«یلدا» آخرین شب پاییز و نخستین شب زمستان و طولانی‌ترین شب سال، بهانه‌ای برای جمع شدن دورهمی‌های خانوادگی به دور از هرگونه پیچ و خم زندگی ما را به شنیدن خاطرات خوب بزرگان دعوت می‌کند تا از پندها و تجربه‌های ارزشمند پدربزرگ و مادربزرگ بهره مند شویم.
یلدا و جشن‌هایی که در این روز برگزار می‌شود یک سنت باستانی است و از زمان‌های گذشته تا به امروز در میان مردم مرسوم بوده و جز آئین چند هزار ساله فرهنگ ما ایرانیان است و تنها تفاوت آن با شب‌های دیگر یک دقیقه است همین ۶۰ ثانیه ناقابل آن را از دیگر شب‌ها متمایز کرده است.
هندوانه میوه‌ای است که در شب یلدا هیچ گاه از قلم نمی‌افتد و مردم اکثر استان‌ها خرید شب چله خود را با انتخاب هندوانه شروع می‌کنند و کمتر جایی را می‌توانید پیدا کنید که خوردن هندوانه در شب یلدا جز آداب و رسوم آن نباشد زیرا عده زیادی اعتقاد دارند که اگر مقداری هندوانه در شب چله بخورند در سراسر چله بزرگ و کوچک یعنی زمستانی که در پیش دارند سرما و بیماری بر آنها غلبه نخواهد کرد.
آئین‌های شب یلدا در اردبیل نیز چندان تفاوتی با سایر شهرها ندارد و بهانه‌ای برای صله رحم و گذراندن لحظه‌های زیبای زندگی در کنار بزرگترهای خانواده و فامیل است و تنها تفاوت آن در تنقلات شب چله است که تنقلات آن زمان قاووت، قورقا، کشمش و سنجد بود که زنان این خوراکی‌ها را در خانه تهیه می‌کردند.
در منطقه اردبیل شب یلدا با اصطلاح عامیانه «چیلله گئجه سی» شناخته می‌شود، این نامگذاری از آن جهت است که در روز شمار مردم اردبیل شب یلدا پایان فصل پاییز و آغاز «چله بزرگ» و زمستان است، فصل زمستان در اردبیل به سه دوره تقسیم می‌شود که ۴۰ روز اول آن «چله بزرگ»، ۲۰ روز بعد از آن «چله کوچک» و ۳۰ روز آخر «بایرام آیی» است.
چهار روز آخر چله بزرگ «بویوک چیله» و سه روز اول چله کوچک «کیچیک چیله» که از هفتم تا سیزدهم بهمن ماه در بین آذری زبان‌ها به «خیدیر» معروف است، به دلیل اینکه اکثر سال‌ها در ایام خیدیر در اردبیل برف سنگینی می‌بارید و سرمای زمستان به حد اعلای خود می‌رسید، در میان اهالی منطقه گفته می‌شد که با آمدن خیدیر زمستان شروع شده و با پایان خیدیر زمستان تمام می‌شود.
در گذشته بزرگترها برای ایجاد فضای شادی و سرور، مسابقه‌های «تاپ تاپماجا» را دور کرسی راه می‌انداختند و به دلیل طولانی بودن این شب و گذران وقت «بایاتی» می‌خواندند و با غذاهای در دسترس و بسیار ساده جشن می‌گرفتند اما این روزها گرانی‌های سرسام‌آور یقه بازار را گرفته است به طوری که چرتکه جز جداناشدنی جیب‌های مردم شده و کمتر کسی می‌تواند از عهده خریدهای شب یلدا بربیاید.
با وجود شور و اشتیاق مردم از فرا رسیدن شب چله «گرانی» کلمه‌ای که این روزها دیگر معنایی ندارد تمام زندگی مردم را درگیر خود کرده و روی خوش را از بسیاری از مردم گرفته و قیمت‌هایی که هر روز در سایه ضعف نظارت‌ها بالا می‌رود والدین کم درآمد را از فرزندان خود شرمنده کرده است.
