این روزها وقتی می‌خواهیم تاکسی اینترنتی بگیریم کمی بیشتر از گذشته در صف قبول تاکسی می‌مانیم. هنگامی که دلیل را جست و جو کردیم، دریافتیم بیشتر راننده‌های تاکسی اینترنتی از شرایط فعلی خود ناراضی هستند و اگر واقعاً برای‌شان صرف نکند سفری را قبول نمی‌کنند. از زمستان پارسال «مجله مهر» پرونده‌ای تحت عنوان «تاکسی بدون خط» را درباره تاکسی‌های اینترنتی کار کرد و در آن گزارش‌های متعددی منتشر کرد. از گزینه عجله ندارم گرفته که به حذف آن گزینه منجر شد، تا گزارش میدانی از راننده اسنپی که از خدمات اسنپ بسیار ناراضی بود. تاکسی اینترنتی در ایران تقریباً یک کار نو و تازه محسوب می‌شود که باید زیرساخت‌های آن درست شود. اسنپ و تپسی و دیگر شرکت‌ها باید بتوانند در سطح «اوبر» و حتی بهتر از آن ظاهر شوند. «مجله مهر» سعی دارد برای ارتقا سطح خدمات به رانندگان و مسافران، مشکلات آنها را در ابعاد گوناگون مطرح کند تا شرکت برای حل این مشکلات اقدام کند.
راننده و مسافر در یک کفه ترازو
راننده‌های تاکسی اینترنتی همواره با مشکلاتی دست و پنجه نرم می‌کنند که کمترین کاری که از دست رسانه‌ها بر می‌آید بیان کردن این مشکلات است.
شرکت‌های اسنپ و تپسی از گذشته با مشکلات فراوانی رو به رو بوده‌اند. هنگامی که مشکل برای خود شرکت بوده، مسئولان برای حل آن قدمی برداشته‌اند. زیرا کسی بوده که آن مشکل را به گوش مسئول مربوطه برساند. اما وقتی مشکل برای مخاطبان شرکت‌ها بوده، شرکت سعی کرده گام به گام برای حل آنها قدم بر دارد اما به صورت یک سویه. همانطور که می‌دانید مخاطب شرکت‌های تاکسی اینترنتی به دو دسته تقسیم می‌شوند: «مسافرها و راننده‌ها». متأسفانه این شرکت‌ها بیشتر به حل مشکلاتی پرداخته‌اند که در تعداد مسافرها تأثیر داشته یا به عبارتی تعداد مسافر را کاهش داده است. این توجه به مشکلات مسافر و در مقابل آن بی‌توجهی به مشکلات راننده نشان می‌دهد، الویت این شرکت‌ها مسافرها هستند نه راننده‌ها.
نحوه کار شرکت‌های تاکسی اینترنتی به صورتی است که در حقیقت، نباید فرقی بین مسافر و راننده باشد و این دو در یک کفه ترازو قرار دارند و شرکت در کفه دیگر. هر یک از آن دو یعنی: (مسافر و راننده) اگر کم بشود، شرکت ضرر می‌کند. اما ضرر شرکت به قدری ناچیز است که کار نکردن راننده‌هایش تأثیر آن‌چنانی در درآمدش ندارد چون به هر حال هستند کسانی که مجبورند زیر چتر این شرکت‌ها کار کنند.
این بی‌توجهی به رانندگان که در زمستان سرد و تابستان گرم مشغول مسافرکشی هستند کمی نگران کننده است.
اگر پای حرف‌های راننده‌ها بنشینیم متوجه دل پر آنها از این شرکت‌ها می‌شویم. شرایط بعضی از آنها به صورتی است که مسافرکشی تنها شغل آنها به حساب می‌آید و با درآمد ناشی از آن، خرج یک زندگی را می‌دهند و همچنین شرایط کار در شغل دیگر را ندارند.
آنها در تابستان، به علت جوش آوردن خودروها و در زمستان با مشکلاتی نظیر خرابی بخاری و از کار افتادن باطری ماشین مواجه می‌شوند اما نماینده‌ای ندارند که حرف آنها را به گوش شرکت یا مقام‌های مسئول برساند. از آن‌جایی که شغل آنها مسافرکشی است و این کار را زیر نظر شرکت‌های تاکسی اینترنتی انجام می‌دهند، پس انتظار حمایت بیشتری از سمت شرکت‌ها دارند. نکته حائز اهمیت در مورد شرکت‌های تاکسی اینترنتی این است که آیا آنها زیر نظر صنفی مختص خودشان فعالیت می‌کنند یا خیر؟ و اینکه این شرکت‌ها به چه میزان به رانندگان فعال خود اهمیت می‌دهند؟ یا اصلاً برای مخارج بالای خودروهای‌شان چه خدماتی را در نظر گرفته‌اند؟ این‌ها فقط چندتا از مشکلاتی است که یک راننده تاکسی اینترنتی با آن مواجه می‌شود.
