پس از سه دور مذاکره فشرده سرانجام ۱+۵ یا ۳+۳ یا ۶ توافق نامه ای را امضاء کردند به اعتقاد بنده کاربرد ۶ برای طرف مقابل بهترین و مناسب ترین واژه بود چون تیم ۶ کشور به صورتی هماهنگ در برابر تیم مذاکره کننده هسته ای ما ایستاده بودند.

وزیر خارجه ما آقای ظریف با پشتکار فراوان مواضع کشور را بیان و از آن دفاع می کرد ولی گویا آنچه به عنوان توافق طرفین نامیده می شود تنها بخش هایی از آن منتشر شده و هنوز نقاط ابهام بسیاری دارد که باید برای افکار عمومی روشن گردد.

هنوز اعضای مذاکره کننده کشورمان باز نگشته بود که جان کری وزیر امورخارجه آمریکا طی مصاحبه ای جزئیاتی که در مذاکره بوده را بیان داشت. در صورت فرض بر صحت باید گفت دستگاه دیپلماسی کشور با تمام تلاش کوشید ولی نتوانسته آنطور که عموم انتظارداشتند از مذاکرات نتیجه بگیرد.

بررسی توافقات:
دستگاههای سانتریفیوژ پیشرفته بکار گرفته نخواهد شد؛ پس نیازی به تکمیل و بهینه سازی دستگاههای جدیدتر نخواهیم داشت.

ساخت و نصب قطعات راکتور آب سنگین اراک متوقف و آبشارهای جدید هسته ای راه اندازی نخواهد شد.

غنی سازی اورانیم ۲۰ درصد متوقف می گردد و در نهایت مقدار اورانیم غنی شده ۲۰ درصد هم نیمی از آن به اکسید و نیم دیگر به اورانیم با غنای ۵ درصد رقیق خواهد شد. تاسیساتی به منظور باز فرآوری ایجاد نخواهد شد و این بدان معناست که اگر ما پس از تبدیل یا رقیق نمودن اورانیم ۲۰ درصد خود با کارشنکی غرب مواجه گردیم دیگر توان بازگشت این مواد به حالت ۲۰ درصد را نخواهیم داشت.

ما باید اطلاعات لازم و به روز در خصوص محل ساخت و مونتاژ قطعات سانتریفیوژ را دراختیار بازرسان قرار داده و امکان بازرسی هرروزه فردو و نطنز را فراهم نماییم پس اگر با دیده امنیتی به این قضیه بنگریم احتمال جاسوسی هسته ای بسیار افزایش می یابد به ویژه اگر توجه کنیم که فردو پاشنه آشیل غرب برای حمله نظامی به تاسیسات هسته ای ایران بوده است.

این بخشی از امتیازاتی بود که ایران طی توافق هسته ای زیر آنرا امضاء نموده است.

اما آن سوی میز دارایی های بلوکه شده ما آزاد نخواهد شد و احتمالا" جهت نشان دادن حسن نیت ۲ میلیارد دلار آن را آزاد نمایند که این یک پنجم آن چیزی بود که انتظار می رفت و ۴ یا ۵ درصد کل دارایی توقیف شده ماست.

هیچ تحریم نفتی طی شش ماه آینده لغو نخواهد گردید ؛ در واقع بخش های وسیعی از تحریم ها همچنان پایدار خواهد ماند و هرگونه تغییری در ساختار تحریم ها هم منتفی است.

تحریم بانکی ما همچنان ادامه خواهد یافت و تنها به ایران اجازه پرداخت مستقیم شهریه دانشجویان از طریق سیستم بانکهای تحریم نشده را می دهند . همچنین اجازه پرداخت حق عضویت و تعهد ایران به سازمان ملل و همینطور پرداخت محدود برای برخی کالاها از طریق سیستم بانکی داده می شود در صورتی که اعضای ۶ به تعهد خود عمل نمایند خط ویژه اعتباری جهت خرید اقلام ضروری غیر تحریمی باز خواهند نمود و ایران در تامین دارو ومواد غذایی فشار کمتری متحمل خواهد شد.

