به گزارش الف، اظهارات پرتکرار مقامات دولتی پیرامون موضوع سوخت و قیمت پایین حامل‌های انرژی و تاکیدات مکرر بر آن، نگرانی بزرگی را پیرامون تغییرات قیمتی احتمالی در ماه‌های آینده به وجود آورده. از زمان آغاز به کار دولت چهاردهم، رئیس‌جمهور، معاون اول وی و وزرای دولت، چندین و چند بار به ضرورت تغییرات قیمتی اشاره و از وضعیت نامناسب اقتصاد انرژی گلایه کرده‌اند.
هر چند که پس از بیان این اظهارات و گمانه‌زنی‌ها مبنی بر افزایش قیمت حامل‌های انرژی و به‌خصوص بنزین، مقامات دولتی این مسئله را تکذیب کرده اما تکرار این گلایه‌ها و اشاره به وضعیت نامطلوب اقتصاد انرژی در کشور از سوی عالی‌ترین مقامات دولتی، دامن‌زننده به آن نگرانی‌های عمومی است که تغییرات احتمالی در قیمت حامل‌های انرژی را قریب می‌دانند. منطقی است در شرایطی که کشور درگیر تورم فراگیر بوده و انتظارات تورمی زیادی به‌واسطه بودجه تنظیمی دولت برای سال آینده وجود دارد، سخنان نگران‌کننده درباره پایین‌بودن قیمت سوخت به صورت یکسویه و بدون اشاره به راهکارهای جبرانی تورم ناشی از آن برای عموم مردم از سوی مقامات دولتی مطرح نشود و جامعه گرفتار در مشکلات اقتصادی را بیش از این با نگرانی و تشویش و اضطراب مواجه نکند.
* رئیس‌جمهور در خط مقدم انتقادات
مسعود پزشکیان، اخیراً و برای چندمین بار پس از سکانداری دولت به انتقاد از قیمت‌های کنونی سوخت پرداخت و از وضعیت قیمتی حاکم بر این حوزه گلایه کرد.
رئیس‌جمهور روز یکشنبه و در همایش روز هوای پاک اظهار داشت: «ما گازوئیل را لیتری ۳۰۰ تومان می‌فروشیم، بیرون ۶۰ هزار است. هر جا را هم که می‌خواهیم دست بزنیم می‌گویند اینجا دست نزن صدا در می‌آید. می‌گویند به گازوئیل، بنزین، برق، گاز و آب دست نزن! خوب به چه چیزی دست بزنیم که درست شود؟»
پزشکیان در شهریورماه امسال هم گریزی به این موضوع زد و گفت: «هیچ منطقی وجود ندارد که بنزین را با دلار آزاد بخریم و با سوبسید به مردم بفروشیم. هر انسان آگاه، هر انسان دانشمند و هر انسان دغدغه‌مندی، من تصور نمی‌کنم این نوع سیاست و این نوع نگاه را بپذیرد. هیچ منطقی وجود ندارد که ما بنزین را به قیمت دلار آزاد بخریم و به قیمت سوبسید دار بفروشیم... حالا که بنزین را (به این قیمت) بدهیم، جای بحث است که (آیا واقعاً) ما باید این را بدهیم؟ علم اقتصاد، دانشمندان و تجربه بین‌المللی این حرف را از ما قبول می‌کنند؟ کارشناسان ما باید بلند شوند و نسبت به سیاست‌های نادرستی که اجرا می‌کنیم، اعتراض کنند. اما حالا کارشناسان و اقتصاددانان اعتراض نمی‌کنند...من (به عنوان دولت) پول گندم، پول دارو و پول نهاده و حقوق بازنشسته ها را ندارم اما بنزین دلار 50 تومان را می‌فروشم 10 تومان. کدام منطقی این را از ما قبول می‌کند که ما داریم این کار را می‌کنیم.»