کدام صنف؟!
تعداد کاربران تاکسی‌های اینترنتی که به عنوان راننده در آن فعالیت می‌کنند بسیار زیاد است. به عنوان مثال شرکت اسنپ در سال ۱۴۰۲ حدود ۶ میلیون کاربر راننده داشته است که تقریباً سه میلیون آنها از کاربران فعال بوده‌اند و اگر ما راننده شرکت‌های دیگر هم در نظر نگیریم جامعه آماری این راننده‌ها به حدی است که باید یک صنف مستقل برای شغل‌شان وجود داشته باشد.
شرکت‌های تاکسی اینترنتی قبل از تأسیس خود باید چند مجوز را از اتحادیه‌های مختلف بگیرند که یکی از آنها اتحادیه «کسب و کارهای مجازی» است. کسب و کارهای مجازی، خودش جامعه آماری گسترده‌ای دارد به طور مثال فروشگاه‌های اینترنتی هم زیر نظر اتحادیه کسب و کارهای مجازی هستند و خب تعداد آنها بسیار زیاد است. اما اگر فقط به طور مثال فروشگاه‌های اینترنتی زیر نظر این صنف باشد، هرچقدر هم تعداد آنها زیاد باشد اما یک شغل محسوب می‌شود و رسیدگی به یک شغل با جامعه آماری بالا بسیار راحت تر از رسیدگی به چند شغل با جامعه آماری بسیار بالا است. قرار گرفتن اسنپ و تپسی زیر نظر این اتحادیه باعث می‌شود آن طور که باید به مسائل این شغل رسیدگی نشود.
نکته بعدی آن است که شرکت تاکسی اینترنتی پس از گرفتن مجوز از اتحادیه کسب و کارهای اینترنتی باید یک مجوز هم از صنف تاکسی‌رانی بگیرد. مسئله اینجاست که دامنه مسائل مربوط به تاکسی‌های اینترنتی خودش انقدر وسیع است که دیگر، حتماً باید یک صنف جداگانه برای آن در نظر بگیرند. هنگامی که این شغل زیر نظر تاکسی‌رانی است و در عین حال زیر نظر یک اتحادیه دیگر هم است همچنین نحوه کارش به طوری است که نه تاکسی خطی است و نه یک شغل تماماً اینترنتی، در وهله اول فقط یک بی‌مسئولیتی را در قبال این کسب و کار در ذهن‌ها تداعی می‌کند.
بدون صنف بودن باعث شده که این رانندگان کسی را به عنوان نماینده نداشته باشند تا بتوانند از حقوق خودشان دفاع کنند. حتی با جست و جوهای فراوان هم در بین رانندگان کسی نبوده که به نمایندگی دیگر راننده‌ها حرف آنها را بزند. تا به امروز هرچه بوده خود راننده به صورت فردی با شرکت در ارتباط بوده و همه می‌دانید که یک دست صدایی ندارد.
طرح نمی‌دهید حداقل منت نگذارید!
رضا یک آقای حدوداً ۴۰ ساله‌ای است که چند سالی را در اسنپ و تپسی هم‌زمان فعالیت می‌کرده است او از آن دسته از رانندگان اسنپ و تپسی است که گاهی اوقات هم در خط تاکسی‌های خطی کار می‌کرده و ماشینش هم از همان تاکسی‌های زرد کنار خیابان است. او با این اوصاف که هم تاکسی دارد و هم در اسنپ و تپسی کار می‌کند؛ مسافرکشی را به عنوان یک شغل انتخاب کرده و شغل اصلی‌اش همین است.
او می‌گوید در گذشته اسنپی‌ها طرح ترافیک و آلودگی هوا نمی‌خریدند، چون تاکسی‌ها حق رفت و آمد به آن محدوده را داشتند و اسنپ به آن محدوده تردد نمی‌کرد، اگر تاکسی در اسنپ هم کار می‌کرد؛ درامد خوبی داشت. اما پس از اینکه خود راننده اسنپ‌ها طرح ترافیک خریدند دیگر فرق آن‌چنانی بین درامد تاکسی_اسنپ‌ها و اسنپی‌های معمولی نبود. خود موضوع طرح ترافیک یکی از خواسته‌های رانندگان تاکسی اینترنتی است.
