به گزارش الف در ماه های گذشته که مذاکرات سیاسی - اقتصادی طرفین در حال برگزاری بود، این انتظار وجود داشت که پس از جمع بندی نقطه نظرات ایران، اروپا و آمریکا ، دور جدید مذاکرات برگزار گردد تا در نهایت مراتب احیای توافق هسته ای 2015 و متعاقب آن بازگشت ایالات متحده به برجام صورت پذیرد؛ مسئله ای که با توجه به وساطت و نقش آفرینی کشورهای منطقه، آزادی دو تن از زندانیان آمریکایی و همچنین اظهارات برخی مقامات ارشد اتحادیه اروپا دور از تصور قلمداد نمی شد. اما مواضع اخیر دولت آمریکا و اتحادیه اروپا، حاکی از آن است که نمی توان برای برجام چشم انداز روشنی متصور بود.

بر اساس اظهارات صریح "رابرت مالی" نماینده آمریکا در امور ایران، در مقطع فعلی احیای توافق هسته‌ای در دستور کار و تحت تمرکز واشنگتن قرار ندارد و در شرایط کنونی هیچ تحرکی در زمینه مذاکرات انجام نمی ‌شود.

علاوه بر این، " کارین ژان پیر" سخنگوی کاخ سفید هم در گفت و گویی از عدم امکان احیای برجام در آینده نزدیک سخن گفته و این مواضع نشان دهنده تدوین سناریویی جدید از سوی ایالات متحده است؛ سناریویی که بر مبنای امتیازگیری بیشتر از ایران طراحی شده است.

به نظر می رسد وقایع اخیر و ناآرامی هایی که از اواخر شهریور در کشور رخ داد، واشنگتن را به این نتیجه رسانده که ایران به دلیل درگیری های داخلی در موضع ضعف قرار گرفته و با این اهرم فشار و همچنین ضرباتی که پیش از این تحریم ها بر پیکره اقتصاد ایران وارد ساخته اند و به عبارتی نیاز مبرم ایران در برهه کنونی، می توان میوه ناآرامی ها را چید و امتیازات بیشتری دریافت کرد. البته اجرای این سناریو قطعا بدون هماهنگی با اروپا صورت نمی گیرد و مواضع جوزف بورل مبنی بر امکان اعمال بسته های تحریمی از سوی اتحادیه اروپا علیه ایران به دلیل درگیری های اخیر، موید این نکته است.

به واقع از سوی آمریکا و اروپا این انتظار وجود دارد، همان گونه که فشارهای وارد شده موجب شد ایران در توافق هسته ای 2015 از بسیاری حقوق خود چشم پوشی کند، این بار هم می توان با گسترده تر کردن دایره تحریم ها و با همراهی اروپا، ایران را سر جای خود نشاند و توافقی به مراتب ضعیف تر، کوتاه تر و بدون هیچ گونه ضمانت و با کمترین منفعت برای ملت ایران به دست آورد که البته خیال خامی بیش نیست. زیرا نه ایران، ایران 2015 است و نه اروپا و آمریکا شرایطی مشابه با آن مطقع دارند. اگرچه ایران با چالش های اجتماعی و اقتصادی فراوانی در داخل مواجه است اما سیاست های تحریمی که از سال 2018 تا کنون به شکل گسترده و بی حد و حصری اعمال شده، کارایی گذشته خود را از دست داده اند. این به معنای عدم تاثیرگذاری تحریم ها نیست، بلکه موید کند شدن تیغ تیز تحریم های همه جانبه ایالات متحده است و علت این امر چیزی نیست جز تلاش ایران برای شکستن دیوار تحریم و پیدا کردن شرکای جدید و بازتعریف ساز و کارهای دیپلماسی اقتصادی با تکیه بر توانمندی های نظامی.

از طرفی اروپا هم به دلیل جنگ اوکراین و روسیه وارد بحرانی شده که قدرت آن را نسبت به گذشته کاهش داده و هر گونه تلاش برای مقابله با ایران به واکنش متقابل منتهی خواهد شد. بنابراین نمی توان انتظار داشت که با فشار حداکثری، ایران امتیازات بیشتری را در مذاکرات به طرف های مقابل خود اعطا کند. حال با شرایط کنونی و مواضع آمریکا و اروپا و تاکید ایران بر استیفای حقوق مسلم خود باید دید آینده توافق هسته ای به کجا خواهد رسید؛ توافقی که در صورت احیای آن و در خوشبینانه ترین حالت، به دلیل اتمام دوره نخست ریاست جمهوری جو بایدن، دو سال قابلیت اجرا دارد و مشخص نیست دولت بعدی ایالات متحده – اعم از دموکرات یا جمهوری خواه – متعهد به اجرای آن باشد یا نه!

جمیع این شرایط موید این نکته است که آینده برجام در هاله ای از ابهام قرار دارد و نمی توان تصویر مشخصی از آینده آن ترسیم کرد.