الف - اهمیت و لزوم توجه خاص تر به مقوله گسترش مترو در کلانشهر مشهد

اهمیت و لزوم توجه خاص تر به مقوله گسترش مترو در کلانشهر مشهد

آیا چاره ترافیک تبدیل شهرها به خیابان است؟ تعریض خیابان های شهری بر خلاف تصور عموم به کاهش حجم و شدت ترافیک نمی انجامد. تجربه نشان داده است که به محض انجام تعریض فقط تا مدت کوتاهی حرکت ترافیک روان تر می شود و همین روان تر شدن ترافیک باعث تشویق استفاده از آن مسیر می شود و در نتیجه بالاتر رفتن دوباره حجم ترافیک.

رشد روز افزون جمعيت شهری در مشهد و در کنار ورود مسافرین و زائرین به این شهر و به تبع آن بروز مشكل ترافيك نيازمند ارائه راهكار و طرح نويني در سيستم حمل ونقل درون شهري مي‌باشد.

گسترش شهرنشيني و افزايش جمعيت ومساحت مشهد حمل و نقل شهري را بيش از پيش با اهميت كرده است. ارائه و اجراي طر ح‌هاي مختلف در سال‌هاي اخير اگر چه تا حدودي در بهبود ترافيك شهري مؤثر بوده است، اما هيچ يك از اين راه حل‌ها، اصولي و مستمر نبوده است. دستيابي به يك سيستم حمل ونقل سريع ، مطمئن ، ارزان ، قابل برنامه‌ريزي، راحت وتميز، طرّاحان و سازندگان وسائط نقليه را به تكاپو واداشته وانواع مختلفي از اين سيستم‌ها در شهرهاي مختلف مورد بهره‌برداري قرار گرفته است. حمل و نقل ريلي به عنوان يك سيستم حمل و نقل انبوه، اقتصادي و كارا كه شامل كليه ويژگي‌هاي فوق مي‌باشد در بسياري از شهرهاي بزرگ جهان به‌كار گرفته شده و آزمايش خود را به خوبي پشت سر گذارده است.   بهبود دسترسي به محل هاي کار, خريد, امکانات تفريحي, اجتماعي, همچنين سهولت سفر, کاهش زمان و هزينه سفر و منافع زيست محيطي از جمله مزایای اولیه دسترسی به حمل و نقل ایمن مترو در شهر می باشد.

به طور کلي ايجاد چنين سيستمي باعث خواهد شد در منطقه مرکزي شهر، سرعت ترافيک خياباني را حدود 5/ 2 کيلومتر در ساعت افزايش می دهد. گر چه اين افزايش براي يک وسيله نقليه رقم کوچکي است ولي جمع صرفه جويي زمان, سفر قابل توجه خواهد بود. با جذب تعدادي از مسافران فعلي و آينده حمل و نقل جاده اي توسط سيستم , شرايط محيطي و اجتماعي شهر بهبود يافته و آلودگي هوا بخصوص از نظر گاز هاي SO2, CO و ذرات معلق به نحو قابل ملا حظه اي کاهش خواهد يافت.

از دیگر مزاياي اجتماعي حمل و نقل ریلی درون شهری می توان به موارد زیر اشاره کرد:
    برقراي ارتباط خوب و مستقيم مناطق مسکوني با مراکز کار و خريد
    بهبود دسترسي به مراکز خريد، تفريحي و سرگرمي
    توسعه مراکز خريد مناسب در ايستگاهها به خصوص محلهايي که با کمبود آنها مواجه است
    افزايش دسترسي مناطق مسکوني در راستاي توسعه شهرهاي جديد پيشنهادي طرح جامع منطقه
    تامين وسيله نقليه مطمئن براي کساني که به علت نداشتن استطاعت مالي, کهولت سن ويا ترجيح حمل و نقل عمومي قادر به استفاده از وسيله نقليه شخصي نيستند
    تامين دسترسي ساکنين شهرکها و مناطق مسکوني حومه شهر در راستاي استفاده بهينه از امکانات زير بنايي که عمدتأ در مرکز شهر ايجاد شده است

توجيه اقتصادي:
ایجاد یک شبکه حمل و نقل شهری کارا همواره به عنوان یک عامل زیر بنایی مهم برای توسعه اقتصادی مد نظر بوده است. کارآیی یک شبکه حمل و نقل شهری به عوامل متعددی ارتباط دارد، لیکن تامین آن عوامل را بایستی با هزینه ذیربط مورد بررسی قرار داد. از جمله مهمترین عوامل اقتصادی حمل و نقل شهری هزینه انرژی می باشد. کاهش وابستگی به مصرف سوخت مایع به ویژه سوخت های مشتقات نفتی مد نظر اقتصاددانان و طراحان شهری می باشد ریشه این نوع طرز تفکر را بایستی در کاهش وابستگی به سوخت های وارداتی که معمولا تحت نوسانات شدید قیمتی واقع میگردند.
گرانی سوخت مایع در مقایسه با انرژی حاصله نیز از دیگر دلایل آن می باشد .بدیهی است که این عامل تعیین کننده اقتصادی موجب توجه روز افزون به استاده از نیروی برق شده است .

