اگر خواستار برشمردن مهم‌ترین بحران‌های ایران باشیم، سیاهه‌ای از معضلات سیاسی و اقتصادی و اجتماعی ردیف خواهد شد. اما یکی از بزرگترین مشکلاتی که بر ما عارض شده و از نگاه‌ها پنهان مانده و عامداً یا سهواً به آن توجه نمی‌شود، بحران ازدیاد مهاجرین غیرقانونی افغانستانی است.
بخش قابل‌توجهی از جمعیت همسایه شرقی ما به دلیل آشفتگی‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی دهه‌های اخیر، به سوی کشورمان سرازیر شده و سهل‌بودن ورود به ایران و همچنین امکان پیداکردن شغل از جمله عوامل موثر در روند رو به رشد حضور مهاجرین افغان در ایران بوده است.
بر اساس برخی برآوردهای غیررسمی، جمعیت این مهاجرین افغانستانی، به حدود 8 میلیون نفر رسیده که البته با آمارهای رسمی که 5 میلیون ذکر می‌شود، فاصله معناداری دارد. اما این تفاوت‌های آماری چندان محل بحث نیست، مسئله اصلی افزایش بی‌رویه جمعیت مهاجرین همسایه شرقی است؛ مسئله‌ای که مولد بسیاری از مشکلات برای ما بوده و خواهد بود.
تغییر بافت‌جمعیتی برخی مناطق استان‌های شرقی و غلبه افغانستانی‌ها بر مردم بومی آن منطقه، گرفتن فرصت‌های شغلی و تنگ‌کردن فضا برای جمعیت جویای کار ایرانی و حتی تنزل قیمت نیروی‌کار داخل کشور، برخورداری از یارانه‌های گوناگونی که در کشور وجود دارد و مهم‌تر از همه مخاظرات امنیتی و اجتماعی که از خود بر جای می‌گذارند بخشی از تبعات جبران‌ناپذیر ورود بی‌رویه افغانستانی‌هاست.
این سیل مهاجرین غیرقانونی، به دلیل هویت نامعلوم خود انگیزه هر نوع بزهکاری و جرم و جنایت را پیدا خواهند و این معضلی است که در شهرهای مختلف با آن مواجه شده‌ایم. در کنار این مسئله و به دلیل تمایلات افراط‌گرایانه برخی از مهاجرین که از مناطق تکفیری افغانستان به ایران سرازیر شده‌اند، بحرانی بزرگ‌تر را بر سر ما آوار خواهد کرد.
هنوز مدت‌زمان زیادی از حمله تروریستی یکی از تکفیری‌های افغانستانی به روحانی هموطن ما در حرم امام‌رضا (ع) نگذشته و یا حمله تروریستی به زائرین شاهچراغ در آبان 1401 و در کشاکش اغتشاشات که حضور 26 تبعه غیرایرانی با تمایلات تکفیری در آن مسلم بود و این موارد نشان از صحت‌وسقم گزاره فوق دارد.
حتی بسیاری از بزهکاری‌ها با نقش‌آفرینی همین مهاجرین غیرقانونی صورت می‌گیرد. بر اساس اظهارات دادستان کرمان، ۱۰ درصد جمعیت استان کرمان را اتباع بیگانه تشکیل می‌دهند و ۲۳ درصد سرقت‌های استان در ۴۰ روزه ابتدای امسال از سوی اتباع بیگانه انجام شده است!
آماری که به‌وضوح موید خطرات پذیرش مهاجرین غیرقانونی افغانستانی است. استان‌های سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی، اصفهان، فارس و کرمان بیشترین جمعیت اتباع غیرقانونی را در دل خود جای داده و این جمعیت مثل مین‌های عمل‌نکرده‌ای است که بی‌توجهی به خنثی‌سازی آن عواقب بدی برای ما خواهد داشت.
نباید نگاه نژادپرستانه به این مسئله حکمفرما باشد؛ ایرانی و افغانستانی هیچ برتری خونی و نژادی نسبت به یکدیگر ندارند و جدا از این، پیوندها و اشتراکات فرهنگی فراوانی بین ما و همسایه شرقی‌مان برقرار است اما این مسائل موجب نمی‌شود که به چالش اتباع غیرمجاز بی‌تفاوت باشیم.
ساماندهی مهاجرین غیرقانونی، بیرون‌راندن بسیاری و امتناع از ورود بی‌رویه آنان به کشور ضرورتی است غیرقابل انکار و امروز این جمعیت غیرقانونی میلیونی، به‌مثابه بحرانی بزرگ در کمین ماست که باید برای حل‌وفصل این معضل جدی و راسخ قدم برداشت.