او در ادامه می‌گوید: «شرکت در سایت خودش طوری منت می‌گذارد که برای راحتی راننده امکان پرداخت خرید طرح ترافیک را در اپلیکیشن آن شرکت فراهم کرده است که انگار نه انگار فقط یک لینک در اپلیکیشن گذاشته و در آخر پول از جیب راننده می‌رود». رضا معتقد است این شکل برخورد با راننده کمی توهین آمیز است آن هم برای چیزی که شرکت آن قدر هم به زحمت نمی‌افتد، که برای رانندگانی که در شهرشان طرح ترافیک دارند؛ آن را تهیه کند.
جایگاه نابرابر راننده و مسافر!
دغدغه دیگری که رضا، راننده تاکسی و راننده تاکسی اینترنتی به آن اشاره می‌کند آن است که شرکت تپسی بعضی اوقات که مسافران ناراضی هستند به آنها پیام می‌دهد و از آنها دلجویی می‌کند اما اگر همین اتفاق برعکس باشد و برای راننده، نارضایتی پیش بیاید آنها از راننده دلجویی نمی‌کنند.
او در ادامه می‌گوید که تمام شرکت‌های تاکسی اینترنتی برای رانندگان خودشان ارزش قائل نیستند و مسافر را به راننده ترجیح می‌دهند. بر سر راننده منت می‌گذارند اما مسافر روی سر آنها جای دارد. بارها شده مسافر کرایه را پرداخت نکرده اما شرکت شاید یک بار آن را پرداخت کرده و بار بعدی دیگر پرداخت نکرده است. او تازه چون راننده تاکسی است دستگاه کارت‌خوان هم دارد برای کسانی که پول نقد ندارند و با این حال هم می‌گوید که بعضی‌ها پول نمی‌دهند.
دفعات بسیاری اتفاق افتاده و حتی در زمان کار در خط تاکسی هم، بوده که مسافر پول پرداخت نکرده است و کسی ضرر و زیان تاکسی را نداده؛ اما در این‌طور وقت‌ها راننده تاکسی می‌داند که خودش باید حقش را بگیرد و کسی نیست که ضررش را بپردازد و همینطور باز خورد منفی هم نمی‌گیرد. مسئله اسنپ و تپسی آن است اگر کسی بازخورد منفی ثبت کند به راننده سفرهای محدودی داده میشه یا برای مدتی نمی‌تواند در اسنپ فعالیت کند.
هیچ صنفی نداریم…
او در ادامه می‌گوید: «ما در خط خودمان یک کسی را داریم به عنوان رئیس خط، او مسئول راننده تاکسی‌های خط است اما هنوز راننده‌های اسنپ و تپسی حتی یک گروه هم در فضای مجازی ندارند که کسی مسئولیت آنها را قبول کند. در صنف تاکسی‌رانی یک رئیس خط وجود دارد که معمولاً قدیمی‌ترین راننده آن خط است او با اتحادیه تاکسی‌رانی در ارتباط است و به صورت کلی راننده تاکسی‌ها برای خودشان نمایندگان مختلفی دارند اما تاکسی اینترنتی‌ها یک نماینده هم ندارند.»
او معتقد است که حتی مواد غذایی فروشان، به تفکیک چیزی که می‌فروشند «صنف» دارند؛ رانندگان تاکسی اینترنتی صنف ندارند با اینکه تعداد آنها کم نیست و چون بیشتر آنها از جوانان کشور هستند خوب است که یک صنف مستقلی تشکیل شود و این جوان‌ها را زیر بال و پر خودش بگیرد و مسافرکشی به این صورت مدرن جایگاه خودش را در ایران پیدا کند. به طور مثال نبات و ابنبات دارای اتحادیه و صنف هستند اما ما رانندگان با این تعداد زیاد صنف نداریم.»
سهمیه بنزین هم نداریم
سهمیه بنزین یکی دیگر از مشکلات اساسی رانندگان تاکسی اینترنتی است. در گذشته این رانندگان سهمیه بنزین داشته‌اند اما پس از مدتی سهمیه بنزین آنها لغو شد. برای یک راننده تاکسی، خودرویی که با آن کار می‌کند، حرف اول را می‌زند و هزینه بنزین از پایه‌ای ترین مشکلات آنها به حساب می‌آید.