با توجه به این نکته که اتوبوس برقی شهری قابلیت حمل مسافر کمتری نسبت به قطار شهری و مترو دارد ، لذا از کارایی کمتری برخوردار است .به علاوه عوامل فرعی دیگری نیز در کاهش جاذبه اتوبوس برقی شهری موثرند از جمله :
تداخل کامل در ترافیک شهری ونداشتن حریم علامت گذاری شده
وجود استهلاک نسبتا بالا به ویژه در مورد چرخهای لاستیکی آن
ایجاد آلودگی محیطی به دلیل استهلاک چرخ ها مانند اتوبوس های غیر برقی )

نگاهی به وضعیت سنگین کشورمان از لحاظ، ریخته گری ، ماشین سازی وساخت تجهیزات نشان دهنده این مطلب است که امکانات بالقوه مناسبی جهت قابلیت انتقال تکنولوژی ، ساخت داخلی و نهایتا بومی بودن تکنولوژی سیستم قطار شهری در ایران وجود دارد .شاید بتوان عدم برخورداری از سیستم قطار شهری در ایران را صرفا به لحاظ فقدان تحققیات لازم در این خصوص دانست .
متاسفانه تاکنون اطلاعات مربوط به پیشرفت های فنی و یا توانایی ساخت واحدهای تولیدی – صنعتی داخلی بیشتر در خود آن واحدهای صنعتی نهفته باقی مانده و تبادل اطلاعات فنی در ایران زیاد متداول نیست . بدیهی است به دلیل همین نهفته ماندن اطلاعات فنی و نبودن امکان تبادل اطلاعات فنی حتی در صورت شروع تحقیقات موجب دوباره کاری های فراوانی خواهد گردید.
مهمترین علت توجه به ساخت و توسعه حمل و نقل عمومی شهری مشهد به ویژه مترو بررسی های جمعیتی شهر مشهد می باشد . به علاوه با توجه به زیارتی بودن شهر مقدس مشهد و ورود بیش از 25 میلیون زائر و مسافر در سال به این شهر که ابعاد اقتصادی خاص درتوسعه اقتصادی مشهد و حتی نواحی مجاور آن دارد بایستی بررسی ویژه ای نیز بطور همزمان با بررسی جمعیت خود شهر در این مورد صورت گیرد .

توجيه اجتماعي و فرهنگي:
شهر مشهد به دلیل وجود مرقد مطهر حضرت امام رضا (ع) یکی از مهمترین زیارتگاه های شیعیان جهان است این شهر نه تنها به عنوان مرکز استان خراسان بزرگترین شهر ، منطقه شمال شرق ایران می باشد که به نوبه خود موجب جذب تعداد قابل توجهی مهاجر از شهرها ومناطق روستایی اطراف می گردد.
همچنین با پذیرایی حدود بیش از25 میلیون زائر و مسافر از سراسر ایران و سایر کشورهای اسلامی دارای موقعیت ممتازی می باشد . وجود بیش از 25 میلیون زائر ومسافر در سال از یک طرف وتاثیر عمیقی در وضعیت اقتصادی شهر مقدس مشهد وحتی نواحی مجاور آن دارد واز طرف دیگر مشکلات سکونت ، تغذیه بهداشت محیط ،درمان و بالاخره مسایل ترافیکی را به همراه دارد . مشکلات و مسایل اخیر الذکر موقعی بیشتر آشکار می گردد که توجه نماییم زائران در طول سال به طور مساوی به این شهر مراجعه نمی نمایند ، بکل دربعضی از ماههای سال تراکم زائران بسیار زیادتر است .
زیارتی بودن مشهد موجب جذب در آمد توریست قابل توجهی برای این شهر شده ، به ویژه در مورد تامین محل سکونت و تامین مایحتاج غذایی موجب توسعه نسبتا زیادی شده است ، به طوریکه کمتر شهری در ایران قابلیت جذب این تعداد مسافر را دارد .در مور محل سکونت علاوه بر هتل ها و هتل آپارتمان هایی که رسما به این کار اشتغال دارند تعداد زیادی از منازل مسکونی در اختیار زائران قرار می گیرد.
در هر صورت زائران استفاده کنندگان کلیه امکانات زیر بنایی این شهر هستند ، اعم از این که در منازل مسکونی سکونت گزینند ویا از امکانات هتل و رستورانهای شهر استفاده می کنند .بنابراین شهرداری و یا اداره برق و آب شهر بایستی ماهانه وجود جمعیتی بالغ بر یک میلیون نفر را علاوه بر سکنه دائمی شهر پذیرا باشند بدیهی است این مطلب در سایر موارد از قبیل بهداشت محیط زیست و درمان زائران به ویژه به منظور جلوگیری از بیماری های مسری مصداق دارد . افزایش جمعیت شهر مشهد از سویی و افزایش مسافران با توجه به رشد سریع جمیعت کشور این هشدار را می دهد که به طور حتم در آینده ای نه چندان دور ظرفیت و امکانات فعلی حمل و نقل شهری مشهد جوابگو نخواهد بود. اگر چه تقویت امکانات زیر بنایی بایستی به طور همه جانبه در نظر گرفته شود ، لیکن به طور ویژه بایستی از هم اکنون برای آینده حمل و نقل شهری مشهد چاره اندیشی گردد .

توجيه محيطي:
توسعه شهرها و افزایش جمعیت چنانچه همراه با یک برنامه ریزی صحیح شهری نباشد بدون شک مسایل و مشکلات زیستی محیطی را به همراه خواهد داشت . از جمله این مشکلات آلودگی هوا می باشد. مشهد نیز از این امر مستثنا نبوده و اگرچه این شهر مدخل مناسبی برای تهویه هوا دارد، اما در دراز مدت بدون کاربرد خواهد ماند.