در سال‌های اخیر، هم‌زمان با نزدیک شدن زمستان و سرد شدن هوا میزان آلودگی هوا آنقدر زیاد می‌شود که کارشناسان را وادار می‌کند تا چند روزی از زمستان را با عنوان وضعیت اضطراری معرفی کنند.
این روزها دوباره شاهد آلودگی هوای تهران هستیم. عوارضی که آلودگی هوا می‌تواند برای اشخاص به‌همراه داشته باشد بستگی به میزان آلودگی هوا، نوع ماده آلاینده، غلظت آن، زمان تماس و شرایط آب و هوایی دارد. برای حفظ سلامتی در هوای آلوده چکار کنیم؟
آلاینده‌های موجود در هوا چه بلایی برسرمان می‌آورند؟
آلاینده‌های موجود در هوا باعث خستگی، رخوت، سردرد، اختلال تنفسی و گرفتگی رگ‌های خونی می‌شوند. اما در موارد شدید ممکن است باعث تشنج و به کما رفتن شخص هم شود. این آلاینده‌ها در دستگاه تنفسی فوقانی یعنی مخاط حلق و حنجره حل می‌شوند و آسیب زیادی را به این قسمت‌ها می‌رسانند. برای همین، افراد در تنفس‌شان دچار مشکل خواهند شد؛ در‌نهایت اگر به‌موقع درمان صورت نگیرد ممکن است موجب مرگ افراد هم شود. حتی ممکن است ریه‌ها را هم درگیر کند و شخص به بیماری مزمن ریوی مبتلا شود.
سرب یکی دیگر از آلاینده‌هایی است که در هوای آلوده وجود دارد و انباشته شدن آن در بدن به ریه و به دیگر ارگان‌های مختلف بدن آسیب می‌رساند و حتی ممکن است موجب کم‌خونی در افراد شود. غیر از سرب ذرات معلقی در هوا وجود دارند که این ذرات از راه تنفسی وارد ریه می‌شوند و سرطان‌زا هستند. به‌علاوه باعث تشدید سرفه و تنگی نفس در فرد می‌شوند تا جایی که ممکن است برای کنترل شرایط، فرد به بیمارستان منتقل شود.
چه کسانی بیشتر در‌معرض خطر هستند؟
هوای آلوده سلامت همه افراد را به خطر می‌اندازد اما همه می‌دانیم که بیشترین قشری که باید خود را از این آلودگی در امان نگه دارند کودکان، افراد مسن و افرادی هستند که به انواع بیماریهای مزمن قلبی و ریوی مبتلا هستند، اما غیر از این افراد، مادران باردار و افرادی که نقص سیستم ایمنی دارند یا سیستم ایمنی آنها ضعیف است هم نباید در معرض این هوا قرار بگیرند و تدابیری برای حفظ سلامتی در هوای آلوده داشته باشند.
به‌عنوان مثال افرادی که به بیماری آنفلوآنزا مبتلا هستند باید به جدیت خود را از این شرایط دور نگه دارند چراکه سیستم بدنی‌شان ضعیف است و ممکن است باعث تشدید بیماری در آنها شود. همچنین در طول دوره بارداری باید تا جایی که ممکن است مادر از منزل خارج نشود، به‌خصوص در سه ماهه اول بارداری که ارگان‌های جنین درحال شکل‌گیری است.
با این حال فراموش نکنید که این شرایط آب‌و‌هوایی برای افرادی که جسم سالمی دارند و به بیماری خاصی مبتلا نیستند نیز ایجاد عارضه می‌کند، پس وجود هر بیماری زمینه‌ای حتی برخی بیماریهای چشمی مثل خشکی چشم ممکن است به‌دلیل آلودگی هوا شدت پیدا کند، پس به‌طور کلی اگر هر بیماری زمینه‌ای دارید مراقب باشید و دستورات احتمالی را رعایت کنید و برای حفظ سلامتی در هوای آلوده اطلاعات کسب کنید.
مشاغل پرخطر را بشناسید!
به‌طور کلی هر شغلی که در فضای باز انجام می‌شود در‌معرض خطر قرار دارد. اما همه رانندگان (تاکسی، اتوبوس و...)، پیک‌های موتوری، پلیس‌های راهنمایی و رانندگی و سایر شغل‌هایی که در مکان بسته انجام نمی‌شوند، جزء شغل‌های پرخطر هستند و این افراد باید بیشتر از دیگران به حفظ سلامتی در هوای آلوده اهمیت دهند. همچنین مغازه‌دارها باید تا جایی که امکان دارد در مغازه را بسته نگه دارند، اما افرادی که در شغل‌شان با مواد شیمیایی در ارتباط هستند مثل جوشکارها، نقاشان و مشاغل دیگر و افرادی که در‌معرض گرد‌و‌خاک قرار دارند مثل کارگران ساختمان، مهندسان ناظر، بنا و... در روزهایی که آلودگی هوا بیداد می‌کند، جزء مشاغل پرخطر به‌حساب می‌آیند. این افراد باید احتیاط کنند چراکه این عوامل در کنار آلودگی هوا می‌توانند فرد را بیشتر مستعد ابتلا به بیماریهای تنفسی کنند.
توصیه به بیماران قلبی، ریوی، کودکان و افراد مسن!
به‌طور کلی باید گفت که آلودگی هوا باعث افزایش شیوع درد قفسه سینه، تنگی نفس، افزایش فشارخون، افزایش ضربان قلب و در آخر سکته حاد قلبی و حتی مرگ ناگهانی می‌شود. شیوع بستری بیماران قلبی و ریوی در زمان‌هایی که آلودگی هوا بالاتر از حد مجاز است، افزایش پیدا می‌کند، پس بهتر است در صورت مشاهده این علائم سریعا به پزشک مراجعه کنند و از روی این علائم بی‌تفاوت نگذرند.
