یکی از سوالات مهم درباره تفاوت این دو فلز، این است که پلاتین گرانتر است یا طلا؟ شاید اگر تا حدود ۷ سال پیش این سوال را از می‌پرسیدید، با قاطعیت می‌توانستیم پلاتین را به عنوان فلز ارزشمندتر معرفی کنیم؛ اما امروزه دیگر اینطور نیست. نوسانات قیمت طلا و پلاتین در بازارهای جهانی باعث شده که دیگر نتوان پاسخ سوال ” قیمت طلا بیشتر است یا پلاتین ” را به صورت قطعی مشخص کرد. بنابراین نیاز است که شما هر زمان که قصد سرمایه گذاری بر روی فلزات گرانبها را داشتید، قیمت آن‌ها را به صورت لحظه‌ای بگیرید و بر اساس این نوسانات تصمیم‌گیری کنید.
چرا پلاتین در ساخت زیورآلات مورد استفاده قرار می‌گیرد؟
یکی از اصلی‌ترین دلایلی که پلاتین در ساخت زیورآلات مورد استفاده قرار می‌گیرد، دوام و ماندگاری بالای آن است. زیورآلاتی که از پلاتین ساخته می‌شوند، معمولاً برای مدت طولانی بدون تغییر باقی می‌مانند و حتی در استفاده روزمره نیز کیفیت خود را حفظ می‌کنند. این موضوع باعث شده که پلاتین به گزینه‌ای محبوب برای ساخت حلقه‌های نامزدی و ازدواج تبدیل شود؛ چرا که این حلقه‌ها باید برای سال‌ها با همان درخشش اولیه باقی بمانند.
یکی دیگر از مزایای استفاده از پلاتین در ساخت زیورآلات، عدم حساسیت‌زایی آن است. بسیاری از افراد ممکن است به فلزات دیگر مانند نیکل حساسیت داشته باشند و نتوانند زیورآلات ساخته شده از این فلزات را استفاده کنند اما پلاتین، به دلیل خالص بودن و عدم ترکیب با فلزات دیگر، معمولاً هیچ‌گونه حساسیتی ایجاد نمی‌کند و برای افراد با پوست حساس گزینه‌ای مناسب است.
از طرف دیگر پلاتین به دلیل مقاومت بالایی که دارد، برای ساخت زیورآلاتی که باید روزانه مورد استفاده قرار گیرند، بسیار مناسب است. حلقه‌های ازدواج یا دستبندهایی که از پلاتین ساخته شده‌اند، در برابر سایش و خراش بسیار مقاوم هستند و حتی پس از سال‌ها استفاده، همچنان براق و زیبا به نظر می‌رسند.
اما پلاتین تنها به ساخت حلقه‌ها و دستبندها محدود نمی‌شود. این فلز در ساخت گردنبندها، گوشواره‌ها و سایر انواع زیورآلات نیز کاربرد دارد. اگرچه به دلیل چکش‌خواری کمتر نسبت به طلا ممکن است برخی از طرح‌های بسیار ظریف با پلاتین دشوارتر باشد اما سازندگان زیورآلات همچنان با تکنیک‌های خاص خود، از این فلز برای خلق طرح‌های متنوع و زیبا استفاده می‌کنند.
نگاهی کوتاه به پلاتین و تاریخچه آن
پلاتین یک فلز گران‌بهای متراکم اما چکش‌خوار است. اسناد تاریخی نشان می‌دهد که این فلز اولین بار در اکوادور حدود ۲۵۰۰ سال پیش استخراج شد. در آن زمان مردم بومی از آن برای تزیین مجسمه‌ها و ساخت جواهرات استفاده می‌کردند.
در دهه ۱۷۰۰ میلادی، پلاتین راه خود را از آمریکای جنوبی به اروپا باز کرد، جایی که دانشمندان سال‌ها روی آن آزمایشات مختلفی انجام دادند و سپس برای وسایل خانگی و تزئینات مورد استفاده قرار گرفت.
در اواخر دهه ۱۸۰۰ میلادی، پلاتین مورد توجه جواهرسازان قرار گرفت و از آن برای ساخت انواع حلقه، دستبند، گردنبند و حتی تاج استفاده می‌شد. به طور مثال، تاج ملکه الیزابت مادر از پلاتین ساخته شده و حدود ۳۰۰۰ قطعه الماس روی آن کار شده است. البته طلا و جواهرات پلاتین فراز و فرودهای زیادی در طول تاریخ داشتند. به طوری که در طول جنگ جهانی اول و دوم تقریباً فراموش شده بودند. اما در چند دهه اخیر، به طور پیوسته در بازار جواهرات جایگاه خود را دوباره به دست آورده‌اند و بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرند.
در میان تمام فلزهای گرانبها، پلاتین گران‌قیمت‌ترین و همچنین قوی‌ترین و بادوام‌ترین فلز است. استحکام استثنایی پلاتین آن را برای نگهداری سنگ‌های قیمتی ایده‌آل می‌کند. همچنین، پلاتین علاوه بر زیبائی و درخشش، ضد حساسیت نیز هست و رنگ طبیعی سفید آن هرگز از بین نمی‌رود و تغییر رنگ نمی‌دهد.
پلاتین با اینکه بسیار قوی است اما مستعد خراش برداشتن است. اگر جواهرات ساخته شده با این فلز نازک باشند، احتمال تغییر شکل آن‌ها نیز وجود دارد.
عیار پلاتین
پلاتین نیز مانند طلا فلز نرمی است و برای ساخت جواهرات با آن باید با فلزهای دیگر ترکیب شود. رایج‌ترین فلزاتی که با پلاتین مخلوط می‌شوند شامل پالادیوم، رودیوم، ایریدیوم و سایر فلزهای گروه پلاتین و همچنین فلزات معمولی مانند مس و کبالت هستند.