قرار بود تحریم نفتی ما ۲۰ درصد کاهش یابد و صادرات ایران به سقف یک میلیون و دویست هزار بشکه در روز برسد در صورتی که بر اساس مفاد توافق همان یک میلیون بشکه باقی مانده است تنها امتیازی که دریافت کردیم این بود که میزان فشار بر وارد کنندگان بیشتر نگشت و می توانیم همان یک میلیون بشکه را بفروشیم و پول آن را دریافت نماییم.

توجه کنیم که در توافق نامه برنامه هایی که ایران باید اجرا کند به صورت آمرانه بیان شده ولی برنامه لغو برخی تحریم ها علیه ایران به عنوان (داوطلبانه) از سوی آمریکا و اروپا بیان گردیده پس درست به همین علت آنها می توانند بخش هایی از تحریم علیه ایران را به صورت پایدار ادامه دهند.

حتی اگر ۳ درصد غنی سازی در خاک ایران را هم طرف مقابل قبول کرده باشد در قیاس با مواضع ۶ کشور که قبلا" می گفتند ایران به هیچ وجه حق غنی سازی نداشته باشد گامی رو به جلو محسوب می گردد که می توان در مراحل بعد بر سر افزایش مقدار غنی سازی چانه زد و مذاکره نمود، برای اولین بار بحث غنی سازی جای استفاده از انرژی هسته ای را گرفت که باید اضافه نمود تفاوت بسیاری بین دو عبارت استفاده از انرژی هسته ای با غنی سازی وجود دارد.

۲- حرکت در چهار چوبی می باشد که مسیر آن رو به جلو است هرچند آمریکا بارها نشان داده که پیمان شکن ترین کشور دنیا می باشد و نمی توان به این کشور اعتماد نمود ولی شش ماه دیگر اعضای ۶ باید امتحانی را پس دهند که خود از طراحان آن بوده اند آن ها اگر بر اساس توافق حرکت نمایند باید تحریم های مختلف در حوزه نفت و بانک را کاهش دهند تا به صفر برسد.

۳- واقعیت این می باشد که مردم تحت فشار شدیدی هستند و همین که صادرات نفت ما را به صفر نرساندند و مانع تحریم های جدید شد جای قدردانی دارد همچنین باز شدن خط اعتباری به منظور ورود کالاهای اساسی را نیز می توان از دستاوردهای آن به شمار آورد.

۴- درصورتی که طرف های مقابل نتوانند به تعهدات خود هرچند در مقابل چیز بسیاری که گرفته اند چیز اندکی داده اند عمل نمایند هر اقدام ثانوی ایران شامل خروج از NPT یا قطع مذاکرات برای افکار عمومی چه در داخل و چه در خارج بسیار قابل قبول خواهد بود در آن صورت ایران می تواند پروتکل الحاقی را هم امضا نکند اگر از این دیدگاه هم به عملکرد ایشان بنگریم مثبت تلقی می گردد.

۵- با شکستن مرحله اول تحریم ها بخش های وسیع دیگری نیز فرو خواهند ریخت وقتی دیوار تحریم ها ترک بر داشت ویران کردن آن آسان تر خواهد شد بنابر این دور نمای حذف کامل تحریم ها دور از ذهن نیست پس حتی در مرحله کنونی امکان کاهش فشارهای اقتصادی در جهان رقابتی میسر است.

تیم هسته ای بدون حمایت داخلی:
آقای ظریف همزمان دچار بیماری بود، مذاکرات فشرده ای را پشت سر می گذاشت و هم از طرف برخی افراد در داخل کشور مورد حمله قرار می گرفت به شرح وضعیت آقای ظریف به همین اندک بسنده می کنم تا به جبهه مقابل و مقایسه آن با تیم ایران بپردازم.

طرف های مذاکره کننده ما که شخصا" معتقدم عبارت ۱+۵ و ۳+۳ برای آن گویا نیست و فقط باید گفت ۶ در حالی به مصاف سیاسی ما می آمدند که در چند محور برتری محسوسی بر تیم ایرانی داشتند.

۱- کنگره آمریکا طرح فشار بیشتر اقتصادی را در دستور کار خود داشت و از آن به عنوان ابزاری قدرتمند استفاده می کرد ولی در این سوی میدان مذاکره آقای ظریف در جلسه با کمیسیون امنیت ملی مجلس هم امنیت نداشت زیرا موضوع جلسه بلافاصله به بیرون درز کرد حتی اخباری دال بر احتمال استیضاح دکتر ظریف منتشر شد.

