الف - چرا ماهواره دیده می شود؟

دکتر یاسر سبحانی فرد شبکه های ماهواره ای مسئله ای است که نمی توان اثر آن را در وضعیت کشور نادیده گرفت. بر کسی پوشیده نیست که این تکنولوژی دنیای سیاست، دین و فرهنگ حال حاضر کشور ما را تحت تاثیر قرار داده است. نوشتار پیش رو کنکاشی در مورد علل جذب مردم به ماهواره می باشد. سوال اساسی این نوشتار این است. چرا مردم جذب ماهواره می شوند؟

اگر خود را به جای افرادی که ماهواره نگاه می کنند بگذاریم و اگر دلیل جذاب بودن آن را از دوستان، آشنایان و اقوامی که از ماهواره استفاده می کنند بپرسیم، می توانیم برخی از دلایل گرایش به ماهواره را در موارد زیر فهرست کنیم:

1- ارضاء نشدن نیاز آنها از سوی صدا و سیما

یکی از دلایلی که افراد جذب ماهواره شده و می شوند این است که بیان می کنند از شبکه های تلویزیونی صدا و سیما چیزی بیرون نمی آید و برنامه ها جذابیت لازم را ندارند. انتقادات وارده در این زمینه اگر بهانه ای بیش نباشد چندان هم بی مورد به نظر نمی رسد. بسیار می شود که می بینیم اطرافیانی که وقتی اضافه دارند و به دنبال برنامه های آنچنانی هم نیستند اما هنگامی که می خواهند خود را با تلویزیون صدا و سیما سرگرم کنند چیزی نمی یابند. در چنین اوقاتی به نظر می رسد صدا و سیما در حال بستن آب به ظرف زمان بوده و تنها می خواهد عریضه تلویزیون خالی نمانده باشد. صدا و سیما اگر به درستی نمی تواند با هر روشی برنامه های جذاب تولید کند لااقل در مواردی که قوانین و مذهب به او اجازه می دهد می بایست تمام تلاش خود را مصروف دارد. کاری که تا حدی در زمینه فیلمها، سریالها صورت گرفته می بایست با شدت و کیفیت هرچه بیشتر در تمامی زمینه های فیلم، سریال، مستند، موسیقی و غیره ادامه یابد.

2- گرایش به تنوع هر چه بیشتر برنامه های تلویزیونی

گاهی افراد مشکل برنامه های غیر جذاب صدا و سیما را ندارند. انسان ذاتا تنوع طلب است. اگر بتواند 500 کانال تلویزیونی را تماشا کند باید دلایل محکمی داشته باشد که خود را تنها به 7 یا 8 کانال محدود کند. بسیاری از مردم در هنگام تماشای ماهواره نیز به خاطر همین تنوع طلبی بیشتر زمان خود را صرف تعویض کانالهای بی شمار می کنند که چنین رفتاری نشان از تنوع طلبی آنها دارد. چنین رفتاری اگر چه می تواند در کوتاه مدت دلیلی برای گرایش به ماهواره باشد ولی در بلند مدت و با عادی شدن و ارضاء میل تنوع طلبی دلیل محکمی برای امتداد رفتار ماهواره بینی نیست.

