مشاور وزیری که جاسوس آمریکایی‌ها بود

  4030212126

مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های سیاسی در تازه‌ترین اثر خود، کتابی با عنوان «ایستگاه خیابان روزولت: روایتی مستند از تسخیر سفارت آمریکا در تهران» به چاپ رسانده است. این کتاب با اشاره به فعالیت‌های اطلاعاتی و عملیاتی آمریکا در ایران پس از انقلاب، شرح جامعی از روابط ایران و آمریکا از روز تسخیر سفارت در آبان ۱۳۵۸ تا آزادی گروگان‌ها در دی ۱۳۵۹ ارائه می‌دهد.

به گزارش ایرنا، یکی از مزایای برجستۀ کتاب حاضر آن است که شماری از اسناد منتشرنشدۀ سرویس اطلاعاتی آمریکا را برای نخستین بار انتشار داده است. در این اسناد، هویت تعدادی از منابع سی‌آی‌ای در بدنۀ اداری و نظامی کشور افشا شده است.

طبق ادعای این کتاب، برجسته‌ترین منبع سی‌آی‌ای در وزارت امور خارجی، ویکتوریا بصیری، دیپلمات ارشد و مشاور وزیر در سال ۱۳۵۸ بود. ویکتوریا بصیری تهرانی متولد ۱۳۱۱، در سال ۱۳۳۷ به استخدام وزارت امور خارجه درآمد. مأموریت‌های ابتدایی او در دبیرخانۀ سنتو در آنکارا، ادارۀ همکاری‌های بین‌المللی و دفاتر و معاونت‌های دیگر وزارت امور خارجه بود تا این که در سال ۱۳۵۳ به‌عنوان دبیر اول سفارت شاهنشاهی ایران در لندن منصوب شد. او در سال‌های ۱۳۵۴ تا ۱۳۵۶ هم دبیر اول سفارت ایران در دهلی نو بود و پس از آن تا پیروزی انقلاب در جایگاه معاونت ادارۀ امور دانشجویی خدمت کرد. پس از پیروزی انقلاب بصیری معاون ادارۀ گذرنامه و همچنین مشاور فرهنگی و اقتصادی وزیر امور خارجه شد.

نقطۀ آغازین تماس بصیری و افسران سی‌آی‌ای به سال‌های ۱۳۵۴ تا ۱۳۵۶ بازمی‌گردد؛ زمانی که او در دهلی نو به‌عنوان دبیر اول سفارت ایران مشغول به کار بود. در این دوره، جوزف پِتینِلی، مأمور سی‌آی‌ای در دهلی، با بصیری آشنایی پیدا کرد و اندکی بعد رفت‌وآمدهای خانوادگی آنها شروع شد، بدون آن که بصیری از هویت پتینلی مطلع باشد. پس از آن که بصیری به ایران بازگشت، حوزۀ مأموریت پتینلی هم به سفارت آمریکا در تهران منتقل شد.

ویکتوریا بصیری که دیگر به هویت پتینلی پی برده بود، موافقت کرد در ازای دریافت سیصد دلار در ماه با افسران اطلاعاتی آمریکا همکاری کند. در مکاتبات داخلی سی‌آی‌ای، نام رمز «اس‌دی‌گاستو/۱» (SDGUSTO/۱) برای بصیری انتخاب شد و او علاوه بر ارائه اطلاعات وزارت امور خارجه، مأموریت‌هایی نیز برای آمریکایی‌ها انجام داد. پس از پیروزی انقلاب، بصیری همچنان به همکاری خود ادامه داد و با خروج پتینلی از ایران، افسران دیگری به نام‌های ویلیام دارتی و جون والش، رابط بصیری و سازمان اطلاعاتی آمریکا بودند. بصیری برای آمریکایی‌ها اطلاعات روزمرۀ چهار حوزۀ عمده را تعقیب می‌کرد: معاونت فرهنگی اقتصادی وزارت امور خارجه، کنفرانس غیرمتعهدها و فعالیت‌های ابراهیم یزدی در آن، دانشجویان ایرانی در کشورهای سوسیالیستی و خط مشی کلی وزارت امور خارجه.

با تسخیر سفارت آمریکا، سندهای جاسوسی او برای سازمان سی‌آی‌ای به دست دانشجویان مسلمان پیرو خط امام افتاد. ویکتوریا بصیری در زمستان ۱۳۵۸ بازداشت و به پنج سال حبس و پرداخت وجوه دریافتی از سرویس اطلاعاتی آمریکا محکوم شد؛ لیکن در همان سال ۱۳۵۸، با سفارش و توصیۀ غیرقانونی، از زندان اوین آزاد شد و به خارج از کشور رفت.

کتاب «ایستگاه خیابان روزولت: روایتی مستند از تسخیر سفارت آمریکا در تهران» در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران عرضه خواهد شد.