سئوال اینجاست در مقابل حرکت کنگره آمریکا آیا مجلس ما هم طرحی برای فشار بر متحدان منطقه ای آمریکا داشت یا خیر؟ اگر داشت چه بود؟

آیا مجلس نمی توانست در مقابل بالا بردن چماق تحریم از سوی کنگره آمریکا دست به مقابله به مثل بزند و با تصویب طرحی اعلام کند در صورت شکست مذاکرات دولت ملزم به اخراج تمام بازرسان هسته ای شود و سطح غنی سازی را به عنوان یک هشدار تا ۳۰ درصد افزایش دهد؟ با چنین طرح هایی در اردوگاه مقابل ایجاد شک می کرد زیرا آنها مایل نبودند تشکیک بیشتری درفعالیت های هسته ای ایجاد شود، آمریکا هم اکنون در برخی مناطق مانند افغانستان واقعا به بن بست رسیده و نیازمند کمک یا سکوت ایران است.

در حالی که طی همان چند روز رییس جمهور فرانسه به اسرائیل سفر کرد و رایزنی گسترده ای بین آن ها به وجود آمد مجلس ما فقط در مقام لفظ حمایت می کرد در صورتی که باید بسیار فعال تر از این می بود ولی در حالی که نیازمند پشتیبانی داخلی بودند کار به جایی رسید که برخی نمایندگان از استیضاح ظریف سخن به میان آوردند!

۲- علاوه بر مجلس یک نمایش قدرت نظامی در دهانه خلیج فارس و مانور موشکی سطح به دریا می توانست به بر قراری موازنه در میز مذاکره کمک کند ولی افسوس از این برتری هم جهت حمایت از تیم مذاکره کننده استفاده نشد یادمان باشد چند سال قبل شعار ما این بود اگر روزی ما نتوانیم نفت بفروشیم هیچ کسی در خلیج فارس نفت نخواهد فروخت.

۳- درست هنگام مذاکرات انفجار دو بمب مقابل سفارت ایران در لبنان هم بخشی از سناریوی طراحی شده با حمایت اسرائیل و عربستان برای ایجاد جنگ روانی را رقم زد. اکنون مهم ترین چالش و خواسته منطقه ای آمریکا تفاهم امنیتی با افغانستان و ایجاد ۷ پایگاه نظامی است نفوذ ایران در افغانستان و داشتن فاکتورهای دیگر هم می توانست به تیم هسته ای ما کمک کند ولی از این ابزار دم دست هم استفاده نکردیم می توانستیم بدون اینکه خونی بر زمین بریزد آمریکا را در افغانستان تحت فشار قرار دهیم که انجام نشد.

۴- تیم هسته ای ایران برای گرفتن نتیجه بیش از حد معمول تحت فشار بود و با تغییر دولت انتظار دستیابی به توافق افزایش یافت، در داخل کشور همه منتظر یک تفاهم سریع بودند و همین مسئله بر شتابزدگی اعضای مذاکره کننده ایران افزود و شاید بتوان بخش عمده ای از عدم تصمیم گیری صحیح به علت همین فشار رخ داده است. فراموش نکنیم در دور دوم مذاکرات که با زیاده خواهی فرانسه ناکام ماند عکس العمل داخلی چندان مناسب نبود.

۵- می توان گفت تنها نکته ای که به مذاکره کنندگان ما آرامش می داد حمایت مقام معظم رهبری بود و اگر ایشان عبارت ما به دستگاه دیپلماسی خود اطمینان داریم را بر زبان جاری نمی کرد شاید ظریف اکنون در راهروهای بهارستان در صف استیضاح بود. البته ایشان حمایت مردمی را همراه داشت اما برنامه مدون از سوی نهادهای مدنی لازم است.

برای تصمیم گیری در مورد موفقیت تیم هسته ای با محوریت دکتر ظریف باید ابتدا شرایط حاکم را مورد ارزیابی قرار داد آنگاه بیندیشیم در برهه کنونی می توانستیم برداشت بیشتری از مذاکرات داشته باشیم یا نه.

الف