به گزارش الف؛ اندیشکده کوئینسی در گزارشی به قلم "گوردون آدامز"، سیاستمدار و تحلیلگر آمریکایی، به واکاوی ابعاد مختلف شلختگی و هرج و مرج در دستگاه سیاست خارجی آمریکا پرداخته است. مساله ای که به طور خاص نمودهای عینی خود را در گزارش اخیر وزارت خارجه آمریکا با محوریت عقب نشینی نیروهای آمریکایی از افغانستان نیز نشان داده است. 

گوردون آدامز بر این نکته تاکید می کند که تکیه اصلی سیاست خارجی آمریکا در دهه های گذشته به طور عمده بر مداخلات نظامی و کنشگری های فعال وزارت دفاع آمریکا بوده است. موضوعی که البته خود موجب خلق فجایع گسترده از سوی دولت آمریکا در عرصه بین المللی شده است. 

گوردون آدامز در گزارش خود می نویسد:

«به مدت چندین دهه، دولت آمریکا اشتباهی راهبردی را مرتکب شده و عمدتا در عرصه سیاسی خود به شمشیر متکی بوده است(اشاره به مداخلات نظامی خارجی این کشور در اقصی نقاط جهان دارد) و توجه چندانی به استفاده از ابزار دیپلماسی نداشته است. رویکردی که عملا تضعیف دستگاه دیپلماسی آمریکا در برابر سازوکارهای نظامی این کشور را به همراه داشته است. 

نتیجه این سیاست نیز ایجاد فجایع سریالی برای آمریکا بوده است. ویتنام، عراق و افغانستان، جدیدترین نمودهای این رویکرد در عرصه سیاست خارجی آمریکا به شمار می روند. باید بپذیریم که نهادهای غیرنظامی در حوزه سیاست خارجی دولت آمریکا تا حد زیادی تضعیف شده و ماهیتی غیرکاربردی را به خود گرفته اند. این در حالی است که وزارت دفاع آمریکا و نهادهای وابسته به آن عملا به بازیگران اصلی شکل دهنده به سیاست خارجی این کشور تبدیل شده اند و عملا در این حوزه صحنه‌گردانی می کنند. 

من(گوردون آدامز) سابقه 5 سال حضور در دولت کلینتون را دارم و بیش از دو دهه از عمکرد خود را نیز در کمیسیون های مختلف حوزه حکمرانی آمریکا گذرانده ام و البته کتاب ها و مقالات زیادی را نیز نوشته ام تا شاید بتوانم به سهم خود این عدم توازن ایجاد شده در حوزه سیاست خارجی آمریکا را اصلاح کنم. 

البته که در طرح این گزاره که نهادهای غیرنظامی دستگاه سیاست خارجی آمریکا تا حد زیادی از قدرت افتاده‌اند و کاربردی ندارند، من تنها نیستم. عجیب است که وزارت خارجه آمریکا بر تداوم ناکارآمدی خود اصرار دارد و می بینیم که در برابر هرگونه تلاش اصلاحی نیز مقاومت می کند و آن ها را به مثابه رویه هایی نادرست ارزیابی می کند. شاید یکی از عینی ترین نمودهای شلختگی و ناکارآمدی وزارت خارجه آمریکا را به تازگی و به واسطه بازخوانی اسنادی که با محوریت عقب نشینی آمریکا از افغانستان در ماه های آگوست و سپتامبر سال 2021 منتشر شده، می توان مشاهده کرد. 

نکته روشن در قالب گزارشی که به تازگی منتشر شده این است که دستگاه سیاست خارجی آمریکا تا حد زیادی بر پایه گزارش های غلط چندساله خود در رابطه با افغانستان به جلو حرکت کرده است. بدتر از همه اینکه گزارش مذکور از یکی از عمیق ترین مشکلات دولت آمریکا رونمایی می کند. به مدت چندین دهه، دولت های جدید در آمریکا عملا به ساختارهای قدیمی چنگ زده اند و رقابت های بیجایی را در درون سازوکارهای حکمرانی این کشور تحریک کرده اند و سعی داشته اند تا واقعیت های آمریکا را لاپوشانی کنند. مساله ای که نمودهای عینی آن را در رابطه با کُره در دهه 1990 و همچنین منطقه بالکان نیز زمانی که خودِ من در کاخ سفید بودم، می توان مشاهده کرد. اجازه بدهید با جزئیات بیشتر، کمی ذهن شما را آزار بدهم. 

