به گزارش پایگاه اطلاع رسانی حدیث شیعه، از منظر قرآن و احاديث اسلامى استغفار؛ افزون بر پاكسازى گناهان، شيطان را از انسان دور مى كند، دل را جلا مى دهد، نور علم را در دل جلوه گر مى سازد، غم و اندوه را از دل مى برد، به روزى وسعت مى بخشد و در يك جمله از انواع آفات مادّى و معنوى پيشگيرى مى کند و انواع بركات دنيوى و اُخروى را براى انسان به ارمغان مى آورد.
از اين رو تكرار اين ذكر با حضور قلب در هر فرصتى كه پيش آيد، خصوصاً لحظات حسّاس و پُربركت (مانند: سحرها، قنوت نماز وتر، ثلث آخر شب، پنجشنبه و جمعه، پيش از غروب، در صحراى عرفات، روز عيد قربان، ماه هاى رجب، شعبان و رمضان) توصيه شده است .
ذكر استغفار، همچنين قبل از خواب، پس از بيدار شدن، در آغاز خطبه نماز جمعه، در كنار مُلتَزَم، هنگام بالا رفتن از كوه صفا، هنگام برخاستن از جا، هنگام تعريف كردن ديگرى از انسان، هنگام احساس حسد در خود، هنگام ديدار و خداحافظى با برادران دينى و هنگام حركت براى سفر مورد تأكيد قرار گرفته است.
تأمّل در استغفارهاى رسيده از پيامبر خدا و اهل بيت آن بزرگوار به روشنى، نشان دهنده اهتمام فراوان آنان به اين ذكر سازنده و پُربركت است.
روح استغفار
روح و حقيقتِ «استغفار براى خود» ندامت قلبى است؛ زيرا تا انسان نسبت به خطاى خود نادم نباشد، نمى تواند حقيقتاً از خداوند متعال، طلب مغفرت نمايد. امام رضا عليه السلام مى فرمايد: هر كس به زبانش استغفار كند در حالى كه پشيمان نباشد، در حقيقت خودش را ريشخند كرده است.
امام على عليه السلام «ندامت قلبى» را يكى از ستون هاى توبه مى شمرد؛ نقش ندامت در تحقّق حقيقى استغفار و توبه تا آن جاست كه در حديثى از پيامبر خدا آمده است: النَّدَمُ تَوبَةٌ پشيمانى، يك نوع توبه است.
معناى غفران الهى
پيش از اين، روشن شد كه مغفرت به معناى پوشاندن و پوشيده داشتن است؛ امّا بايد توجّه داشت كه پرده پوشى و پوشانندگى گناهان انسان توسّط خداوند، نه تنها با گذشت و پوشش بشرى متفاوت است بلكه قابل قياس با آن هم نيست. پرده پوشى خداوند متعال نسبت به گناه، به معناى از بين بردن آثار و تبعات آن است و حتّى خداوند منّان در شرايطى براى گنهكار با تبديل كردن گناهان او به كارهاى نيك، پرده پوشى مى كند؛ چنان كه خداوند متعال با اشاره به شمارى از كسانى كه مرتكب گناهانى بزرگ شده اند و مستحقّ عذاب مضاعف در دوزخ گرديده اند، مى فرمايد: «إِلَا مَن تَابَ وَ ءَامَنَ وَ عَمِلَ عَمَلاً صَــلِحًا فَأُوْلَئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّـئاتِهِمْ حَسَنَـتٍ وَ كَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا مگر كسى كه توبه كند و ايمان آورد و كار شايسته كند پس خداوند، بدى هاى اينان را به نيكى تبديل مى كند و خدا همواره آمرزنده مهربان است»
پرده پوشى و غفران، بدين سان، بالاترين نوع ستّارى و مغفرت است كه فوق تصوّر ما است و تنها از آفريدگار جهان بر مى آيد و بس .