3- عدم اعتماد به اخبار و مطالب ارائه شده از سوی صدا و سیما

در موارد سیاسی برخی از مردم هستند که به خاطر عدم اعتماد به اخبار صدا و سیما می خواهند از نگاهی دیگر نیز اخبار را جویا باشند. این افراد غالبا یا با حاکمیت جمهوری اسلامی مشکل دارند که به اخبار آن اعتماد ندارند و یا افرادی هستند که به دلیل این اعتقاد درست یا غلط که اخبار صدا و سیما یک طرفه است آن را قابل اطمینان نمی دانند. در ایجاد چنین تصویری گاهی رفتارهای خبری اشتباه صدا و سیما و گاهی تبلیغات غرب و گروههای سیاسی اصلاح طلب نقش مهمی را ایفا می کنند. در این مورد جمهوری اسلامی می بایست ترتیبی اتخاذ کند تا نظرات مخالف و اخبار متفاوت نیز برای مردم پخش شود. اگر صدا و سیما معتقد است چنین اخباری دروغ هستند می تواند علت دروغ یا اشتباه بودن آن را نیز در پس خبر بیان کند. حتی می توان برنامه ای ساخت تا مردم تماس گرفته و هر حرفی را بزنند و دیگران نیز تماس گرفته و به دروغها یا نظرات آنها پاسخ دهند. کاری که بسیاری از سایتهای خبری از جمله الف در حال انجام آن هستند می تواند طرح اولیه خوبی برای جذب همه افراد باشد.

4- گرایش به برنامه های نامتعارف

در مورد بسیاری از مردم حتی اگر صدا و سیما به موارد مطرح شده بندهای قبلی نیز توجه کرده و به بهترین نحو عمل کند باز هم رضایتی مشمول حالشان نخواهد شد. عده زیادی از این افراد طالب برنامه هایی هستند که صدا سیما به خاطر ماهیت اسلامی نظام قادر به پخش آنها نیست. چنین مردمانی به دنبال دیدن شوهای موسیقی و رقص، برنامه های غیر اخلاقی و فیلمهای غیر قابل پخش هستند. به جرات می توان گفت علت اصلی کشش اکثریت این افراد به سوی ماهواره ها دیدن چنین برنامه هایی است و اگر هم افرادی به این دلیل جذب ماهواره ها نشوند در مراحل بعد و پس از اندک زمانی، اکثر وقت خود را به دیدن چنین برنامه هایی خواهند گذراند. این دلیل که اتفاقا مخرب ترین دلایل نیز هست علتی است که علاج کوتاه مدتی برای آن وجود ندارد.

5- محدودیتهای رفتاری و اخلاقی در طول زندگی

نوع برخورد فرهنگی در دنیایی که جمهوری اسلامی برای مردم ساخته از یک سو و تبلیغات و شایعات و داستانهای نصفه و نیمه ای که از سوی دنیای زیبا و جذاب غرب به سوی اذهان ایرانیان می رسد دست به دست هم داده تا ماهواره ها دریچه ای به جهان ناشناخته ها و جذابیتها برای بسیاری از مردم باشند. بسیاری از مردم غیر مذهبی که رفتار در محیط رسمی را بر نمی تابند وقتی ببینند می توانند لااقل در داخل جهار دیواری خود دنیای دیگری برای خود ایجاد کنند از این کار دریغ نخواهند کرد. جمهوری اسلامی با این افراد نیز کار چندانی نمی تواند صورت دهد.
چرا نباید ماهواره دید؟
دلایل این امر را می توان در دو دسته مطرح نمود:

1- دلایل فرهنگی

مسئله استفاده از شبکه های ماهواره ای آنجا نمود بیشتری پیدا می کند که خانواده های تازه تشکیل شده بیش از خانواده های با سابقه تر به آن گرایش نشان می دهند. این امر از آن جهت برای فرهنگ آینده کشور خطرناک تر است که خانواده های تازه تشکیل شده هنوز فرزندی ندارند و یا فرزندان آنها در دوره کودکی به سر می برند. از لحاظ فرهنگی هر کودکی خوب و بد، زشت و زیبا و تمامی ارزشها را از والدین خود می آموزد. هر آنچه که پدر و مادر ان را مناسب بدانند او هم خواهد دانست و این ارزشها اگر در کودکی بر روح او تثبیت شوند تا انتهای زندگی همراه او خواهند بود. کودکی را در نظر بگیرید که والدینش با اشتهای تمام در حال دیدن برنامه های ماهواره هستند. آیا کودک چنین برنامه ها و رفتارهای انها را مطابق ارزش نخواهد دانست؟بسیار ی از کودکان جدید به جای دانستن ارزش علم، راستگویی و درستی و به جای شناخت خدا و پیامبر و قهرمانهای ملی، رقاصه ها و خوانندگان غربی و ایرانی را می شناسند و رفتار آنها را الگوی خود قرار می دهند چرا که اگر اینها بد باشند پدر و مادر با چشمانی باز و در بهترین اوقات خود آنها را به تماشا نمی نشینند. اگر به فرهنگ فعلی خود علاقه داریم، آیا نباید نگران باشیم که آینده کشورمان در دست چنین کودکانی خواهد بود؟