گزارش اخیر دولت آمریکا در مورد عقب نشینی آمریکا از افغانستان می گوید که وقتی نوبت به خارج کردن بحرانی شمار زیادی از آمریکایی ها و یا هر کس دیگری از کشوری دیگر می رسد، مرکز عملیات های وزارت خارجه آمریکا(که اساسا یک اداره ارتباطات مرکزی است) بایستی مسوولیت را به دست بگیرد. به جز آن، دفتر دیگری با نام معاونت مدیریت وزارت خارجه آمریکا نیز سهمی قابل توجه دارد و آن هم مسوول است. 

البته که یک مقام ارشد در وزارت خارجه آمریکا نیز بایستی مسوولیت بپذیرد و بر روند این فعالیت ها نظارت کند. در این میان وزارت دفاع آمریکا نیز باید در روند انجام اقدامات با وزارت خارجه هماهنگ باشد. بخش کنسولی وزارت خارجه آمریکا که در مقام صدور ویزا برای افراد است نیز در شرایط بحرانی از اهمیت قابل ملاحظه ای برخوردار می شود. با این همه عجیب است که در نهایت هرکدام از نهادها حرف خود را می زنند و کار خود را می کنند. 

به بیان ساده تر، تعداد روسا در منظومه دستگاه دیپلماسی آمریکا زیاد است و آن ها جمعا شبیه به یک گروه موسیقی هستند که هر یک کار خود را می کنند و به دنبال منافع سازمانی خودشان هستند. مساله ای که در گزارش اخیر وزارت خارجه آمریکا با محوریت عقب نشینی از افغانستان نیز به وضوح قابل مشاهده است. از این رو، عجیب نیست که می بینیم آمریکا در شرایط بحرانی، مدام فاجعه خلق می کند. در بحبوحه بحران، همه در قالب دستگاه دیپلماسی آمریکا فعال می شوند اما در میدان عمل هیچ اتفاق جدی رخ نمی دهد. 

البته که مشکلات و چالش های وزارت خارجه آمریکا به مراتب بیشتر از آن چیزی هستند که در گزارش اخیر این وزارتخانه با محوریت خروج آمریکا از افغانستان منتشر شده است. تا زمانی که ناهماهنگی ها در وزارت خارجه آمریکا رفع نشوند، انتشار گزارش هایی از این دست فقط ابعاد فاجعه بار موضوع را بیش از پیش آشکار می سازند. چندین دهه است که سیاست خارجی آمریکا به جای آنکه توسط وزارت خارجه این کشور راهبردی شود، توسط وزارت دفاع آمریکا و نهادهای مهم وابسته به آن به پیش می رود. موضوعی که خود یک بحران و چالش جدی برای دولت آمریکا است. 

از منظر بنیادین، وزارت خارجه آمریکا هیچ احترامی را برای مولفه "برنامه‌ریزی" قائل نیست و البته که هیچ نمی‌داند که چگونه بایستی در این زمینه کنشگری داشته باشد. البته که پولِ بیشتر و دیپلمات های بیشتر نیز که در طی 20 سال گذشته به دستگاه سیاست خارجی آمریکا تزریق شده اند نیز نمی‌توانند مشکلات و بحران‌های آن را رفع کنند. 

تا زمانی که سیاست خارجی آمریکا تکیه اصلی خود را به جای دیپلماسی بر زور و مداخلات نظامی قرار دهد، امیدی به ایجاد بهبود در آن نیست. عجیب آنکه در یکچنین شرایطی هیچکس نیز این سوال را نمی پرسد که چرا این وضعیت نامساعد در عرصه سیاست خارجی آمریکا برقرار است.»

لینک: 

https://responsiblestatecraft.org/2023/07/19/why-the-state-departments-afghanistan-report-was-a-mess/