یکی از مهم‌ترین چالش‌های مربوطه به تاریخ اهل‌بیت و معصومین (علیهم‌السلام) سندیت و وثاقت آثار و منابعی است که از آنها در پژوهش‌های تاریخی، مجالس روضه و آثار تحلیلی استفاده می‌شود. در باب تاریخ زندگی حضرت فاطمه زهرا این پرسش و مطالبه به علت بحث‌برانگیز بودن موضوع، دوچندان است. در ادامه به معرفی اثری می‌پردازیم که به ادعای برخی تنها اثر موصوله از قرن اول هجری است.
«کتابُ سُلَیْم بْن قِیْس هِلالی» کتابی تاریخی و به زبان عربی از شیخ ابوصادق سلیم بن قیس هلالی عامری کوفی است. گفته‌اند این اثر اولین کتاب شیعه است و در زمان امیرالمؤمنین علی(ع) نگاشته شده است. کتاب سلیم بن قیس هلالی حاوی روایاتی درباره فضایل اهل بیت، امام‌شناسی و اخباری درباره حوادث پس از رحلت رسول خدا(ص) است. درباره انتساب و عدم انتساب کتاب به سلیم بن قیس بین علمای شیعه مباحث بسیاری درگرفته است. شاید بتوان مفصل‌ترین تحقیق در باب اصالت این کتاب را جلد یک کتاب سلیم‌بن‌قیس هلالی از انتشارات «دلیل ما» دانست که در آن حجت‌الاسلام انصاری زنجانی طی طول و تفصیلی دراز سندیت کتاب را ثابت کرده و به شبهات و خدشه‌های وارده بر آن ردیه نوشته است.
شیخ ابوصادق، سُلَیم بن قیس هلالی عامری کوفی، از خواص اصحاب امیرالمؤمنین و امام حسن(ع) و امام حسین(ع) و امام زین العابدین(ع) و امام باقر(ع) است. سُلیم، دو سال قبل از هجرت به دنیا آمده و در نتیجه، هنگام رحلت پیامبر اکرم(ص) ۱۲ سال داشته است. او در زمان خلافت خلیفه دوم یعنی ۱۶سالگی اش وارد مدینه شده و در ابتدای ورود با حوادث دردناکی روبرو شد و به خیل نزدیکان امام علی پیوست و به دلیل بهره‌مندی از نعمت سواد و توانایی نوشتن، به دستور حضرت امیر مأمور به ثبت وقایع مهم تاریخیِ پس از پیامبر شد.وی پس از فرار از دست عمّال اموی به ایران در سال ۷۶ هجری در شهر نوبندجان فارس در سن ۷۸ سالگی بدرود حیات گفت و ظاهراً در همان شهر به خاک سپرده شده است.
سلیم در ابتدای ورود به شهر مدینه، با حوادث عجیبی روبه‌رو شد که هر مسلمانی از شنیدن آن رنج می‌برد و چه بسا همین حوادث انگیزه‌ای برای تألیف این کتاب گردید. او مشاهده کرد که اهل بیت(ع)، که حافظان حقیقی دین و منصوب شدگان از طرف خداوند هستند، در جامعه اسلامی کنار زده شده‌اند و سفارش «حدیث ثقلین» نادیده گرفته شده و بین قرآن و عترت جدایی افتاده است. سلیم با مشاهده این وضعیت، با احساس وظیفه‌ای که در درونش بود، در اوان جوانی تمام وجود خود را وقف در راه حفظ سیره رسول خدا و تاریخ صحیح اسلام کرد.
نقل شده که سلیم مخفیانه با اصحاب راستین پیامبر(ص) آشنایی پیدا کرد. در اولین مرحله ملازمت امیرالمؤمنین علی(ع) را بر خود لازم دانست و خود را به منبع وحی متصل نمود، سپس با اصحاب آن حضرت، به خصوص سلمان، ابوذر، مقداد و برخی دیگر ارتباط خصوصی برقرار کرد. او از آنها در مورد سیره پیامبر اکرم و وقایع بعد از رحلت آن حضرت به دقت می‌پرسید و جزئیات قضایا را جویا می‌شد. آنان نیز بدون تقیه جواب می‌دادند، سلیم همه مطالب آنها را نوشته و ثبت می‌کرد. وی در طول شصت سال از عمرش این کتاب را جمع‌آوری و تألیف کرد.
