پوکی‌استخوان چیست؟
استخوان یک بافت زنده است و برای قوی ماندن آن لازم است مواردی را رعایت کنید. اگر مراقبت درست و تغذیه‌ی مناسب صورت نگیرد این بافت ضعیف شده و در مقابل کوچک‌ترین ضربه یا لیزخوردن دچار شکستگی می‌شود. استخوان ستون فقرات، مچ دست‌ها و لگن بیشترین بخش‌هایی است که درگیر پوکی می‌شود و در حین افتادن یا ضرب‌دیدگی احتمال شکستن و ترک خوردن آن‌ها وجود دارد.
درون استخوان بافتی شبیه به لانه زنبور وجود دارد. این بافت وقتی دچار پوکی می‌شود، فضای خالی بین لانه‌ها بیشتر می‌شود. در این شرایط پوسته‌ی استخوان نازک‌تر شده و اندازه آن نیز کوچک‌تر می‌شود. این اتفاق درواقع ضعف استخوان‌ها و در پی آن، آسیب‌پذیری آن‌ها را به دنبال دارد.
مهم‌ترین دلایل پوک شدن استخوان
این بیماری در تمام افراد و سنین مختلف وجود دارد؛ اما در زنان مسن و سفیدپوست شایع‌تر است. از دلایل مهم ابتلا به پوک شدن استخوان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- وراثت، از دلایل مهم ایجاد این بیماری است. اگر در خانواده فرد مبتلا به پوکی‌استخوان دارید در انجام معاینه و چکاپ کوتاهی نکنید.
- یائسگی در سن کم باعث ایجاد پوکی در استخوان می‌شود.
- برداشتن تخمدان‌ها در سن قبل از یائسگی، امکان پوک شدن استخوان‌ها را بالا می‌برد.
- غیرفعال بودن و در رختخواب ماندن باعث ایجاد این بیماری در طولانی‌مدت می‌شود.
- کمبود کلسیم و ویتامین D به‌شدت روی ضعف استخوان‌ها تأثیر دارد.
- سیگار و قلیان کشیدن، باعث جذب کمتر کلسیم موجود در مواد غذایی می‌شود. در نتیجه احتمال پوک شدن استخوان‌ها بالا می‌رود.
- استخوان‌بندی لاغر و ضعیف نیز در ایجاد این بیماری تأثیر دارد.
- مصرف دارو‌های خاص مانند دارو‌های آسم، شیمی‌درمانی و آرتریت در طولانی‌مدت امکان ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد.
- مصرف غذا‌های شور و نمک
- با مصرف زیاد ویتامین A امکان ایجاد پوکی در استخوان بالا می‌رود.
- جراحی قسمتی از معده یا روده که به دلیل اختلال یا کاهش وزن صورت می‌گیرد، عملکرد دستگاه گوارش را دچار اشکال می‌کند و ممکن است بعد از آن کلسیم به‌خوبی جذب بدن نشود.
- بیماری‌هایی مانند روماتیسم، بیماری کلیوی و کبد، التهاب روده و سلیاک امکان مبتلا شدن به پوکی در استخوان را بالا می‌برد.
احتمال ابتلا به این بیماری در اثر افزایش سن، بالا می‌رود؛ اما تا سن 65 یا 70 سالگی فرسودگی استخوان در خانم‌ها با سرعت بیشتری اتفاق می‌افتد. بعدازاین سن، مردان نیز با همان سرعت به ضعف استخوان‌ها دچار می‌شوند.
علائم پوکی‌استخوان چیست؟
پوکی در استخوان در ابتدا علامت خاصی ندارد و گاهی فرد مبتلا بعد از شکستگی دست، لگن یا حتی ستون فقرات متوجه وجود بیماری در بدن خود می‌شود. در بعضی افراد نیز علائمی بروز می‌کند که در صورت مشاهده‌ی آن‌ها شخص باید به پزشک مراجعه کند.
- کوتاه‌شدن قد به‌مرورزمان
- خمیدگی و گوژپشتی
- شکستگی سریع استخوان با کوچک‌ترین آسیب
- کمردرد شدید
پیشگیری از پوکی‌استخوان
برای پیشگیری از ابتلا به پوکی‌استخوان دکتر ارتوپد راه‌کار‌هایی ارائه می‌دهد که به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:
مصرف کلسیم
از سن 18 تا 50 سالگی، بدن افراد نیاز به دریافت 1000 میلی‌گرم کلسیم در طول شبانه‌روز دارد. این میزان در سنین بالا برای زنان ۵۰ساله و مردان ۷۰ساله به 1200 میلی‌گرم تبدیل می‌شود.
برای دریافت کلسیم از مواد غذایی زیر استفاده کنید:
- کنسرو ماهی سالمون و ماهی ساردین
- تمامی لبنیات که نوع کم‌چرب آن بهتر است.
- سبزیجاتی که رنگ آن‌ها تیره است.
- غلاتی که با کلسیم غنی می‌شوند.