با اینکه در آستانه طولانی‌ترین شب سال انتظار می‌رفت تب‌وتاب برای خرید تنقلات یلدایی رونق بیشتری داشته باشد اما قدرت خرید مردم به حدی کاهش یافته است که به خرید کیلویی میوه اکتفا می‌کنند و با نگاه‌های پر معنا از کنار سایر اقلامی که به‌صورت سنتی در سفره‌های یلدای مردم سهمی ویژه دارند، می‌گذرند.
قیمت اقلام با جیب مردم همخوانی ندارد
یک شهروند اردبیلی با اشاره به کاهش قدرت خرید مردم در این روزها اظهار کرد: نوسانات قیمتی که متأسفانه دیگر جزئی از زندگی مردم شده است دورهمی‌ها رنگ باخته و دیگر کمتر خانواده‌ای دورهم برای گذراندن این شب طولانی جمع می‌شوند.
ماریا فولادی ادامه داد: قیمت‌های برخی از اقلام شب یلدا برای افرادی که با حقوق کارگری امرار معاش می‌کنند حیرت انگیز بوده چرا که هزینه‌های زندگی برای دهک‌های پایین جامعه واقعاً کمرشکن است.
وی افزود: کام مردم در روزهای منتهی به شب یلدا با رشد نجومی قیمت‌ها تلخ شده است و مردم مجبورند برای پذیرایی از مهمانان و خانواده خود به سمت خرید اقلام نامرغوب با قیمت به مراتب کمتر روی بیاورند.
نظارتی بر بازار وجود ندارد
دیگر شهروند اردبیلی با بیان اینکه نسل امروز درگیر فرهنگ مدگرایی و تجمل گرایی شده است، افزود: یلدای این روزها هزینه بر و پر خرج شده است در حالی که سادگی و بی آلایشی مهم‌ترین اصل شب چله است و این روزها هزینه تراشی در شب یلدا اصل و ماهیت چنین ایامی را زیر سوال می‌برد.
نیما نصیری با اشاره به افزایش قیمت تنقلات، آجیل و شیرینی شب یلدا و با تاکید بر چاره اندیشی مسؤولان برای رسیدن بازار به قیمت تعادلی افزود: اوضاع کنونی بازار نشان می‌دهد که نظارت دقیقی در قیمت گذاری و جلوگیری از تخلف‌های صنفی در بازار وجود ندارد.
با اینکه این امر بر همگان اعیان شده که مردم روستاها بهترین حافظان سنت‌های قدیمی و مناسبت‌های زیبا هستند و با حفظ تک تک سنت‌ها بیش‌ترین لحظات تکرار نشدنی زندگی را در کنار هم سپری می‌کنند اما این روزها زندگی و مراسم‌های آنها نیز دستخوش تغییرات گرانی‌ها شده است.
کمبودی در بازار خشکبار وجود ندارد
در مقابل گلایه و انتقادهای مردم از گرانی‌ها و عدم توانایی مالی برای خرید اقلام شب یلدا فخرالدین جدی، رئیس اتحادیه علافان و آجیل و خشکبار فروشان اردبیل از وفور آجیل شب یلدا با قیمت مناسب در بازار خبر داد و افزود: طی مشاهدات و بررسی بازار و واحدهای صنفی، کالای مرغوب با قیمت مناسب در دسترس شهروندان است و بخشی از آجیل از جمله بادام هندی از محل واردات تأمین شده است.
وی با اشاره به ایجاد تداخل صنفی در گروه شغلی آجیل‌فروشان در ایام عید ادامه داد: در اعیاد مختلف برخی افراد دست فروش و غیرمرتبط با این مشاغل اقدام به فروش آجیل و برنج می‌کنند که نیازمند توجه و نظارت جدی و برخوردهای لازم و قانونی از سوی نهادهای متولی است که می‌تواند در تأمین رضایت فعالان این عرصه مؤثر واقع شود.