درجه خلوص پلاتین در ۱۰۰۰ قسمت اندازه‌گیری می‌شود. به طور کلی، پلاتین مورد استفاده برای جواهرات دارای ۹۵۰ قسمت پلاتین و ۵۰ قسمت فلزات دیگر است. به این معنی که حلقه‌های پلاتین نسبت به حلقه‌های طلای ۱۸ عیار که دارای ۷۵۰ قسمت طلا و ۲۵۰ قسمت از فلزات دیگر هستند، دارای درصد بیشتری از فلز گرانبها هستند.
در کشور ما عیار ۸۵۰ پلاتین مرسوم است. در کشورهای غربی عیارهای ۹۰۰ و ۹۵۰ مورد استفاده است. یعنی در ساخت هر گرم از این فلز 800 واحد شمش پلاتین و ۲۰۰ واحد (عیار) دیگر فلزات مانند رادیوم، پالادیوم، ایریدیم و مقدار خیلی ناچیز هم فلزاتی مانند آهن، روی یا قلع استفاده می‌شود. توجه داشته باشید که هرچه عیار بالاتر باشد به دلیل استحکام کمتر، جواهر زودتر خش بر می‌دارد.
تفاوت طلا و پلاتین
در حالت عادی، طلا ساختاری نرم دارد، افزودن فلزاتی چون پالادیوم، مس، نیکل، منگنز، نقره به طلا آن را به یک فلز سخت تبدیل می‌کند. با وجود اشتیاق بیشتر افراد برای خرید طلای سفید، باید به این نکته اشاره کرد که در طی گذر زمان، رنگ سفید طلا به زرد کم‌رنگی تبدیل می‌شود. به دلیل وجود روکشی از رودیوم روی طلای سفید، این تغییر رنگ، به سبب از بین رفتن همین پوشش است؛ اما نگران نباشید با یک آبکاری دوباره، می‌توان طلا را به رنگ سفید درآورد. ترکیب طلا با پالادیوم، به طلا استحکام کافی را می‌دهد؛ ازاین‌رو نیازی نیست روکش رودیوم روی طلا استفاده شود.
به سبب ترکیب طلا با نیکل نسبت به ترکیب آن با پالادیوم، طلایی با ساختار سخت‌تری تولید می‌شود. برای ساخت شکل‌های مختلفی از طلا مانند حلقه، زنجیر طلا و… از طلای سخت استفاده می‌شود. جواهراتی که در ساختار آن‌ها نگین‌های ظریف به‌کاررفته است، در طلای آن‌ها ترکیبات پالادیوم استفاده شده است. پلاتین، فلزی بسیار مستحکم است که در عین قوی بودن ارزش بسیار زیادی دارد. استفاده از پلاتین، برای ساخت جواهری که در آن سنگ‌های گران‌قیمت به‌کار رفته است، بهترین گزینه است. این فلز گرانبها، به‌تنهایی و بدون اضافه کردن فلزی دیگر، سفید و درخشنده است و هیچ‌گاه تغییر رنگی در آن صورت نمی‌گیرد.
از جمله تفاوت‌های پلاتین و طلای سفید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- با مقایسه قیمت پلاتین با طلا، می‌توان به این نتیجه رسید که به دلایل مختلفی پلاتین نسبت به طلای سفید، گران‌قیمت‌تر است. فلز پلاتین، بسیار کمیاب است و همین کمیاب بودن آن یکی از دلایل ارزشمند بودن پلاتین است. پلاتین در مقایسه با طلا وزن سنگین‌تر و خلوص بیشتری دارد. ساخت جواهر با استفاده از پلاتین به زحمت زیاد و دقت بیشتری نیاز دارد.
- برای اینکه رنگ طلای سفید، ماندگار باشد نیاز است که با دقت بیشتری از آن نگهداری شود؛ ازاین‌رو، می‌توان گفت نگهداری پلاتین در مقایسه با طلای سفید، آسان‌تر است.
- جواهرات ساخته‌شده با طلا در رنگ‌های مختلفی وجود دارند ولی رنگ پلاتین ثابت است و قابل تغییر نیست.
- استفاده از زیورآلات برای افرادی که پوست حساسی دارند، ممکن است مشکل‌ساز باشد. این مشکل در استفاده از طلای سفید به نسبت طلای زرد و پلاتین، بیشتر است. استفاده کردن از جواهراتی با ساختار طلای زرد و پلاتین، به دلیل داشتن خلوص بیشتر، حساسیتی در پوست ایجاد نمی‌کند.
- پلاتین در مقایسه با طلای سفید، ساختار بسیار سختی دارد. البته می‌توان گفت، این فلز ارزشمند در بین تمامی فلزها بیشترین سختی و ماندگاری را دارد. سنگ‌هایی که در جواهرات پلاتین به‌کار برده می‌شود، به‌ندرت آسیب می‌بیند و یا از محل خود جدا می‌شود.
- پلاتینی که برای ساخت جواهر استفاده می‌شود دارای حداقل ناخالصی است، این خلوص به‌اندازه ۹۵ درصد است. عدم وجود ناخالصی در ساختار پلاتین، موجب درخشش بیشتر و ثابت ماندن رنگ آن می‌شود.
- طلای سفید در مقایسه با پلاتین سریع‌تر تحت تأثیر عوامل خارجی قرار می‌گیرد و زود کدر می‌شود.
کدام یک برای سرمایه‌گذاری بهتر است؟
طلا، آن هم از نوع آب شده، بهترین گزینه برای سرمایه‌گذاری خواهد بود.