- فرآورده‌های سویا
اگر میزان دریافت کلسیم توسط مصرف غذا به مقدار کافی نباشد، مصرف مکمل‌های حاوی کلسیم به شما توصیه می‌شود. در مصرف کلسیم زیاده‌روی نکنید؛ زیرا باعث ایجاد سنگ کلیه می‌شود و همچنین امکان تشدید بیماری‌های قلبی را بالا می‌برد.
ورزش
شروع ورزش در تمامی سنین می‌تواند برای جلوگیری از پوکی‌استخوان مفید باشد؛ اما ورزشی که از دوران جوانی شروع و منظم ادامه داشته باشد در داشتن یک زندگی سالم به شما کمک می‌کند.
برای تأثیر بیشتر، ورزش قدرتی و تحمل وزن را کنار هم انجام دهید. ورزش قدرتی در ساختن ماهیچه و تقویت عضلات و استخوان‌های بالاتنه مؤثر است و در کنار آن با انجام تمریناتی مانند طناب‌زنی، دو، اسکی و پیاده‌روی روی عضلات پایین‌تنه نیز تأثیر بگذارید.
مصرف ویتامین دی
ویتامین دی علاوه بر تأثیر مستقیمی که روی استخوان دارد برای جذب کلسیم توسط بدن نیز ضروری است. منبع اصلی دریافت ویتامین D نور خورشید است. اما اگر شرایط ماندن مستقیم زیر نور آفتاب را ندارید یا مرتب از ضدآفتاب استفاده کرده یا حتی در خانه‌ای بدون پنجره و فاقد نور زندگی می‌کنید، باید از طریق مصرف مواد غذایی مناسب این ویتامین را دریافت کنید.
- مصرف شیر و غلاتی که با ویتامین D غنی شده‌اند.
- استفاده از مکمل‌های ویتامین دی در حد مجاز
- مصرف ماهی قزل‌آلا، سالمون و روغن جگر ماهی
درمان پوکی‌استخوان چیست؟
برای درمان این بیماری استفاده از دارو و تغییر در رویه و سبک زندگی لازم است. در ادامه با دارو‌های مناسب برای این بیماری آشنا می‌شویم.
اولین دارو‌های تجویز شده برای پوکی در استخوان
برای درمان این بیماری معمولا اولین نسخه‌ی تجویز شده داروی بیس فسفونات است که شامل:
- قرص هفتگی آلندرونات (فوسامکس)
- قرص هفتگی یا ماهانه ریزدرونات (اکتونل)
- قرص ماهانه ایباندرونات (Boniva) به‌صورت وریدی ۳ماهه
- زولدرونیک اسید (Reclast) انفوزیون سالانه
افرادی که نمی‌توانند بیس فسفونات مصرف کنند؛ مانند بیماران کلیوی معمولا از دنوزوماب استفاده می‌کنند. استفاده از این دارو باید همیشگی باشد مگر اینکه پزشک جایگزینی برای آن انتخاب کند.
آیا استفاده از این دارو‌ها عوارض جانبی دارد؟
دارو‌های بیس فسفونات ممکن است باعث ایجاد سوزش معده شوند. مصرف آن‌ها با معده‌ی خالی و حدود 30 تا 60 دقیقه دراز نکشیدن می‌تواند جلوی این مشکل را بگیرید. از عوارض نادر بیس‌فسفونات‌ها و دنوزوماب، ایجاد ترک یا شکستگی در استخوان ران است که به‌تدریج و با درد در کشاله‌ی ران شروع می‌شود.
دارو‌ها چگونه به درمان استخوان کمک می‌کنند؟
استخوان به طور طبیعی در حال شکستگی و بازسازی است. اما با افزایش سن روند بازسازی کند و در نتیجه استخوان ضعیف می‌شود. دارو‌ها می‌توانند در کاهش شکستگی تأثیر بگذارند یا روند بازسازی استخوان را افزایش دهند. درهرصورت مقاومت استخوان در برابر عوامل بیرونی بیشتر می‌شود.
پوکی‌استخوان عارضه‌ای است که در آن ضعف و شکستگی در استخوان‌ها افزایش می‌یابد. یعنی با کوچک‌ترین ضربه یا لیزخوردن امکان شکستن استخوان فرد وجود دارد. این بیماری در زنان به‌خصوص بعد از یائسگی، شایع‌تر از مردان است و دلایل ایجاد آن می‌تواند وراثت، کمبود ویتامین دی و کلسیم، سبک زندگی نادرست و عدم فعالیت، مصرف سیگار و ... باشد.
برای پیشگیری از این بیماری باید در رژیم غذایی و سبک زندگی خود تغییرات مثبتی ایجاد کنید. استفاده از لبنیات و ویتامین دی به‌صورت روزانه توصیه می‌شود. همچنین ورزش‌کردن برای تقویت استخوان‌ها را فراموش نکنید. در صورت ابتلا به پوکی در استخوان علاوه بر ایجاد رژیم غذایی مناسب و انجام‌دادن تمام موارد پیشگیری، باید زیر نظر دکتر متخصص شروع به مصرف دارو کنید.