همچنین در این خصوص تقی احمدزاده، مدیر بازرسی و نظارت اصناف استان اردبیل به تشدید نظارت بر بازار شب یلدا اشاره کرد و گفت: بازرسی از تمام واحدهای مرتبط با نیازهای مردم مانند آجیل و خشکبار و میوه فروشی‌ها در دستور کار ویژه قرار دارد
وی با بیان اینکه گشت‌های نظارتی به منظور صیانت از حقوق شهروندان در ایام عید فعال‌تر خواهد بود، گفت: در صورت مشاهده هرگونه تخلف از جمله گران فروشی و کم فروشی با واحدهای صنفی متخلف طبق قانون برخورد خواهد شد و در طرح نظارتی شب یلدا با برگزاری گشت‌های ویژه اقدامات پیشگیرانه در نظر گرفته شده است و روزانه تیم بازرسی بر بازار نظارت خواهند کرد
روند عرضه میوه شب یلدا پایش می‌شود
مسعود ایرانی، مدیرکل صنعت، معدن و تجارت استان اردبیل در بازدید از وضعیت بازار استان اردبیل با بیان اینکه روند عرضه میوه شب یلدا پایش می‌شود، اظهار کرد: بازرسان اداره کل صنعت، معدن و تجارت بر آجیل‌فروشان و واحدهای صنفی فروش خشکبار، شیرینی، قصابی‌ها، مرغ‌فروشان، میوه‌فروشان و سایر مراکز عرضه مایحتاج مردم نظارت می‌کنند.
وی افزود: واحدهای صنفی که دارای پروانه کسب معتبر و حلقه آخر رساندن کالا به دست مصرف‌کنندگان هستند، باید اجناس را بر اساس سود متعارفی که در قانون نظام صنفی پیش‌بینی شده و سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان اجازه داده است، به خریداران عرضه کنند.
مدیرکل صنعت، معدن و تجارت استان اردبیل بیان کرد: با وجود اینکه نظارت بر بازار و کنترل قیمت‌ها در خصوص نصب برچسب قیمت، ارائه فاکتور خرید و فروش واحدهای صنفی بر اساس سود مصوب در طول ایام سال انجام می‌شود، در آستانه شب یلدا نیز به‌طور ویژه تشدید نظارت بر بازار شب یلدا در دستور کار است.
ایرانی عنوان کرد: شهروندان برای سرعت‌بخشی در رسیدگی به تخلف‌های احتمالی بازار شب یلدا و سایر تخلف‌های اقتصادی می‌توانند گزارش‌های خود را از طریق سامانه ارتباطی یکپارچه پاسخگویی ۱۲۴ یا با مراجعه حضوری به اداره‌کل صمت در مرکز استان و اداره‌های شهرستانی اعلام کنند.
در این روزها که پاییز کم کم جای خود را به زمستان می‌دهد و بازار شلوغ شب یلدا چشم نوازی می‌کند اما گله مردم از تورم و گرانی‌ها سر به فلک کشیده و با اینکه این شب، یک شب تاریخی و به یادماندنی برای هر ایرانی به شمار می‌رود اما توجه به فرهنگ و آداب و رسوم و با رعایت اصل ساده زیستی و نوع دوستی شب یلدا را زیباتر و ماندگار تر می‌کند و مهم نیست آجیل گران بر سفره شب یلدایمان باشد و یا با تخمه آفتابگردان و چند هندوانه دور هم جمع شویم بلکه آنچه اهمیت دارد این است که در این شب مهربانی و گرمی با هم بودن بر سرمای سرد اولین شب پاییز غلبه کند.
ناگفته نماند در این شرایط از مسئولان امر انتظار می‌رود بیش از همیشه پای کار باشند و با رصد، بررسی و نظارت دقیق‌تر بر بازار دست دلالان و سودجویان را کوتاه کنند.