به گزارش الف، تنفس هوای آلوده در نیمه دوم سال، رویه‌ای تکراری است که هر ساله گریبان‌مان را گرفته و نفس‌هایمان را به شماره می‌اندازد. آلودگی به مهمان ناخوانده و همیشگی تهران تبدیل شده و انگار نه عزمی برای کاستن از این مشکل وجود دارد و نه توانایی خاصی در مهار آن.
معضل آلودگی یک چالش پیچیده و چندوجهی است و نمی‌توان صرفاً با تکیه بر تک عوامل این مشکل مزمن را چاره‌جویی کرد. اما در بین عوامل مولد آلودگی هوا، همیشه مسئله مازوت‌سوزی نیروگاه‌ها و کارخانه‌ها، مورد اختلاف بوده و صحبت‌های متفاوت و البته متناقضی در این خصوص مطرح شده است.
برخی عامل مهم در تشدید آلودگی هوا را استفاده از مازوت می‌دانند و به علت خطرات استفاده از این سوخت، حساسیت‌ها روی آن بیشتر شده است. هر چند که بنا به گزارش شرکت کنترل کیفیت هوا، 80 درصد آلودگی هوای تهران، به وسایل نقلیه اعم از خودروها، موتورسیکلت و اتوبوس‌ها بازمی‌گردد و نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها، منازل و صنایع مختلف سهم 20 درصدی در رقم‌خوردن هوای آلوده دارند اما با این وجود، مسئله مازوت‌سوزی به کلافی سردرگم تبدیل شده و اظهارات متناقض پیرامونی آن، ابعاد ماجرا را پیچیده‌تر کرده است.
*مازوت‌سوزی داریم یا نداریم؟
روز شنبه بود که یک اظهارنظر از عضو شورای‌شهر تهران، آغازگر مناقشات پیرامون این مسئله بود. مهدی پیرهادی گفته بود: « بر اساس گزارش کمیسیون اصل ۹۰ مجلس، سوخت‌های تولیدی کشور از جمله بنزین، نفت گاز و دیگر سوخت ها مطابق استاندارد ملی نیستند و از ۱۶ نیروگاه کشور ۱۴ نیروگاه مازوت مصرف می‌کنند و اگر کسی اعتراضی دارد می‌تواند به کمیسیون مراجعه کند. در جلسه روز گذشته استانداری تهران، نماینده پخش و پالایش رسماً اعلام کرد که دو نیروگاه از مازوت استفاده می‌کنند؛ شاید در دولت‌های قبل نیز به این موضوع بسیار کمتر توجه شده‌است؛ اما باید در این دوره موضوع به طور جدی پیگیری و حل شود.»
حتی پیش از این اظهارات، سوده نجفی رئیس کمیته سلامت شورای‌شهر تهران با تایید مازوت‌سوزی برخی نیروگاه‌ها گفته بود: « شهروندان بدانند که یکی از دلایل آلودگی هوای شهر تهران در ۶ ماه دوم سال مازوت‌سوزی و موارد اینگونه است اما متاسفانه به دلیل عملکرد بد شهرداری تهران به ویژه مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی در تبیین این موضوع اولین نهادی که در این روزهای آلودگی هوا مورد انتقاد است مدیریت شهری است و شهروندان خواستار حل این موضوع از سوی مدیریت شهری هستند.»
همین اظهارات دوتن از اعضای شورای‌شهر و افزایش انتقادات، کافی بود تا استاندار تهران به شائبه مازوت‌سوزی در نیروگاه‌ها پاسخ دهد. علیرضا فخاری در واکنش به این گمانه‌‌زنی‌ها گفت: « تاکنون خبر موثقی مبنی بر استفاده از مازوت در نیروگاه ها نداشتیم. به نظر می‌رسد در این خصوص کمی فضاسازی شده است همه مراکز تولید انرژی به ویژه نیروگاه‌ها سوخت دوگانه دارند اما هنوز به شرایط حاد برای عدم استفاده از سوخت گاز نرسیده‌ایم و به نظر می‌رسد کمی فضاسازی غیرواقعی در برخی رسانه‌ها انجام شده است.»