او در آبان‌ماه و در جریان تقدبم لایحه بودجه ۱۴۰۴، خطاب به نمایندگان مجلس گفت: «در بحث اصلاحات اقتصادی، اکثریت اقتصاددان‌ها تاکید بر اصلاح تدریجی دارند و متفق القول هستند اصلاح در نظام ارزی و یارانه سوخت الزامی است. حرکت در تک نرخی کردن ارز مهم ترین راهکار برای کاهش رانت در اقتصاد است. این برنامه توسط بانک مرکزی در حال دنبال‌شدن است. یکی دیگر از چالش‌های موجود اصلاح یارانه انرژی است. مصرف بنزین در سال جاری ۴۰ درصد بالاتر از سال ۹۸ است. امروز هزینه تمام شده تولید بنزین بدون لحاظ قیمت نفت حدود ۸ هزار تومان است. امسال حدود ۹۰ هزار میلیارد تومان و در صورت ادامه روند سال آینده باید ۱۳۰ هزار میلیارد واردات بنزین انجام شود و هر لیتر بنزین وارداتی بین ۳۰ و ۴۰ هزار تومان هزینه دارد. اصلاح این روند این مشارکت همه بخش‌ها جامعه را می‌طلبد تا بتوانیم این ناترازی به نفع محرومان اصلاح کنیم.»
پزشکیان در آذرماه ماه امسال هم طی گفت‌وگوی تلویزیونی خود، خاطرنشان کرد: «وقتی ارزی برای واردات بنزین اختصاص ندهند، قاعدتاً قیمت بنزین افزایش پیدا می‌کند.»
اگر چه انتقاد در این خصوص تنها منحصر به رئیس‌جمهور نیست و معاون اول وی و برخی وزرا هم نسبت به قیمت حامل‌های انرژی و به خصوص بنزین انتقاد وارد کرده است.
محمدرضا عارف در شهریورماه و در ابتدای تشکیل دولت چهاردهم اظهار داشت: «اگر دنبال مدیریت سوخت هستیم، باید بررسی کنیم چه سهمی در رفع مشکل تولیدی کالاها با راندمان پایین و مصرف سوخت بالا داریم؟ ما در گاز طبیعی و فراورده‌های نفتی ناترازی داریم. تولید روزانه بنزین ما ۱۱۰ میلیون لیتر و مصرف تا ۱۴۰ میلیون لیتر است. کدام عقل سلیم می تواند بپذیرد بنزین را با دلار وارد کنیم و با قیمت ۱۵۰۰ تومان بفروشیم؟»
عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد هم در آذرماه و طی سخنانی در تلویزیون به این موضوع اشاره کرد و گفت: «۵۰ درصد مردم خودرو ندارند. این افراد از پایین‌بودن قیمت بنزین چه نفعی می‌برند؟ برای افزایش قیمت بنزین باید تدبیر شود به طوری که منافع افزایش قیمت بنزین به۵۰ درصد مردمی برسد که فاقد خودرو هستند و باید بر روی این مسئله فکر شود.»
* سخنانی که به نگرانی مردم دامن می‌زند
تبدیل‌شدن مسئله انرژی در ایران به چالشی فرسایشی، قابل انکار نبوده اما اینکه توسل به ابزارهای قیمتی و راهکار گران‌کردن، بتواند سدی مقابل میزان مصرف انرژی ایجاد کرده و کمک‌حال ناترازی‌های کنونی باشد، امری شکست‌خورده است. تجربه طی‌شده حداقل دو دهه اخیر، نشان داده که اتخاذ راهکارهای قیمتی و گران‌کردن انرژی، در کوتاه‌مدت اثرگذار است اما در بلندمدت تاثیری در کاهش مصرف نداشته و پس از سپری‌شدن دوره شوک‌های موقتی قیمتی، میزان مصرف به شکل گذشته خود باز می‌گردد. بنابراین منطقی است در شرایطی که کشور درگیر تورم فراگیر بوده و انتظارات تورمی زیادی به‌واسطه بودجه تنظیمی دولت برای سال آینده وجود دارد، این قسم سخنان نگران‌کننده از سوی مقامات دولتی مطرح نشود و جامعه را در میانه تنگناهای اقتصادی بیش از این با تشویش و اضطراب مواجه نکند.
ایده گران‌کردن انرژی و یارانه‌دادن به مردم، مدت‌هاست که به دلیل تبعات گسترده تورمی که دست‌کاری در قیمت حامل‌های انرژی بر جای می‌گذارد، کارایی خود را از دست داده و تنها عایدی آن، تعمیق فقر و ریزش سرمایه اجتماعی نظام سیاسی خواهد بود. آنچه که اولویت دارد، کنترل میزان مصرف انرژی از طریق راهکارهای غیرقیمتی و افزایش بهره‌وری در این حوزه است.