جوان آنلاین: آلودگی هوا بچه‌ها را از مدرسه جدا و غمگین از درس مجازی، اما شادمانه از نرفتن به مدرسه، پای «شاد» نشانده‌است! در آلودگی نباید ورزش کرد، اما وقتی در خانه باشی، لابد اشکالی ندارد! معلم ورزش از بچه‌ها می‌خواهد تصویر خود را یکی‌یکی نشان دهند و بالا و پایین بپرند! صدای همسایه پایینی بلند می‌شود! خانه‌های چند‌ده‌متری و نرمش جلوی دوربین مدرسه؟! برخی دیگر از درس‌ها نیز همین حال را دارند، درس‌های وابسته به آزمایشگاه یا حتی درس ریاضی. همه درس‌ها مثل فارسی و زبان نیستند که در مجازی خیلی ضرر نبینند. با این‌حال خلاقیت وجود ندارد. مدیران مدارس نمی‌توانند این حداقل خلاقیت را به‌کار بگیرند که در چند روزی از سال که به هر دلیل آموزش مجازی برقرار می‌شود، لزوماً همان برنامه درسی همیشگی را بی‌کم‌وکاست پی نگیرند و تنوعی در آن بدهند. وزارت هم که حرفی ندارد. این غیر از معضل آماده‌نبودن زیرساخت‌هاست، آن هم بعد از سه سال کلاس مجازی در عصر کرونا. 
 
آلودگی هوا پرده از خیلی چیز‌ها برداشت و بی‌عدالتی آموزشی را به رخ کشید. زیرساخت‌ها برای آموزش مجازی کافی نیست. خانواده‌ها ناراضی‌اند. در زمان عصر کرونا بار‌ها و بار‌ها گفته می‌شد که دانش‌آموزان به دلیل مشکلات مربوط به آموزش مجازی دروس را به خوبی یاد نگرفته‌اند و اصلاً برای همین بود که کلاس‌های جبرانی برایشان برگزار می‌شد، اما حالا با کمی زرق و برق دادن به اپلیکیشن شاد و ایجاد امکانات جدید برای آن، مسئولان آموزش و پرورش مدعی هستند که آموزش مجازی به خوبی انجام می‌شود؛ موضوعی که از سوی خانواده‌ها تأیید نمی‌شود، مگر برخی از خانواده‌هایی که فرزندشان در مدارس غیردولتی درس می‌خواند و البته آن‌ها هم از اپلیکیشنی غیر از «شاد» استفاده می‌کنند. 
پرواضح است که هیچ آموزشی جای آموزش حضوری در مدرسه را نمی‌گیرد، اما وقتی به دلیل شرایط جوی و نامساعد آب و هوا، مدارس در برخی از شهر‌ها تعطیل می‌شود، راهی به جز برگزاری آموزش غیرحضوری نمی‌ماند، اما در چنین شرایطی باید تدبیر به خرج داد تا بهترین نوع آموزش ارائه شود؛ مثلاً در چنین شرایطی نیازی نیست که آموزش مجازی طبق همان برنامه هفتگی دانش‌آموزان ادامه پیدا کند و می‌شود کمی آن را تغییر داد؛ دانش‌آموزی که امروز باید از طریق اینترنت درس بخواند، نیازی ندارد که ۸ صبح در آپارتمان ۵۰ متری ورزش کند و فیلم آن را برای معلمش بفرستد. چنین کاری فقط موجب اعتراض همسایه‌ها خواهد شد و دستاورد دیگری ندارد. حتی در روز آموزش مجازی درس علوم را که نیاز به آزمایش و آزمایشگاه دارد، می‌توان به روز دیگری که آموزش مجدداً حضوری می‌شود، موکول کرد. همه این‌ها یکسری مسائل ابتدایی است که آقایان برای دو، سه روز تعطیلی آلودگی هوا می‌توانند با کمی خلاقیت خود به آن برسند تا اجرایش کنند. 
 
 جای خالی خلاقیت در آموزش مجازی
برخی از خانواده‌ها می‌گویند کندی یا قطعی اپلیکیشن شاد و زمان کوتاه آموزش، آن هم از راه دور و با هزار و یک مشکل، عملاً با تعطیلی آموزش هیچ فرقی ندارد. برخی دیگر نیز نسبت به برگزاری کلاس‌های آنلاین در خانه و توقع معلمان به اجرای برنامه ورزشی به همان سبک و سیاق در آپارتمان گلایه دارند. پدر یکی از دانش‌آموزان مقطع ابتدایی می‌گوید: «امروز صبح که کلاس‌ها به صورت آنلاین برگزار شده‌بود از پسرم خواستند که در خانه ورزش کند، آیا واقعاً لازم است که آموزش مجازی با همان برنامه همیشگی هفته دانش‌آموزان ادامه پیدا کند؟» او ادامه می‌دهد: «انجام برخی از کلاس‌ها نیاز به حضور دانش‌آموز در مدرسه دارد، مثل همین ورزش یا حتی درس ریاضی که باید معلم حل مسائل را به خوبی برای دانش‌آموز تشریح کند. یا حتی درس علوم که نیاز به آزمایشگاه و انجام کار‌های عملی دارد.»