سلیم پس از فرار از شر حجاج بن یوسف و ورود به شهر نوبندجان بیش از یک سال دوام نیاورد و بیمار شد. همین که آثار مرگ را در خود دید مخفیانه مسئله کتابش را با ابان بن ابی عیاش در میان گذاشت و سرگذشت خود را در تألیف کتاب برای او تشریح کرد و او را متوجه این نکته نمود که نباید در دسترس هر نااهلی قرار بگیرد. ابان بن ابی‌عیاش جوانی ایرانی بود که وقتی سلیم به نوبندجان آمد به او پناه برد. ابان به وسیله سلیم با اهل‌بیت پیامبر آشنا شد و از معارف این خاندان مستفیض گشت.
وی سپس سه شرط اساسی با ابان قرار داد و در مورد آنها عهد و پیمان الهی از او گرفت، که آنها از این قرارند:1ـ تا سلیم زنده است از کتاب و مطالب آن به کسی خبر ندهد.2ـ پس از رحلت او نیز کتاب و مطالبش را جز به موثقین از شیعه خبر ندهد.3ـ هنگام مرگ کتاب را به شخصی موثق و دین‌دار از شیعه بسپارد.
سلیم بن قیس در کتاب خویش درباره مسائلی مانند امامت ائمه، فضائل اهل بیت(ع)، سخنان امامان شیعه درباره معارف دین، پیشگویی‌های پیامبر(ص)، اسرار سقیفه، شهادت حضرت زهرا(س)، جریانات پس از رحلت پیامبر(ص)، احتجاجات امام علی(ع)با خلفای راشدین، جنگ‌های جمل، صفین و نهروان، فتنه‌ها و جنایات معاویه علیه شیعیان و… بحث می‌کند. یکی از مهم‌ترین وجوه تمایز این اثر اخبار و روایاتی است که درباب تظلم‌های حضرت زهرا و نحوه شهادت ایشان گزارش شده است، به طوری‌که در آثار دیگر نیامده و یا اگر آمد نقل از همین کتاب سلیم بن قیس هلالی است.
همانطور که گفته شد در باب اعتبار کتاب سخن‌های زیادی رفته است؛ اما این نکته که در برخی از منابع مورد وثوق و اعتنا شیعه از قول ائمه مدح‌هایی از کتاب شده است، کتاب سلیم را بیش از پیش مهم جلوه می‌دهد. امام صادق (علیه‌السّلام)، در باره این کتاب، می‌فرماید: «هر کس از شیعیان و دوستان ما کتاب سلیم بن قیس هلالی را نداشته باشد، چیزی از مسائل ولایت ما نزد او نیست و از اسباب ما آگاهی ندارد. آن کتاب، الفبای شیعه و سری از اسرار آل محمد (علیه‌السّلام) است».
امام زین العابدین (علیه‌السّلام)، می‌فرماید: «سلیم راست گفته است، خدا او را رحمت کند. همه اینها احادیث ما است که از آنها خبر داریم».
امام حسن و امام حسین (علیهماالسّلام) درباره این کتاب به سلیم فرموده‌اند: «راست گفتی، پدرمان، علی (علیه‌السّلام)، این حدیث را برای تو گفت و ما نشسته بودیم و ما این حدیث را از رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) حفظ کرده بودیم، همان گونه که پدرمان برای تو نقل کرد بدون آنکه چیزی کم یا زیاد شود.»
امیر المؤمنین، علی (علیه‌السّلام)، در این باره می‌فرماید: «خدایا! سلیم را از اولیای من قرار بده. ای سلیم! این امر ولایت ما که خداوند معرفت آن را به تو داده است و به این وسیله بر تو منت گذارده، شناختن و خبره شدن در آن، از شناخت طلا و نقره مشکل‌تر است و عده کمی از امت، به آن، معرفت دارند، پس خدا را شکر کن و آنچه به تو عطا کرده و تو را به آن اختصاص داده با سپاسگزاری نگهدار.»