ظرفیت به گزارش فارس؛ کنکور (به فرانسوی: Concours) یا همان آزمون سراسری که در کشور ما برگزار می‌شود آزمونی برای سنجش و پذیرش داوطلبان ورود به آموزش عالی است که در ایران سازمان سنجش آموزش کشور مجری برگزاری این آزمون است و قوانین حاکم بر آن نیز از سوی شورایعالی انقلاب فرهنگی یا مجلس شورای اسلامی تصویب می‌شود.
از آنجا که حساسیت داوطلبان ورود به دانشگاه و خانواده‌هایشان نسبت به کنکور و رتبه داوطلبان در این آزمون بسیار بالاست این آزمون برای نهادهای کشور حتی نهادهای بالادستی از اهمیت خاصی برخوردار است، از این رو شورایعالی انقلاب فرهنگی تغییراتی در روش برگزاری این آزمون داد که به گفته اعضای این شورا، دلایل عمده تغییرات کنکوری به عدالت و کیفیت آموزشی برمی‌گردد.
اما برای تحلیل اینکه در روش برگزاری سابق کنکور چه اتفاقاتی در جریان بود آمارهایی ارائه می‌دهیم که این آمارها می‌تواند تعجب برانگیز و حتی تکان‌دهنده باشد.
در کنکور سراسری سال ۱۴۰۰ تعداد یک میلیون و ۳۶۸ هزار کارت ورود به جلسه صادر شد که تعداد ۶۶۲ هزار و ۱۱۴ داوطلب زن و تعداد ۴۴۹ هزار و ۷۰۴ داوطلب مرد در جلسه حاضر شدند.
در حال حاضر رقابت داوطلبان در کنکور سراسری فقط برای دسترسی به ۱۵ درصد صندلی‌های دانشگاه‌های کشور است و ۸۵ درصد صندلی‌های دانشگاه به صورت بدون آزمون و بدون وجود رقابت میان داوطلبان پر می‌شود، اما مسأله اینجاست که ۷۰ درصد افراد شرکت کننده در کنکور سراسری، داوطلب رشته‌های پزشکی هستند که این مسأله سبب ایجاد یک فشار بسیار بالا بر روی داوطلبان گروه علوم تجربی شده است.
* در باز دانشگاه‌های معتبرتر برای پولدارها
روایت تعجب برانگیز آمار ورود پولدارها از جایی شروع شد که سعیدرضا عاملی دبیر سابق شورای عالی انقلاب فرهنگی اعلام کرد: طبق آمار فعلی ۸۰ درصد ۳ هزار رتبه برتر کنکور در رشته های مختلف مربوط به دهک های هشتم و نهم و دهم است و هفت دهک اول که از متوسط درآمد کمتری برخوردارند تنها ۲۰ درصد از دانش آموزان دارای رتبه های یک تا ۱۰ کنکور را تشکیل می دهند.
عاملی گفته بود: آیا وجود چنین مسأله‌ای به عدالت نزدیک است و آیا ما باید از چنین سیستمی که به طور کامل نابرابری اجتماعی را تشدید می‌کند، دفاع کنیم؟
به طور متوسط حدود ۱۰۰ میلیون تومان از سوی مردم برای ورود فرزندان خود به رشته‌های پرداوطلب دانشگاهی هزینه می‌شد که تنها افراد پردرآمد توان پرداخت این هزینه را دارند
اعلام همین آمار سبب شد تا آمار دیگر ورود پولدارها به دانشگاه‌ها نیز تحلیل شود.
براساس آمار کنکور سال ۱۴۰۰، سه دهک بالای جامعه دارای ۸۷ درصد معدل پایین و ۸۴ درصد کسب رتبه زیر ۳ هزار بودند که این مسأله نشان دهنده برقراری عدالت آموزشی نبود.
منصور کبگانیان عضو شورایعالی انقلاب فرهنگی با ارائه آماری درباره قبولی دهک‌های مختلف اقتصادی در کنکور اعلام کرده که دهک اول تا سوم که قشر کم برخوردار هستند تنها ۲ درصد از قبولی رتبه‌های زیر ۳ هزار کنکور هستند.
البته این مسأله در مقایسه آماری استان‌های کشور هم وجود داشت به طوریکه دانش آموزان معدل بالا در استان‌ها درصد پایین قبولی در دانشگاه را داشتند، به این صورت که دانش آموزان دارای معدل ۱۹ و ۲۰ در استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان، هرمزگان، کرمانشاه، ایلام، لرستان، چهار محال و بختیاری، کرمان، گلستان و گیلان درصد کمی از قبولی های رشته‌های علوم ریاضی، علوم تجربی و علوم انسانی را داشتند.
با نگاهی به ۴۰ نفر برتر کنکور در گروههای آزمایشی مختلف در سال‌های ۹۹ و ۱۴۰۰ نیز متوجه می‌شویم که در کنکور سال ۱۴۰۰ از میان ۴۰ نفر برتر آزمون سراسری، ۱۴ داوطلب از تهران و ۲۶ نفر از مجموع بقیه شهرستان‌های کشور بودند و در کنکور سال ۱۳۹۹ این آمار به این صورت است که ۱۱ داوطلب از تهران و ۲۹ نفر از بقیه شهرستان‌ها بودند.