با افزایش انتقادات به عملکرد نیروگاه‌ها و ادعای مازوت‌سوزی آنان، پای وزارت نیرو هم به ماجرا باز شد و بر اساس گزارش این وزارت‌خانه، عمده نیروگاه‌های کشور امکان مازوت‌سازی ندارند و در خصوص آلودگی هوا، آدرس غلط به افکار عمومی داده می‌شود.
در این گزارش آمده است: « در تازه‌ترین اظهار نظر‌های صورت گرفته درباره نقش نیروگاه‌ها در ایجاد آلودگی هوای شهر تهران، برخی از اعضای شورای شهر با بیان اینکه در نیروگاه‌های پایتخت مازوت مصرف می‌شود، عامل اصلی آلاینده‌های جوی تهران را این موضوع عنوان کرده‌اند.
"سوده نجفی" و "مهدی پیرهادی" از جمله اعضای شورای شهر تهران هستند که طی روزهای گذشته با اظهار نظر درباره مصرف سوخت مازوت در نیروگاه‌های شهر تهران، توجهات را در زمینه منابع آلودگی هوای تهران در حال حاضر به سمت نیروگاه‌ها جلب کرده اند.
این مواضع در حالی بیان می‌شود که از سویی اساساً از بین ۱۴۱ نیروگاه بزرگ کشور تنها ۱۶ واحد نیروگاهی کشور امکان مصرف سوخت مازوت دارند و از سوی دیگر هیچکدام از نیروگاه‌های فعال استان تهران مازوت مصرف نمی‌کنند.
آن طور که " مصطفی رجبی مشهدی" سخنگوی صنعت برق کشور و نیز دیگر مسئولان ارشد صنعت برق کشور بیان می‌کنند، در تهران برای تامین برق هیچ نیروگاهی مازوت مصرف نمی‌کند. همچنین در کل کشور فقط ۱۶ نیروگاه بخاری وجود دارد و بقیه نیروگاه‌ها گازی و سیکل ترکیبی هستند که اساساً امکان مصرف مازوت را ندارند.
توضیح بیشتر اینکه نیروگاه‌های موجود در استان تهران شامل نیروگاه‌های طرشت، بعثت و ری هر سه از سوخت گاز استفاده می‌کنند و نیروگاه‌های دیگر شامل شهدای پاکدشت و پرند نیز به دلیل ماهیت سیکل ترکیبی امکان مصرف مازوت ندارند.
در مورد نیروگاه طرشت نکته اینکه این نیروگاه بیش از ۴۰ سال است که هیچ مازوتی را در خود جای نداده و حتی بخش مازوت‌سوز این نیروگاه نیز به زمین فوتبال تبدیل شده است. ضمن اینکه این نیروگاه همه ساله و در فصول سرد به دلیل افت فشار گاز و قرار گرفتن نیروگاه در منطقه شهری از مدار خارج و وارد دوره تعمیرات می‌شود.
واحد مازوت نیروگاه برق بعثت نیز سال هاست به دلیل محدودیت‌های زیست‌محیطی به طور کامل پلمب شده و این نیروگاه گاز طبیعی مصرف می‌کند. با این توضیح که مصرف گاز نیروگاه بعثت به صورت تقریبی یک میلیون و ۶۰۰ مترمکعب در شبانه‌روز است و هر زمان که فشار گاز افت کند، تولید کاهش می‌یابد و به هیچ عنوان از سوخت دوم در این نیروگاه استفاده نمی‌شود.
نیروگاه شهدای پاکدشت نیز که بزرگترین نیروگاه سیکل‌ترکیبی محسوب می‌شود، از سال ۱۳۸۲ وارد چرخه بهره‌برداری شد و در قالب دو فاز ابتدا فاز گازی و در مرحله دوم به صورت سیکل‌ترکیبی تا کنون مورد بهره‌برداری قرار گرفته است. در خصوص سوخت مصرفی این نیروگاه باید گفت سوخت اصلی این نیروگاه مطابق مدارک سازنده سوخت گاز طبیعی است و از سوخت گازوئیل در صورت نیاز به عنوان سوخت دوم و کمکی استفاده می‌شود.