این راننده اسنپ در مورد سهمیه بنزین مانند طرح ترافیک می‌گوید که: «تازه ما تاکسی هستیم که در اسنپ کار می‌کنیم، درنتیجه وضع‌مان نسبت به دیگر راننده‌ها بهتر است. ما سهمیه بنزین داریم اما آنها ندارند.» او می‌گوید: «وقتی به اسنپ و تپسی مجوز کار داده‌اند پس چرا چیزی که حق مسلّم آنهاست را به آنها نمی‌دهند؟ اگر اسنپ و تپسی مسافرکشی مدرن به حساب بیاید پس باید مانند تاکسی‌رانی سهمیه بنزین هم داشته باشد.»
او اضافه کرد: «این مقدار راننده فعال در اسنپ در حالتی است که قیمت بنزین انقدر است اگر قیمت بنزین افزایش یابد، با این نرخ کرایه هیچ راننده‌ای بدون سهمیه بنزین کار نمی‌کند و چندین میلیون راننده از نون خوردن می‌افتند. اگر راننده‌ای هم نباشد برای خود شرکت بد است و رو به ورشکسته شدن می‌رود.»
۹۰ هزارتومان در ماه فقط خرج اینترنت
او به عنوان کسی که شغل اصلی‌اش مسافرکشی است و درامد و مخارجش روزانه است بیان می‌کند که سخت است برای کسی که روزانه پول در می‌آورد این‌گونه پول اینترنت بدهد. هم خرج ماشین است و هم پول اینترنت. او از شرکت تقاضا دارد که برای حمایت از رانندگانش یک قدم کوچک بردارد و سالانه یا ماهانه بتواند اینترنت رایگان در اختیار رانندگان خود بگذارد.
حتی این راننده متذکر می‌شود که: «شرکت می‌تواند بررسی کند و استعلام بگیرد تا راننده‌های پر سفر خودش را تشخیص دهد و فقط به آن راننده‌ها اینترنت رایگان بدهد. این هم به نوعی تشویق دیگر راننده‌هاست برای فعایت بیشتر خود و هم حمایت از رانندگانی است که به عنوان شغل اصلی این کار را انجام می‌دهند».
او در ادامه‌ی صحبتش می‌گوید: «من متوسط ماهی ۱۰ الی ۱۵ گیگ از اینترنتی که میخرم را برای کار در اسنپ و تپسی مصرف می‌کنم و ماهانه حدوداً ۹۰ هزارتومان بابت اینترنت می‌دهم. این مبلغ در هر ماه شاید به چشم نیاید؛ اما در کنار دیگر خرج‌های ماشین و حتی تعمیرات تلفن همراه و مخارج زندگی که خرجش همانی است که از صبح تا شب در آورده‌ام، هزینه سنگینی است.»
تخفیفات دروغ!
او در آخر هنگامی که گلایه‌های اصلی‌اش به پایان رسید یک موضوعی را مطرح کرد که هرچند در گزارش‌های قبلی «مجله مهر» در مورد آن صحبت شده و هم با افراد گوناگون گفت و گو گرفته شده اما دوباره مطرح کردن آن خالی از لطف نیست. آن هم موضوع خدماتی است که اسنپ برای رانندگان خودش در نظر گرفته و تحت عنوان باشگاه رانندگان اسنپ در پایگاه اطلاع رسانی‌اش اعلام می‌کند. به طور مثال برای کارواش یا لنت ترمز و خدمات این‌چنینی برای رانندگان خودش تخفیفی در نظر می‌گیرد و خودش تعمیرگاه یا کارواش را با اسم و آدرس اعلام می‌کند تا راننده‌ها با مراجعه به این مراکز از تخفیف اسنپی خودشان استفاده کنند.
تخفیف برای خدمات استهلاکی خودرو امر پسندیده‌ای است اما پرس و جوها نشان داد که این تخفیفات واقعی نیستند. چندین نفر در مورد این تخفیف‌ها گفته‌اند که قیمت واقعی کارواش اگر ۱۵۰ الی ۲۰۰ هزارتومان باشد این مراکز قیمت را بالا برده و با تخفیف تازه می‌شود همان ۲۰۰ هزار تومان قیمت واقعی آن بعد از تخفیف که این موضوع راننده‌های اسنپ را ناراحت کرده است.
رضا، در آخر خواسته‌اش را مطرح می‌کند و می‌گوید: «اصلا اگر هیچ‌کدام از این خواسته‌ها هم از طرف شرکت و مسئولان انجام نشد، حداقل بیاید و حرفی که خودش زده را عملی کند. یعنی این خدماتی که برای ما در نظر گرفته که فلان خدمات چند درصد تخفیف دارد را حداقل تخفیف واقعی بدهد.»