همچنین با نگاهی به رشته‌های پرطرفدار پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی نیز متوجه می‌شویم که ۸۶ درصد قبولی‌های رشته‌های پرطرفدار متعلق به سه دهک بالای اقتصادی بوده و سهم هفت دهک دیگر در قبولی رشته‌های پرطرفدار تنها ۱۴ درصد بوده است.
حتی اگر به مدارسی که رتبه‌های برتر کنکور در آن درس خوانده‌اند هم توجه کنیم، می‌بینیم در کنکور سراسری سال ۱۴۰۰ بیشتر داوطلبانی که موفق به کسب رتبه‌های برتر شده‌اند در مدارس تیزهوشان، غیردولتی و نمونه دولتی تحصیل کرده‌اند.
آمار نشان می‌دهد از میان ۳۰ نفر رتبه برتر گروههای آزمایشی علوم تجربی، علوم ریاضی و علوم انسانی ۲۰ نفر در مدارس سمپاد تحصیل کرده‌اند.
براساس آمار مدارس استعداد درخشان ما در کنکور حدودا ۳۷ درصد قبولی داده‌اند، نمونه دولتی ۲۲ درصد، غیردولتی ۱۹، دولتی عادی ۱۲، هیأت امنایی ۵ درصد و شاهد ۲ درصد قبولی در کنکور داشته‌اند.
| نوع مدرسه | درصد قبولی در میان رتبه‌های زیر ۳ هزار کنکور |
| استعداد درخشان | ۳۷ درصد |
| نمونه دولتی | ۲۲ درصد |
| غیردولتی | ۱۹ درصد |
| دولتی عادی | ۱۲ درصد |
| هیأت امنایی | ۵ درصد |
| شاهد | ۲ درصد |
سیدجلال موسوی معاون نظارت و راهبری ستاد تعلیم و تربیت شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز آمار جالبی از ورود بچه پولدارها به رشته‌های خاص عنوان کرده و گفته است: رتبه زیر ۳ هزار در سال ۱۳۹۹-۱۴۰۰ برای رشته داروسازی و دندان پزشکی در دهک‌های ۸، ۹ و ۱۰ میزان ۸۶ درصد و برای دهک‌های دیگر ۱۴ درصد است، دهک اول یک دهم درصد است یعنی نسبت به رشته‌های دیگر یک سوم هم کاهش یافته است و این درصد برای دهک پربرخوردار بیش از ۵۰ درصد است.
به گفته موسوی، این آمار برای مهندسی کامپیوتر که رشته خاصی است فاجعه‌تر است، یعنی کل هفتاد درصد دهک پایین ۳ درصد آمار قبولی دارند و آن سه دهک بالا بیش از ۹۰ درصد آمار قبولی دارند و تعداد قبولی‌های دهک اول و دوم در رشته مهندسی کامپیوتر رتبه زیر سه هزار تعداد صفر نفر و دهک دهم ۶۳ درصد است و تعداد قبولی‌های دهک نهم هم بیش از ۱۸ درصد است یعنی دو دهک پربرخوردار ۸۰ درصد قبولی زیر سه هزار رشته مهندسی کامپیوتر را در اختیار گرفتند.
این وضعیت در مهندسی برق فاجعه بدتری را رقم زده به طوریکه هفت دهک پایین تر ۱۱ درصد قبولی رتبه زیر سه هزار در این رشته دارند و بیش از ۸۸ درصد هم سه دهک بالاتر در این رشته رتبه زیر سه هزار آوردند، این میزان فقط برای دهک دهم بیش از ۶۳ درصد است و در رشته مهندسی برق در سه دهک اول اصلا قبولی نداریم.
در رشته حقوق ۷۳ درصد قبولی سه دهک بالاست، همچنین رشته روان شناسی بیش از ۸۰ درصد قبولی در سه دهک بالا دارد.
| رشته و دهک | درصد |
| سه دهک پربرخوردار در رشته داروسازی و دندانپزشکی | ۸۶ |
| سه دهک پربرخوردار در رشته مهندسی کامپیوتر | ۹۰ |
| سه دهک پربرخوردار در رشته مهندسی برق | ۸۸ |
| سه دهک پربرخوردار در رشته حقوق | ۷۳ |
| سه دهک پربرخوردار در رشته روان‌شناسی | ۸۰ |
۴۵ درصد هفت دهک اول در دانشگاه فرهنگیان قبول شدند و ۵۵ درصد دهک‌های بالاتر که این نزدیکی میزان درصد قبولی پربرخوردارها و کم برخوردارها در این رشته نشان می‌دهد که پردرآمدها به شغل معلمی علاقه چندانی ندارند.
* تحولات کنکور در ایران
پیش از دهه چهل در ایران برای پذیرش دانشجویان امتحاناتی برگزار می‌شد و هر دانشکده با معیارهای خودش، دانشجویان را گزینش می‌کرد.
