به گزارش روابط عمومی مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری، نود و یکمین نشست علمی-تخصصی با مدیریت علمی دکتر حمیدرضا عدل؛ مشاور فنی – اجرائی رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور و همچنین با سخنرانی: دکتر مصطفی محقق؛ هماهنگ کننده ارشد مرکز سازمان ملل متحد برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا در آسیا و اقیانوسیه و دکتر امیر سعدالدین؛ دانشیار دانشکده مرتع و آبخیزداری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان با همکاری سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان خراسان شمالی و مشارکت جامعه علمی، پژوهشی، دانشگاهی، اندیشگاهی، صاحب‌نظران، مدیران و کارشناسان دستگاه‌های اجرایی ملّی و استانی به صورت مجازی برگزار شد.

در ابتدای این نشست دکتر حمیدرضا عدل مشاور فنی – اجرائی رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور در خصوص اهمیت برگزاری این نشست گفت: درشروع تدوین برنامه هفتم، تشریح و گسترش ادبیات مربوط به بلایا و ارزیابی ریسک و تلفیق آن با برنامه‌های توسعه (برنامه هفتم) می تواند راهگشای سازگاری و کاهش هزینه‌های خسارات سوانح و بلایا در کشور شود.

وی در ادامه خاطر نشان کرد:  افزایش جمعیت و رشد شهرنشینی موجب افزایش آسیب پذیری از مخاطرات طبیعی شده است. اما تاکنون نظام برنامه‌ریزی و مدیریت نسبت به آن منفعل بوده است. وی همچنین اشاره کرد: از سوی دیگر عوامل طبیعی همچون خشکسالی لزوم توجه بیشتر در قوانین را می طلبد و تصویب و اجرای قوانین مرتبط با مخاطرات و ریسک بلایا باید به سرعت تصویب و اجرایی شود.

 دکتر مصطفی محقق؛ هماهنگ کننده ارشد مرکز سازمان ملل متحد برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا در آسیا و اقیانوسیه(اپدیم) به عنوان سخنران نخست این نشست اشاره داشت: در سطح ملی بحث حوادث و بلایا از حالت صرف امدادرسانی و پاسخگوئی خارج شده است و سازمانی که متولی اصلی برنامه‌ریزی و نظام مدیریتی کشور است وارد این مساله شده که این موضوع نشانگر تحول بسیار بزرگی در ایران است.

وی در ادامه گفت: از مخاطرات و پدیده‌های طبیعی به اشتباه به بلایای طبیعی تعبیر شده است. درصورتی که خطر حادثه یا بلا حاصل ضرب میزان آسیب‌پذیری جامعه انسانی، مخاطره طبیعی و درمعرض قرارگرفتن است.

محقق ضمن ارائه روند جهانی ریسک و بلایا را در مقیاس جهانی ادامه داد: 10 ریسک اول جهان در ده سال آینده را عدم کامیابی در کاهش پیامدهای تغییرات اقلیمی، تغییرات شدید آب و هوایی، از دست رفتن تنوع زیستی، فرسایش انسجام اجتماعی، بحران های معیشتی، بیماری های مسری، خسارتی که انسان به محیط زیست وارد میکند، بحران های منابع طبیعی، بحران های مربوط به بدهی کشورها، تقابل های ژئوپولتیک در سطح جهانی است که عمده آن‌ها ریشه‌های محیط زیستی دارند.

وی در ادامه به مقایسه تعداد و پیامدهای حوادث، میزان تلفات انسانی و ... در سال 2021 در مقایسه با میانگین دودهه ابتدایی قرن بیست و یکم پرداخت و ادامه داد: ایجاد تاب آوری در راستای کاهش خطرات از جمله مراحل نیل به توسعه پایدار است و تقویت و ایجاد تاب آوری به بخش های مختلفی همچون فردی، فیزیکی، سیستمی، سازمانی و کارکردی برمی‌گردد. در این راستا عدم وجود شاخص ریسک در کشور به عنوان یکی از محدودیت های محاسبه خسارات و مدیریت بالقوه آن محسوب می شود و از سوی دیگر ضعف مدیریت ریسک را می توان غلبه عادت بر استراتژی نامید. به عنوان مثال وقتی یک مخاطره ایجاد می شود جلساتی تشکیل می گردد اما باکم رنگ شدن آن مخاطره، دیگر به آن پرداخته نمی شود.

دکتر امیر سعدالدین؛ دانشیار گروه آبخیزداری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، به عنوان سخنران دوم این نشست به مدیریت جامع آبخیزها به منظور کاهش بلایا؛ تلفیق مدیریت ریسک بلایا در برنامه‌های توسعه ملی و منطقه‌ای اشاره کرد و ادامه داد: ساماندهی فعالیت ها و جمعیت به عنوان یک اصل در برنامه ریزی فضایی برای کاهش بلایا محسوب می‌شود که لزوم توجه به آن باعث رسیدن به توسعه پایدار خواهد شد. سعدالدین همچنین گفت: درک و توسعه تفکرِ همبسته برای مدیریت جامع منابع بسیار مهم می باشد که لازم است در مرزهای اکولوژیکی و خارج از مرزهای سیاسی کشور انجام شود.

وی در ادامه افزود: آمایش سرزمین و مدیریت حوضه‌ها نقش بسیار پررنگی در افزایش تاب آوری دارد و رویکرد آبخیزمحور در مدیریت منابع محیطی میتواند به کاهش این مخاطرات کمک شایانی کند. وی در ادامه به محاسبات ریسک بلایا در مقیاس مکانی و استفاده آن در طرح های مدیریت پرداخت و افزود: برای کاهش خطرات بلایا به سه نوع ارزیابی اجمالی، ارزیابی تفصیلی و ارزیابی اجرایی نیاز است.

در انتهای نشست عدل اشاره داشت: با توجه به اینکه پیش نویس برنامه هفتم همچنان تهیه نشده است امکان ورود ریسک بلایا در برنامه وجود دارد و این مهم می‌تواند با گسترش ادبیات مربوط به بلایا و ارزیابی ها و نیز انجام آن از استان ها آغاز شود. شروع این مهم نیز می‌تواند افزایش گفتمان سازی و تدوام سلسله نشست های ریسک بلایا باشد.

لازم به ذکر است این نشست نود و یکمین نشست علمی-تخصصی مرکز (و از سلسله نشست‌های مدیریت ریسک بلایای طبیعی) و با عنوان تلفیق مدیریت ریسک بلایا در برنامه‌های توسعه ملی و منطقه‌ای بود که روز چهارشنبه 23 شهریور ماه سال ۱۴۰۱، ساعت ۱۰ الی ۱۲ ظهر، به همت دفتر آموزش مرکز پژوهش های توسعه و آینده نگری سازمان برنامه و بودجه کشور برگزار شد.