همچنین نیروگاه پرند نیز که یکی از نیروگاه‌های گازی استان تهران با ظرفیت تولید ۱۵۲۶ مگاوات است از سوخت گاز برای تولید برق استفاده می‌کند و سوخت مازوت در این نیروگاه نیز استفاده نمی‌شود.
در نهایت نیروگاه ری نیز که یکی از قدیمی‌ترین نیروگاه‌ها شناخته می‌شود، طراحی واحد‌های تولیدی آن به‌گونه‌ای است که به هیچ عنوان قابلیت استفاده از سوخت مازوت را ندارند، سوخت اول و اصلی این نیروگاه گازطبیعی بوده و تنها سوخت جایگزین دراین نیروگاه سوخت مایع گازوئیل است که درمواقع عدم تخصیص سهمیه گاز، این مجموعه برای تامین برق مورد نیاز شبکه از سوخت جایگزین یعنی گازوئیل استفاده خواهد کرد. در عین حال به دلیل این که استفاده از سوخت مایع گازوئیل آثار مخرب بیشتری روی تجهیزات توربین خواهد داشت و هرگز اولویت مصرفی نیست.
مستند به اطلاعات فوق که قابل راستی آزمایی است، مشاهده می‌شود که نه تنها هیچ کدام از نیروگاه‌های استان تهران مصرف مازوت ندارند، بلکه از میان ۱۴۱ نیروگاه بزرگ کل کشور نیز تنها ۱۶ نیروگاه از مازوت برای تولید انرژی برق استفاده می‌کنند.
با این تفاسیر به نظر می‌رسد آنچه تهران در حوزه آلودگی هوای در حال حاضر با آن درگیر است، کاهش ضریب تخلیه آلودگی هوای تهران به دلیل سرد شدن هوا، افزایش تعداد خودرو و عدم بازنشستگی خودرو‌های فرسوده و در نتیجه افزایش مصرف بنزین است.
این موضوع از آن جهت مورد تاکید قرار می‌گیرد که بر اساس بسیاری از آمار و اطلاعات مستند سهم منابع متحرک در آلودگی هوای تهران بیش از ۸۰ درصد است و این در حالی است که در بخش منابع ثابت، سهم نیروگاه‌ها از کل آلایندگی شهر تهران تنها ۳.۸ درصد است.»
*اظهارات متناقضی که بی‌اعتمادی را رقم می‌زند
بر اساس ادعای وزارت نیرو، در تهران هیچ نیروگاهی برای تولید برق از مازوت استفاده نمی‌کند و باید دید که چگونه دو تن از اعضای شورای‌شهر، مسئله مازوت‌سوزی نیروگاه‌ها را مطرح کرده‌اند.
هر چند که مسئله مازوت‌سازی در کشور و با توجه به محدودیت‌های صنعت گاز در فصل سرما، قابل انکار نیست اما نباید صرفاً آن را به چند نیروگاه در پایتخت تقلیل داد و حتی نقش این نیروگاه‌ها را در تداوم آلودگی هوا بزرگ کرد. در برخی از پالایشگاه‌ها و کارخانه‌های تولید سیمان هم مازوت‌سوزی صورت می‌گیرد اما تا این اندازه برجسته‌سازی پیرامون آن‌ها صورت نمی‌گیرد. علاوه بر این، مطالعات و تحقیقات جدیدترو جامع‌تری برای بررسی عوامل آلودگی هوا در تهران و دیگر کلانشهرها و مقایسه بین عوامل ثابت و متحرک در بروز این معضل نیاز است.
اما فارغ از این مسئله، همین اظهارات متناقض پیرامون یک مسئله مشخص است که بی‌اعتمادی افکارعمومی به سخنان متولیان امر و مسئولین را رقم می‌زند. وقتی در شهری چون تهران که تعداد نیروگاه‌هایش مشخص است تا این حد سخنان متفاوتی مطرح می‌شود، ممکن است مردم این برداشت را داشته باشند که برخی مسائل از نظر آن‌ها پنهان نگه‌داشته می‌شود در حالی که ممکن است اینگونه نباشد و صرفاً برداشت‌های نابجا و عدم احاطه به موضوع، چنین اظهارات حاشیه‌سازی را رقم بزند.