایه گذاری در کشور است.
دكتر سجاد برخورداري؛ دانشيار دانشكده اقتصاد دانشگاه تهران به عنوان سخنران ابتدایی این نشست در تبیین عوامل تعیین کننده تورم در کشور گفت: در یک مدل کلان اقتصادی یک بخش تقاضا، یک بخش عرضه و یک بخش انتظارات وجود دارد. هر کدام از این بخش ها دچار تحولات مختلف است که در خصوص تاثیر گذاری این بخش ها در تورم باید بررسیهای دقیقی صورت گیرد.
این استاد دانشگاه ادامه داد: شاید در بخش شکل گیری انتظارات بیشترین تحولات اتفاق می افتد که ما داده های دقیقی در این زمینه نداریم.
وی در پاسخ به این پرسش که تورم از چه عواملی تاثیر می گیرد؟ گفت: تورم پدیده ای است که از جانب مخارج دولت، حجم پول، شوک های سمت تقاضا و شوک سمت تولید، تغییرات در انتظارات قیمتی شکل می گیرد که این شش عامل، بازیگر اصلی در حوزه تورم هستند و مجموع این عوامل شرایط اقتصاد را تحت تاثیر قرار می دهند.
برخورداری ادامه داد: مخارج جاری دولت به صورت مستقیم بر تورم تاثیر می گذارد و رشد نقدینگی هم نسبت مستقیم روی تورم دارد. با این وجود موضوع انتظارات تورمی در کشور ما مورد توجه پژوهشگران نیست و متاسفانه اصلا دیتاهای لازم در این خصوص تولید نمی شود. این در حالی است که انتظارات به شدت در شکل گیری تورم تاثیر گذار است. لذا با توجه به عدم وجود داده های قابل اتکا، قیمت طلا در کشور می تواند به عنوان یک نمودار از افزایش انتظارات تورمی مورد استفاده پژوهشگران باشد. نباید از یاد برد که در شکل گیری انتظارات تورمی، نظر آحاد مردم بسیار مهم است. لذا به نظر بنده در نبود داده های دقیق آماری در خصوص شاخص انتظارات، قیمت سکه می تواند نمایانگر این شاخص در اقتصاد ما باشد.
وی در تشریح دیگر دلایل تورم در چند دهه اخیر ادامه داد: بحث حباب بالای ارزش سهام و حجم بالای درآمد های صوری که نتیجه این حباب بود در دو مقطع تاریخی به افزایش تورم در کشور ما منجر شد و این پدیده به دولت فشار زیادی وارد کرد.
دکتربرخورداری، ضمن بیان نقش یارانه های نقدی در افزایش تورم گفت: واریز یارانه های نقدی چه در ابتدا و چه اکنون عامل دیگری در خصوص رشد تورم در کشور است. این در حالی است که سومین شوک تاثیر گذار در پدیده تورم حباب بالای بازار سهام 96-97 بود و این پول های خارج شده از بازار سهام به صورت مستقیم در بازارهای دیگر تاثیر گذاری کرد.
این مدرس دانشگاه، پدیده وام های زود بازده را از عوامل دیگر در پدیده تورم دانست و ادامه داد: از دیگر عوامل موثر در پدیده تورم وام های حمایت از بنگاه های زود بازده بود که به شوک تورمی انجامید. همچنین رشد قابل توجه درآمد های نفتی در سال های 90 و 91 به عنوان شوک سمت تقاضا در اقتصاد ایران عمل کرد. و اتخاذ سیاست های انبساطی توسط دولت در پی افزایش بهای نفت به شدت در ظهور تورم بالا تاثیر گذار بود.
برخورداری، در تشریح شوک های اقتصادی سمت عرضه در اقتصاد ایران گفت: پدیده تحریم ها همواره بر اقتصاد ما تاثیر مستقیم داشته است. البته فراموش نکنیم تاثیرات شوک ها در کوتاه مدت تخلیه می شود. تحریم های بین الملل و چند برابر شدن نرخ ارز و در ادامه عدم رشد تولید ناخالص داخلی، در طول این بیست سال متوسط رشد 2.5 درصد را تجربه کردیم در صورتی که می بایست بالاتر از این رقم می بود.