2- دلایل مذهبی

بسیاری از مردم دیدن شبکه های ماهواره ای را در تعارض با مذهب و فرهنگ اسلامی و ایرانی نمی دانند که دلیل این امر را می بایست در کم کاری علمای حوزه و اندیشمندان مذهبی در دانشگاها جستجو کرد. اگر بسیاری از افراد بدانند که طبق نص صریح آیات 30 و 31 سوره نور آنها از دیدن اندام نامحرمان بر حذر داشته شده اند و دیدن اکثر برنامه های ماهواره نیز مصداق همین آیه هستند آنگاه کمی هوشیارانه تر عمل نمی کنند؟در این حالت فرد یا مومن به قرآن است یا نیست. اگر نباشد که حرفی نیست اما اگر ایمان دارد چگونه این تناقض را حل می کند؟آیا اینکه این تناقض رفتاری برای بسیاری از مردم مشهود نیست، نتیجه کم کاری صدا و سیما، حوزویان و دانشگاهیان مذهبی نبوده است؟

مردم مسلمان و مومن به قرآن چگونه به خبرهای شبکه های ماهواره ای اعتماد می کنند و آنها را اصل می شمارند درحالی که مطابق آیه 6 سوره حجرات نباید به خبر فاسقان اعتماد کرد ؟مگر معنی فاسق کسی نیست که آشکارا گناه کرده و به آن افتخار می کند؟مگر ماهواره ها آشکارا گناه را تبلیغ نکرده و نشان نمی دهند؟آیا مجریان آنها به غیر مذهبی بودن خود افتخار نداشته و آن را تبلیغ نمی کنند؟ چگونه می شود چنین افرادی 100 در 100 راستگو باشد که بتوان کامل به آنها اعتماد کرده و مطابق خواسته آن عمل نمود؟آیا هدف یک مروج بی دینی می تواند خیر و راستی برای یک مسلمان باشد که رفتارهای آن مانند خبرهایش در این جهت باشند؟

نتیجه: بدیهی است تمام کسانی که جذب ماهواره شده اند افراد غیر مذهبی و سکولار نیستند. بدیهی است بسیاری از این افراد به دلیل کم کاری صدا و سیما، حوزویان و دانشگاهیان مذهبی جذب ماهواره شده و می شوند. می توان به گونه ای عمل کرد تا افراد یا کمتر جذب ماهواره شوند و یا در صورت جذب و به صورت آگاهانه از برنامه های سازنده آن استفاده کنند. برخوردهای فیزیکی جهت پاک کردن صورت مسئله هیچ گاه جواب نداده و نمی دهد. اگر باز هم دست روی دست گذاشته و یا به راههای فیزیکی مانند جهت جمع آوری دیش ها فکر شود فرهنگ و دیانت مردم این سرزمین به مرور و تدریجا به زوال رفته و دچار استهلاک خواهد شد. حتی مردمی هم که از ماهواره استفاده نمی کنند به خاطر هم زیستی با مردم تغییر یافته به وسیله ماهواره در لایه بعدی دچار استهلاک خواهند شد. اگر کوتاهی کنیم ممکن است بلایی که بر سر آندلس (اسپانیا ) مسلمان آمد روزی بر سر دین و فرهنگ ایرانی بیاید.