مادر یکی دیگر از دانش‌آموزان درباره مشکلات آموزش مجازی اینگونه توضیح می‌دهد: «کلاس‌های آنلاین از چند جهت مشکلاتی را ایجاد کرده‌است، اول اینکه دانش‌آموز تمرکز لازم را ندارد، دوم اینکه مادران تبدیل به معلمانی شده‌اند که باید فیلم، صوت یا عکس ارسال شده از سوی معلم را چندین‌بار برای فرزند خود تکرار کنند تا او مفاهیم را یاد بگیرد. در این روز‌ها مادران تبدیل به معلمانی شده‌اند که در کنار معلمان واقعی بار آموزش مجازی را به دوش می‌کشند.» او به کندی یا قطعی اپلیکیشن شاد نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: «اپلیکیشن شاد جوابگوی ارسال فیلم و عکس‌ها نیست، انگار این اپلیکیشن را همین امروز ساخته‌اند و هیچ کاری برای ارتقای آن نکرده‌اند. بسیاری از معلمان و خانواده‌ها به ناچار برای آموزش بچه‌ها در پیام‌رسان‌ها با یکدیگر هماهنگی‌های لازم را انجام می‌دهند، این یعنی بعد از دو سال که از دوران شیوع کرونا گذشته، مسئولان آموزش و پرورش نتوانستند یک برنامه‌ریزی مناسب برای این مشکل داشته باشند.»
همچنین پدر یکی دیگر از دانش‌آموزان درباره مصائب آموزش آنلاین می‌گوید: «دروس به صورت دو تا یک ساعت برگزار می‌شود و بعد از آن نیز دو تا یک ربع به دانش‌آموزان استراحت می‌دهند. در آخر هم نیم ساعت برای پرسش و پاسخ تعیین‌شده که معمولاً کسی هم سؤال نمی‌پرسد؛ یعنی آموزش مجازی کلاً دو ساعت برگزار می‌شود و باقی آن بر دوش مادران است که خودشان معلمی کنند.»
او ادامه می‌دهد: «متأسفانه آموزش مجازی از دوران کرونا تا امروز تقویت نشده‌است. پسر من در آن روز‌ها کلاس اول ابتدایی بود و آموزشش از نظر پایه‌ای با مشکلاتی مواجه شد، حالا که در کلاس سوم ابتدایی درس می‌خواند هم نه‌تن‌ها مشکلات قبلی برطرف نشده، بلکه با آموزش مجازی بی‌کیفیت هم مشکلاتش دوچندان می‌شود.»
او به مشکلات وجود دو دانش‌آموز در یک خانه نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: «یک پسر دیگر هم دارم که پیش‌دبستانی است و آموزش او نیز در این سه روز مجازی برگزار شده‌است. از آنجایی که کلاس هر دو فرزندم از ساعت ۸ صبح برگزار می‌شد، ناچار شدم که یک تبلت بخرم تا او هم بتواند در اتاق دیگری بنشیند و آموزش ببیند. در چنین شرایطی که آموزش مجازی آن‌ها نیاز به همراهی دارد، همسرم نه‌تن‌ها نمی‌تواند به سرکار برود، بلکه باید هر چند دقیقه یکبار به هر کدام از آن‌ها رسیدگی کند تا دروس را به خوبی یاد بگیرند.»
 
 تعطیلات آلودگی هوا، بی‌عدالتی آموزشی را تشدید کرد
نرگس ملک‌زاده، کارشناس آموزش با اشاره به این مسئله به «جوان» می‌گوید: «شاد نسبت به سال‌های کرونا تغییراتی داشته و یکسری خدمات به آن اضافه شده‌است، اما هنوز نمی‌توان از آن به عنوان برنامه‌ای مناسب برای آموزش مجازی دانش‌آموزان یاد کرد. این اپلیکیشن جوابگوی تعداد زیادی کاربر در ساعت موظف آموزشی مدارس مخصوصاً صبح نیست. در ساعت اولیه صبح، وقتی هر کاربر برای آموزش وارد شاد شود حدوداً نیم ساعت اول مشکلی ندارد و عکس و فیلم محتوای آموزشی به راحتی ارسال می‌شود، اما در یک چشم به هم زدن، سیستم مختل‌شده و حتی یک پیام ساده را هم نمی‌توان ارسال کرد. این در شرایطی است که همه دانش‌آموزان از برنامه شاد استفاده نمی‌کنند، چراکه برخی از مدارس دایر است و برخی از مدارس غیرانتفاعی نیز از اپلیکیشن‌های مختص به خود استفاده می‌کنند و دانش‌آموزان این مدارس نیازی به استفاده از برنامه شاد ندارند.»