وی در تشریح چرایی استمرار تورم در کشور گفت: رشد مخارج جاری دولت، رشد حجم پول و انتظارات قیمتی، سه رکن همیشگی در اقتصاد ایران است و اگر می خواهیم تورم را مهار کنیم باید برای کنترل این سه مسئله فکر و ایده دقیقی داشته باشیم.
برخورداری، ضمن بررسی دلایل اصلی تورم ادامه داد: سیاست های حمایتی دولت به صورت فزاینده در حال رشد است ، افزایش دست مزدها نیز شیبی فزاینده را تجربه می کند و در این حال رشد حجم پولی امری طبیعی است که از رابطه غلط بین دولت و بانک ها به وقوع می پیوندد لذا می بایست رابطه دولت با نظام بانکی کاملا اصلاح شود در واقع بانک ها نباید نقش صندوق را برای دولت ایفا کنند. متاسفانه ما شاهد اتخاذ سیاست های پولی درستی نبوده ایم.
این مدرس دانشگاه در خاتمه سخنان خود ضمن تبیین دلایل شوک های اقتصادی و لزوم مدیریت این شوک ها در اقتصاد ملی گفت: مدیریت شوک های اقتصادی خیلی مهم است. تورم نه در ایران بلکه در هیچ جای دنیا به صورت دستوری کاهش پیدا نمی کند. لذا نباید از یاد برد که تورم علت اقتصاد نیست بلکه معلول وضعیت اقتصادی است.
در ادامه این نشست دكتر الناز باقرپور؛ پژوهشگر و مدرس دانشگاه به عنوان سخنران دوم به بررسی ماهیت تورم در اقتصاد ایران پرداخت و گفت: اقتصاد ایران از سال 60 به این سو چندین جهش تورمی را تجربه کرده است. در پس این شوک های تورمی باید این سوال را به صورت جدی پرسید که آیا تورم نتیجه افزایش عرضه پول است؟
این پژوهشگر اقتصاد، ضمن بررسی مدل های فکری در عرصه اقتصاد ادامه داد: نئوکنزین ها و پست کنزین ها دو طیف نظر را در این زمینه دنبال می کنند. در نگاه اول تورم یک پدیده پولی است. اما در دیدگاه مکتب پست کنزین ها به بحث درون زایی پول توجه می کنند و معتقدند خلق پول توسط بانک ها پدید می آید. لذا به زبان ساده می توان گفت در اقتصاد ایران هم بانک ها و هم بانک مرکزی در افزایش پول نقش بازی می کنند.
باقرپور ادامه داد: از آنجایی که تورم از نوع فشار هزینه در اقتصاد ایران مورد توجه است. باید پرسید چه رابطه ای بین نرخ ارز و تورم در کشور وجود دارد؟
وی افزود: بر اساس تحلیل داده ها علیت از جهش های تورمی نرخ ارز به سمت ایجاد تورم در کوتاه مدت حرکت می کند و در بازه زمانی طولانی تر تورم هم در افزایش نرخ ارز تاثیر گذار است.
این پژوهشگر نقدینگی در اقتصاد ایران لزوما محصول رشد پایه پولی ندانست و افزود: نقدینگی از چند برابر شدن پایه پولی و همچنین عملکرد بانک ها همزمان اتفاق می افتد. در واقع هم بانک مرکزی و هم فعالیت بانک ها همزمان به سمت خلق پول حرکت می کنند لذا بر این باورم در خصوص درون زا بودن و برون زا بودن پول در اقتصاد ایران بانک مرکزی قدرت کمتری در کنترل تورم را دارد تا بانک ها.
دكتر الناز باقرپور در خاتمه افزود: تورم شتابان کسری بودجه دولت را به سرعت افزایش خواهد داد و این مهم به افزایش نقدینگی منجر می شود بنابر این کسری بودجه، نقدینگی و تورم خود معلول یک علت اساسی مانند( نرخ ارز) است.
لازم به ذكر است نشست هشتاد و چهارمين نشست علمي-تخصصي و با عنوان واكاوي مساله تورم در اقتصاد ايران است كه به همت دفتر آموزش و ترويج مركز پژوهش هاي توسعه و آينده نگري در روز چهارشنبه ۵ مرداد ماه سال ۱۴۰۱، ساعت ۱۰ الي ۱۲ ظهر برگزار شد.