شرح حدیث:
مرحوم آقامجتبی تهرانی در شرح این حدیث گفته است: در گذشته روایتی را از امیرالمؤمنین صلوات الله علیه، من عرض کردم و در آن روایت این بود؛ متن روایت این است: «أَحَبُّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّه تَعالی فِی الْأَرْضِ الدُّعَاءُ»[۱] محبوب‌ترین اعمال نزد خداوند در زمین یعنی نسبت به این زمینی‌ها که انجام می‌دهند، این است که دعا بکنند. آن یک روایت. حالا، این‌جا به قول ما طلبه‌ها؛ من چون اینها را منسجم با هم می‌گویم. و او این که خب، بهترین اعمال نزد خداوند در زمین دعا است. چه دعایی؟ این را خوب دقّت کنید. اینها به قول ما، چه‌کار کنیم دیگر، تقریباً من این چند جلسه که من حرف می‌زنم، طلبگی شده؛ خوب هم هست. چه دعایی؟ بسیار خوب، محبوب‌ترینش که دعا کنند. حالا تو دعاها، چه دعایی؟ آره چند جور دعا داریم؛ همه جور هست. این روایت از پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و اله) است، به آن بچسبانیدش. «خَیرُالدُّعاءِ اَلاِستَغفارُ» فهمیدی؟ تو دعاهایی که می‌کنی؛ بهترینش استغفار است. بهترینش استغفار است. حالا به قول ما طلبه‌ها، باز همین، چرا بهترین دعا استغفار است. چرا؟ جهتش را من می‌گویم به شما؛ و آن این است: دعایی که رد خور ندارد؛ یعنی به این معنا که، هیچ گاه خداوند او را رد نمی‌کند، بی برو برگرد به اجابت می‌رساند آن را؛ بر طبق آیات و روایاتی که ما داریم، عبارت از استغفار است. این را بدانید. آدم خیلی دعاها می‌کند که فرض کن، به اجابت نرسد اما استغفار؛ نشده تا به حال به اجابت نرسد. من این را می‌گویم؛ اتفاقاً دیروز یک کسی این جا بود،حالا نمی‌دانم هست یا نیست که از من سؤال کرد، اگر گوش کند این حرف‌ها را این بدردش می‌خورد. این بی‌برو برگرد است.حالایک روایت دیگر باز می‌خوانم حالا چون امروز این روایت است. باز از پیغمبر اکرم(ص)، حالا من این روایت را می‌خوانم؛ دارد:
قالَ رَسُولِ الله صلی الله علیه و اله و سلم: «اِنَّ اَلله تَبارَکَ وَ تَعالی یَغْفِرُ لِلْمُذْنِبِینَ إِلَّا مَنْ لَا یُرِیدُ أَنْ یُغْفَرَ لَهُ» خداوند عفو می‌کند، گناهکاران را. مگر کسی که خودش بخواهد که گناهش آمرزیده نشود. خودش نمی‌خواهد، و الّا خدا هیچ وقت این جوری نیست که گناه را نیامرزد، نیست! خوب دقّت کنید روایت را. این، از همان اوّل که شروع می‌کند، حضرت. مگر خودش نخواهد؛ توجه کنید! و الّا هیچ وقت خدا، این جوری نیست که شما فکر نکنید، نخواهد بیامرزد؛ نخواهد آن ور نیست. نخواهد این ور است. او بی برو برگرد، می‌آمرزد. «قَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ» عرض کردند: به پیغمبر«مَنِ الَّذِی یُرِیدُ أَنْ لَا یُغْفَرَ لَهُ» کیست که بخواهد مورد آمرزش خدا قرار نگیرد؟هان؟! کی است، نمی‌خواهد مورد آمرزش قرار بگیرد؟ «مَنِ الَّذِی یُرِیدُ أَنْ لَا یُغْفَرَ لَهُ» حضرت جواب داد:«قَالَ مَنْ لَا یَسْتَغْفِرُ»[۲] آنی که استغفار نمی‌کند، این نمی‌خواهد خدا بیامرزدش؛ و الّا اگر استغفار بکند بی برو برگرد می‌آمرزد او را. من این روایت را خواندم. من خواستم این را منسجما بگویم؛ چون این بحث را همین جور آمدیم، کشش پیدا کرد. شد؟! محبوب‌ترین اعمال نزد خداوند دعا است؛ بهترین دعا استغفار، استغفار رد خور ندارد. قشنگ خلاصه اش کردم. سه تا روایت را توی اینها گفتم. حالا یک تذکّر، می‌خواستم به مناسبت ایّام بدهم. می‌دانید، این روایتی که ابوصلت هروی، نقل می‌کند از امام هشتم صلوات الله علیه، می‌گوید: من رفتم خدمت حضرت، آخرین جمعه از جمعه‌های ماه شعبان بود. همین که وارد شدم بر حضرت، خدمتش رسیدم، رو کرد به من گفت: یا ابا صلت! می‌دانی این آخرین جمعه است؛ بیشتر ماه شعبان گذشت و رفت؛ چند روز دیگر از بقیه‌اش مانده است. امام هشتم به اباصلت گفتند. بعد خطاب بهش فرمود، به این که: بیا تدارک کن، آن چه را که در گذشته این ماه، از دست دادی. در این چند روزۀ باقی مانده این ماه، بیا آن را تدارک کن. بعد حضرت بهش می‌فرماید: رو آور به عملی که، به چیزی که سودبخش باشد برای تو. این را به مناسبت همین روایت خودم دارم می‌گویم، بعد بلافاصله، می‌فرماید: بسیار دعا و استغفار کن. همین که گفتم، دعا و استغفار، می‌چسباند به هم. یعنی آنی که رد خور چیه؟ ندارد. و تلاوت قرآن کن، توبه کن از گناهانت؛ برای این که وقتی، وارد ماه مبارک رمضان می‌شوی، خودت را خالص کرده باشی برای خدا. تو داری، می‌روی مهمانی، باید خودت را پاکیزه کنی. بعد، آن وقت، این دعایی را که می‌خوانم، حضرت بهش فرمود: بسیار بخوان این دعا را در این بقیه این ماه؛ «اللَّهُمَ إِنْ لَمْ تَکُنْ غَفَرْتَ لَنَا فِیمَا مَضَى مِنْ شَعْبَانَ فَاغْفِرْ لَنَا فِیمَا بَقِیَ مِنْهُ»[۳] خواستم به دوستان عرض کنم؛ یک چند روز دیگر، بیشتر باقی نمانده از ماه شعبان؛ در این چند روز انسان بتواند جبران کند کوتاهی‌های گذشته خودش را، و به بهترین اعمال، محبوب ترین اعمال، عندالله، توجّه کردید. که عبارت از همین استغفار و همین جمله را، توجّه کردید. همین جمله را، این که دارید می‌آیید از خانه بیرون، می‌آیی سمت بازار ، تو راه بگویید: «اللَّهُمَ إِنْ لَمْ تَکُنْ غَفَرْتَ لَنَا فِیمَا مَضَى مِنْ شَعْبَانَ فَاغْفِرْ لَنَا فِیمَا بَقِیَ مِنْهُ» خودِ این استغفار است. متن استغفار است.
[۱]عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام): قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) أَحَبُ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّه عَزَّ وَ جَلَّ فِی الْأَرْضِ الدُّعَاء
[۲]إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى یَغْفِرُ لِلْمُذْنِبِینَ إِلَّا مَنْ لَا یُرِیدُ أَنْ یُغْفَرَ لَهُ قَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ مَنِ الَّذِی یُرِیدُ أَنْ لَا یُغْفَرَ لَهُ قَالَ مَنْ لَا یَسْتَغْفِرُ
[۳]عیون أخبار الرضا علیه السلام تَمِیمٌ الْقُرَشِیُّ عَنْ أَحْمَدَ الْأَنْصَارِیِّ عَنِ الْهَرَوِیِّ قَالَ: دَخَلْت عَلَى الرِّضَا (علیه السلام) فِی آخِرِ جُمُعَهٍ مِنْ شَعْبَانَ فَقَالَ یَا أَبَا الصَّلْتِ إِنَّ شَعْبَانَ قَدْ مَضَى أَکْثَرُهُ وَ هَذَا آخِرُ جُمُعَهٍ فِیهِ فَتَدَارَکْ فِیمَا بَقِیَ مِنْهُ تَقْصِیرَکَ فِیمَا مَضَى مِنْه … وَ أَکْثِرْ مِنْ أَنْ تَقُولَ فِیمَا بَقِیَ مِنْ هَذَا الشَّهْرِ- اللَّهُمَ إِنْ لَمْ تَکُنْ غَفَرْتَ لَنَا فِیمَا مَضَى مِنْ شَعْبَانَ فَاغْفِرْ لَنَا فِیمَا بَقِیَ مِنْهُ .