او ادامه می‌دهد: «معلمان و دانش‌آموزان زمان زیادی را صرف کلنجار رفتن با «شاد» می‌کنند تا فیلم و عکس‌هایشان را بفرستند، اما هر چقدر حجم فیلم‌ها کم یا صوت‌ها کوتاه‎تر انتخاب می‌شود، امکان ارسال آن‌ها در ترافیک آموزشی این برنامه وجود ندارد. این‌ها بخشی از مواردی است که کار را برای معلم و همچنین برای خانواده‌ها سخت کرده‌است.»
ملک‌زاده اظهار می‌کند: «هنوز هم خانواده‌هایی وجود دارند که نمی‌توانند یک تلفن هوشمند یا تبلت در اختیار فرزند خود قرار دهند یا اگر هم تلفن هوشمندی دارند به تعداد همه فرزندان دانش‌آموزشان نیست. به همین دلیل برخی از بچه‌ها از آموزش آنلاین جا می‌مانند.»
این کارشناس آموزش با بیان اینکه آموزش مجازی به بی‌عدالتی آموزشی دامن زده‌است، می‌گوید: «از یک‌سو مشکلات زیرساختی در اپلیکیشن شاد وجود دارد و دانش‌آموزان آنطور که باید، نمی‌توانند از آموزش باکیفیت بهره‌مند شوند، چه بسا اینکه برخی از دانش‌آموزان تلفن هوشمند ندارند و عملاً نمی‌تواند از آموزش مجازی استفاده کنند. از سوی دیگر نیز برخی از مدارس غیردولتی از اپلیکیشن‌های دیگر با امکانات بیشتری استفاده می‌کنند و دانش‌آموز از آموزش کیفی‌تر و مؤثرتری بهره‌مند می‌شود.»
او تأکید می‌کند: «شاید اپلیکیشن شاد توانایی آن را داشته‌باشد که از عهده آموزش مجازی همه دانش‌آموزان بربیاید، اما این برنامه باید تقویت شود. باید این اپلیکیشن از لحاظ سخت‌افزاری ارتقا یابد و امکانات زیادی در آن وجود داشته‌باشد. در غیر این صورت اگر قرار باشد آموزش و پرورش بهترین و با امکانات‌ترین برنامه را هم برای دانش‌آموزان فراهم کند، اما به دلیل ترافیک دانش‌آموزی به سهولت مورد استفاده قرار نگیرد که فایده‌ای ندارد.»
ملک‌زاده تصریح می‌کند: «وقتی معلمان فایل‌های آموزشی را از قبل آماده می‌کنند، اما هنگام بارگذاری آن در شاد با مشکل مواجه می‌شوند، عملاً کاری انجام نشده‌است، بنابراین معلم ناچار است به آموزش معکوس پناه ببرد، اما ارسال فایل قبل از ساعت رسمی آموزشی حضور دانش‌آموزان را در وقت معین‌کمی با بی‌انضباطی مواجه خواهد کرد. در چنین شرایطی من و برخی از همکاران به عنوان معلم سعی می‌کنیم بار این سوءمدیریت را به دوش بکشیم و کمی از بودجه‌بندی رسمی جلوتر برویم تا در صورت به وجود آمدن تعطیلات و استفاده از شاد فقط از این فضا برای بازآموزی و پرسش استفاده کنیم تا اگر شاد جوابگو نبود، از روند تدریس عقب نمانیم.»
متأسفانه آموزش مجازی به گونه‌ای اجرا می‌شود که نه دانش‌آموز، نه خانواده و نه معلمان از این شرایط راضی نیستند و همه آن‌ها با مشکل مواجه شده‌اند. در صورتی که با توجه به شرایط آب و هوایی کشور، تعطیلی مدارس به امری تکراری تبدیل شده‌است و آموزش و پرورش باید نسبت به آن احساس مسئولیت بیشتری داشته باشد تا در شرایط غیرقابل پیش‌بینی، حال می‌خواهد شیوع بیماری مانند کرونا باشد یا بارش برف و آلودگی هوا، آموزش مجازی سبب عقب ماندن دانش‌آموزان از درس و ایجاد بی‌عدالتی آموزشی نشود.