حالا که تب انتخابات و تعصبات آن فروکش کرده است بهترین موقع برای ارزیابی نتایج و پیامد های این انتخابات است. بنده سعی میکنم در چندین مقاله که برای سایت الف میفرستم به این موضوع از زوایای مختلف بپردازم. اما اولین موضوعی که به بررسی آن میپردازیم این است که چرا انتخابات برخلاف اکثر نظرسنجی ها پیش رفت و قالیباف برنده این انتخابات نشد؟

به سبد رای کاندیدا های مختلف طبق نظر کارشناسان و تحلیل گران سیاسی توجه کنید.

*سبد رای روحانی: اصولگرایان میانه رو و اصلاح طلبان

* سبد رای قالیباف: از تمامی طیف های اصولگرایان و تا بعضی از اصلاح طلبان

*سبد رای باقی کاندیدا ها: باقی کاندیدا های طیف های مرتبط با خود را داشته اند مثلا جلیلی حمایت اصولگرایانی که به دولت و پایداری های نزدیک اند را داشت و عارف هم اصلاح طلبان غیر تحریمی را در سبد رای خود میدید. رضایی سبد رای خود را میان اقشار کم درآمد و بعضی مناطق کشور می جست. و در نهایت ولایتی هم چشم به حمایت جامعتین و پیروان شان داشت.

همانطور که می بینید سبد رای قالیباف با روحانی همپوشانی زیادی دارد و این موضوع میتواند (و توانست) باعث جا به جایی آرا بین این دو کاندیدا شود.

عوامل زیر سبب ریزش آرای قالیباف و صعود آرای روحانی شد.

۱-چرخش قالیباف: قالیباف در زمان تبلیغات و مناظره ها با قالیباف در شهرداری تهران به کلی فرق میکرد. او سخنان و موضع گیری هایی میکرد که خیلی از طرفدارانش انتظارش را نداشتند. اشتباه او این بود که تصور میکرد برای پیروزی در انتخابات باید نظر مثبت برخی از اصولگرایان را جلب کند.

فلاحت پیشه از نزدیکان قالیباف در روزنامه قانون مینویسد:"موضع گيري‌هايي كه آقاي قاليباف مجبور شد داشته باشد و ما نيز با اين موضع گيري‌هاي ايشان مخالف بوديم با عملكرد و پيشينه ايشان نمی‌خواند ولي تحت فشار برخي از اصولگرايان ايشان اين موضعگيري‌ها را صورت داد تا مرزبندي‌هاي مورد خاص برخي از اصولگرايان را مشخص كند."

۲-مناظره ها: قالیباف در مناظره های اول و دوم خیلی خوب ظاهر شد.او درست و حساب شده صحبت میکرد و در جلب آرای مردم موفق بود. اما مناظره سوم کاملا به ضرر او بود. او از یک طرف با طرح مسئله کوی دانشگاه و پاسخ حسن روحانی زیان دید. و از سوی دیگر با ایجاد دو قطبی بین جلیلی و روحانی، قالیباف عملا بخشی از آرای خود را به روحانی باخت.

۳-شعار تغییر: خیلی از نامزد ها متوجه این موضوع شده بودند که جامعه از ادامه وضع موجود خسته شده است و خواهان یک تغییر است. اما تنها این قالیباف بود که شعار تغییر سر میداد. اما او تنها به سخن گفتن درباره تغییر بسنده کرد و نتوانست تحول خواهی خود را به مردم اثبات کند. اما در مقابل این روحانی بود که به نماد تحول خواهی در جامعه تبدیل شد بدون انکه مدام از تغییر مدیریت خسته و بسته سخن بگوید. حمایت دو رئیس جمهور سابق نیز به او کمک بسیاری کرد تا خود را یک تحول خواه واقعی نشان دهد.

۴-سیاستمدار ناشی: بخش وسیعی از آرای قالیباف غیر سیاسی بود وناشی از کارنامه خوب او در شهرداری و نیروی انتظامی بود.او در نظر سنجی هایی که دراوایل تبلیغات انتخاباتی انجام میشد پیشتاز بود. چرا که در آن موقع تب سیاسی جامعه هنوز بالا نرفته بود. اما مدیریت سیاسی غلط و اشتباه او باعث شد که در فضای به شدت سیاسی هفته آخر انتخابات آرای خود را به رقیب که از قضا سیاستمداری کارکشته بود ببازد. مواضع متضاد ، چرخشی و مبهم او باور پذیری تبلیغاتش را برای رای دهندگان مشکل کرد. اشتباهات تاکتیکی او در مناظرات هم کاملا به ضررش تمام شد. ائتلاف نافرجام او نیز هیچ نتیجه ای برای او نداشت. مستند های او هم بیشتر از آنکه رویکرد های سیاسیش را نشان دهد به معرفی کارنامه او می پرداخت.

۵-کارناوال: روز های اخر همزمان با انصراف عارف و حمایت هاشمی و خاتمی از روحانی موجی به سود روحانی ایجاد شد که سبب شد بسیاری از کسانی که به دلایل مختلف کاندیدای خود را انتخاب نکرده بودند و یا مطمئن نبودند رای خود را به روحانی دهند. اوج ریزش آرای قالیباف در این مرحله بود چرا که او از یک سو با تبلیغات ضعیف خود اعتماد بخشی از رای دهندگانش را از دست داده بود و از سوی دیگر آرای بخشی که هنوز تصمیم نگرفته بودند را به رقیب واگذار کرد.

۶-آرای خاموش و آرای خاکستری: بعد از مناظره سوم و ایجاد دو قطبی، قالیباف با مواضع خود عملا کنار جلیلی و حداد قرار گرفت و روحانی و ولایتی و عارف در قطب دیگر قرار گرفتند. این موضوع باعث شد که روحانی بخش زیادی از آرای خاکستری و ناراضی از ادامه وضع موجود را بدست آورد. از سوی دیگر بعد از حمایت هاشمی و خاتمی از روحانی بخش زیادی از آرای خاموش به نفع روحانی فعال شد. بر طبق نظرسنجی ها تا ۴۸ ساعت قبل از انتخابات هنوز ۴۰ درصد افرادی که قصد شرکت در انتخابات را داشتند کاندیدای خود را انتخاب نکرده بودند. در این مرحله با اعلام حمایت هایی که از چپ و راست برای روحانی می آمد او را در جلب این آرا بدون رقیب گذاشت.این موضع باعث شد که نتیجه انتخابات در همان دور اول مشخص شود.

الف