نکته دیگری که شامل همه افراد به‌خصوص کودکان و افراد مسن می‌شود عدم فعالیت‌های زیاد در این هواست. برای حفظ سلامتی در هوای آلوده بهتر است از انجام تنفس‌های عمیق همراه با فعالیت‌های تند خودداری کنید. پیاده‌روی (تند و آهسته)، انجام حرکات ورزشی در فضای باز و بازی کردن کودکان در این شرایط ممنوع است و باید از انجام این فعالیت‌ها اجتناب کنید.
تا جایی که امکان دارد از انجام کارهایی که باعث می‌شود تنفس به تندی انجام شود باید خودداری کرد. بهتر است برای حفظ سلامتی در هوای آلوده در اوایل صبح یا بعد از غروب آفتاب از خانه خارج شوید، چراکه نور خورشید باعث تولید گازهای سمی در روزهای آلودگی می‌شود. همچنین آلودگی هوا از دود قلیان و سیگار مضرتر نیست اما می‌تواند باعث بروز سرطان در افراد شود. برای محافظت چشم‌ها بهتر است از عینک آفتابی و قطره اشک مصنوعی استفاده کنید.
بخور، نخورهای روزهای آلودگی!
توجه به تدابیر خوردن و آشامیدن، همواره از مهم‌ترین تدابیر تندرستی و حفظ سلامتی در هوای آلوده هستند چون همواره با آنها در ارتباطیم و به‌خوبی هم دراختیار ما قرار دارند. برای حفظ سلامتی در هوای آلوده توصیه می‌شود:
- میوه‌های شیرین: سیب شیرین، پرتقال شیرین، انار شیرین یا کمی مایل به ترشی بیشتر میل کنید.
- در صورت تمایل به سالاد (کاهو، هویج رنده شده، روغن‌زیتون با کمی آب نارنج طبیعی یا رب انار) ، روزانه یک وعده سالاد میل کنید.
- سوپ‌های سبزیجات همراه با زرشک، هویج رنده شده، شلغم و به می‌تواند یک وعده بسیار خوب برای روزهای آلودگی باشد.
- دمنوش آویشن شیرازی به‌ویژه برای مبتلایان آسم و برونشیت و برای حفظ سلامتی در هوای آلوده بسیار مفید است.
- دمنوش گل‌گاوزبان همراه ریشه سنبل‌الطیب و بهارنارنج، به‌ویژه برای افسردگان و افراد مبتلا به پرفشاری خون توصیه می‌شود.
- ویتامین C مصرف کنید: آنتی‌اکسیدان محلول در آب بهترین و درواقع در دسترس‌ترین ماده غذایی‌اش ویتامین C است که البته در مرکبات از قبیل لیموشیرین، لیموترش، پرتقال، نارنگی، فلفل‌های شیرین یا همان فلفل دلمه‌ای می‌توان این ویتامین را یافت کرد. پس توصیه می‌شود در این فصل میزان مرکبات را به میزان زیادی بالا ببرید. همچنین میوه انار هم حاوی ویتامین C است و هم حاوی آنتی اکسیدانی به نام لوتئین است که این ماده قادر است با یکسری از آلودگی‌هایی که از راه هوا وارد بدن ما می‌شوند، مقابله کند و باعث حفظ سلامتی در هوای آلوده بشوند.
- ویتامین E حتما میل کنید: آنتی‌اکسیدان‌های محلول در چربی در ویتامین‌های E یافت می‌شوند که این ویتامین در مواد غذایی چرب وجود دارد. به‌عنوان مثال در برخی روغن‌ها مثل روغن ذرت یا آفتابگردان و... این ویتامین به وفور دیده می‌شود. همچنین خود کارخانه‌های روغن‌سازی ویتامین E را به روغن‌ها اضافه می‌کنند چراکه از اکسید شدن روغن جلوگیری می‌کند. برای همین ما می‌توانیم با دریافت میزان متناسبی از این روغن‌ها میزان ویتامین E خود را هم افزایش دهیم.
- پروتئین بیشتر بخورید: بعضی املاح هم حاوی آنتی‌اکسیدان هستند که خودشان به نام «املاح آنتی‌اکسیدانی» به‌شمار می‌آیند که می‌توانیم به سلنیوم اشاره کنیم که در گوشت، مرغ، ماهی و میگو یافت می‌شود. به‌طور کلی با دریافت خانواده پروتئین‌ها می‌توان این آنتی‌اکسیدان املاحی یا عنصری را دریافت کنیم.
- چند واحد شیر و سبزی بخوریم؟: به‌طور کلی توصیه می‌شود مصرف میوه‌ها و سبزیجات برای حفظ سلامتی در هوای آلوده افزایش پیدا کند و حتما باید روزانه بین 3 تا 4 واحد میوه تازه و 3 تا 5 واحد سبزی‌های تازه استفاده شود. همچنین در کنار مصرف میوه و سبزی باید روزانه بین 3 تا 4 لیوان شیر از نوع کم‌چرب مصرف شود چراکه قادر است اکسیدان‌ها را از بدن جمع‌آوری و از طریق کبد و کلیه دفع کند.
- آب بنوشید: آب باید در روزهای آلودگی بیشتر مصرف شود چراکه گردش مایعات در بدن بیشتر می‌شود و آب وارد خون می‌شود و عملکرد فیلتری دارد. همچنین برای حفظ سلامتی در هوای آلوده، دفع سموم به‌راحتی انجام می‌شود.