در سال ۱۳۴۳ دانشگاه‌ها بار دیگر به صورت مستقل به پذیرش دانشجو اقدام کردند و در سال ۱۳۴۷ آزمون سراسری برگزار شد.
در سال ۱۳۵۴ گزینش دانشجویان با توجه به معدل امتحانات نهایی ششم متوسطه و نتایج آزمایش همگانی انجام می‌شد اما در سال ۱۳۵۷ شرط توجه به سوابق تحصیلی حذف شد.
در سال‌های گذشته نیز معدل در کنکور تاثیر داشته اما با درصدهای مختلف و به شکل متفاوت.
در سال ۱۴۰۲ کنکور براساس مصوبه جدید شورایعالی انقلاب فرهنگی برگزار شد، یعنی کنکور در ۲ نوبت دی ماه و تیرماه برگزار شد و از نظر محتوایی و درصد تاثیر معدل در رتبه داوطلب براساس مصوبه جدید انجام شد.
براساس این مصوبه، در آزمون سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ فقط سوابق تحصیلی سال دوازدهم با تاثیر قطعی درنظر گرفته می‌شود و در کنکور سال ۱۴۰۴ معدل سال یازدهم نیز اضافه می‌شود و در کنکور سال ۱۴۰۵ سوابق تحصیلی سال دهم هم اضافه خواهد شد.
با این مصوبه، سنجش داوطلبان برای ورود به دانشگاه به دو بخش تقسیم می‌شود که یک بخش مربوط به سوابق تحصیلی و یک بخش مربوط به کنکور است. تاثیر قطعی سوابق تحصیلی در سال ۱۴۰۲ صرفا ۴۰ درصد خواهد بود و در سال ۱۴۰۳ به ۵۰ درصد تاثیر قطعی می‌رسد و در سال ۱۴۰۵ به ۶۰ درصد تاثیر قطعی خواهد رسید.
سیاست‌های جدید به تدریج و در مدت ۴ سال عملیاتی خواهد شد به این صورت که در سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ فقط نتایج تحصیلی سال دوازدهم دانش‌آموزان، در سال ۱۴۰۴ نتایج تحصیلی سال‌های یازدهم و دوازدهم و در سال ۱۴۰۵ نتایج تحصیلی و معدل سال‌های دهم تا دوازدهم تعیین کننده سهم ۶۰ درصدی سوابق تحصیلی در سنجش و پذیرش دانش‌آموزان در دانشگاه خواهد بود.
همچنین براساس مصوبه جدید، کنکور دو بار در سال برگزار می شود و سوابق تحصیلی نیز قابل تکرار است، به این معنا که اگر معدل سه سال آخر برای دانش آموزان مطلوب نبود، آن دانش آموز می‌تواند شرکت در امتحانات را چندین بار تکرار کند تا به نتیجه مطلوب دست پیدا کند، بدین ترتیب کنکور سراسری فقط شامل دروس تخصصی می‌شود و دروس عمومی در سوابق تحصیلی تاثیرگذار خواهد بود.
* مزیت‌های مصوبه جدید کنکور از نگاه آمار
در نظرسنجی که از جامعه آماری بیش از یک میلیون و صد هزار نفر دانش آموز انجام شد، ۵۳ درصد از داوطلبان اعلام کردند که در امتحانات نهایی استرس کمتری را تجربه می کنند، ۱۸ درصد هم نظر خاصی نداشتند و فقط ۲۹ درصد مخالف بودند.
متوسط نمره معدل دانش آموزان دیپلم در کشور در سال ۱۴۰۰، نمره ۱۲ و نیم بوده است و کارشناسان علت این مسأله را رها کردن دروس دبیرستان از سوی دانش‌آموزان و تلاش برای یادگیری مهارت‌های تست‌زنی برای حضور در کنکور سابق می‌دانند به طوریکه به دلیل وجود یک سیستم غلط مبتنی بر مهارت تست‌زنی در نظام سنجش و پذیرش ما شاهد بودیم که در رتبه های یک رقمی و رتبه های دو رقمی کنکور حتی معدل ۱۰ تا ۱۲ نیز داشته‌ایم.
مسؤولان عمده‌ترین علت اعمال تغییرات در کنکور را برقراری عدالت آموزشی عنوان کردند و معتقدند این طرح به برقراری عدالت آموزشی و ایجاد فرصت‌های برابر برای دانش‌آموزان در ورود به دانشگاه در تمام طبقات اجتماعی بخصوص ایجاد فرصت برای مناطق محروم منجر می‌شود.
براساس اعلام کارشناسان آموزشی، در مدل قبلی کنکور، برخی داوطلبان مبالغ هنگفتی را برای تهیه کتاب‌ها و ویدیوهای آموزشی مختلف هزینه می‌کردند در حالیکه فرد ساکن در مناطق دورافتاده و محروم توان صرف چنین مبالغی را نداشته و از رقابت جا می‌ماند.
مسؤولان حوزه آموزش کشور امیدوارند که با اجرای مصوبه جدید کنکور عدالت آموزشی در آزمون سراسری برقرار شده و استرس داوطلبان نیز کاهش یابد.