الف - تاسفاتي بر اقدامات مجلسيان

دکتر ياسر سبحاني فرد

مجلس شوراي اسلامي در روزهاي اخير يکي از کانونهاي خبرساز در ايران بوده است . کنش ها و واکنشهاي اين نهاد به گونه اي پيش مي رود که احساس مي شود جايگاه رفيع مجلس به عنوان قوه مهم قانون گذاري در خطر همراه شدن با ذهنيات منفي قرار گرفته است. نوشتار پيش رو در پي نشان دادن مشکلات رفتاري برخي از نمايندگان در برخي از موضوعات مهم کشوري است ولي اذعان دارد که چنين رفتارهاي ناصحيح موجب آن نمي شود که انگشت اتهام به سوي تمامي نمايندگان زحمت کش مجلس و همچنين کليت جايگاه مجلس نشانه رود.

رفتار هاي تخريب کننده جايگاه مجلس برخي مربوط به دوره اخير مجلس بوده ولي برخي ديگر نيز هيچگاه مختص مجلس فعلي نبوده و بسياري از آنها مربوط به تمامي دوره هاي مجلس مي شود . اين رفتارها را مي توان در بخشهاي زير نشان داد:

الف ) ورود مشکوک به مجلس

اولين نقطه تاريکي که در اذهان ايرانيان از مجلسيان نقش مي بندد نحوه ورود آنها به مجلس است. همواره اين سوال در ذهن ايرانيان نقش بسته است که در مجلس شوراي اسلامي غير از خدمت چه چيزي وجود دارد که افرادي چنان از جان و مال براي آن مايه مي گذارند؟ خرج هاي چند ده ميليوني و به آب و آتش زدن و به هر کاري متوسل شدن براي ورود به مجلس گاهي گوياي اين واقعيت است که شايد اين تلاشها در واقع سرمايه گذاري باشد که قرار است در چهار سال بازگشت سرمايه خرج شده را در پي داشته باشد.

ب ) استفاده از رانت قانونگذاري براي ادامه بقاء

مجلس شوراي اسلامي همواره در معرض اتهام استفاده از رانت قانونگذاري قرار داشته است که متاسفانه برخي از واقعيتها موجب شده تا شايعاتي بيش از حد متعارف نيز بر اقدامات رانت گرايانه مجلسيان شکل بگيرد. ادغام مجلسهاي گذشته در لزوم استعفاي افراد شاغل در دولت به بهانه عدم استفاده آنها از پست و مقامشان اين سوال را در ذهن ايجاد مي کند که آيا هيچ انسان عاقلي براي يک احتمال نماينده مجلس شدن به خود اجازه مي دهد تا 6 ماه قبل از پستي که با زحمت و سابقه بدست آورده است استعفا دهد؟ آيا اگر با اين قانون جلوي کانديدا شدن مديران کل ، روساي اداره و معاونتهاي وزيران گرفته شود چه رقبايي براي مجلسيان در انتخابات باقي مي ماند؟ آيا اين به معناي محدود شدن کانديداها در جهت منافع مجلسيان نيست؟ آيا اين به اين معنا نيست که مجلسيان درصدد هستند تا رقباي ضعيف در شهرها ظاهر شده تا آنها راحت تر بتوانند دوباره بر کرسي سبز تکيه زنند؟آيا راه بهتري براي جلوگيري از سوء استفاده روسا و دولتيان وجود نداشت است؟ و در آخر اينکه سوء استفاده مجلسيان از جايگاه خود در انتخابات بعد چگونه کنترل شده است؟

گل سر سبد جديدي که به قانون انتخابات جديد وارد شده است بحث مدارک تحصيلي است. در کمال ناباوري و حيرت مردم نمايندگان در مرحله اول حق کانديدا شدن مردم و حق انتخاب شدن مردم را با عنوان مدرک تحصيلي محدود کرده ولي در گام بعد هر دوره نمايندگي را به عنوان يک مدرک قرار مي دهند. چنين رويکردي به گونه اي در اذهان ايرانيان وارد مي شود که به وضح چنين قانونگذاري در جهت سوء استفاده از قانون به عنوان عامل تمسخر و مضحکه در مردم جاي باز مي کند. انفجار شگفتي آنجاست که نمايندگان در تفسير چنين قانوني پا را فراتر گذاشته و حتي دوره تمام نشده فعلي را نيز به عنوان يک دوره تحصيلي قرار داده اند .

از اين دست رفتارهاي قانون گذاري زياد مي توان در اين مجلس و مجلسهاي گذشته به ياد آورد. جايي که به خاطر منافع فردي يک يا چند نماينده قانون حق چاپ آثار براي وارثان نويسنده مي خواهد تغيير کند، جايي که براي کانديدا شدن سقف تعيين مي شود ولي رئيس يک نهاد مملکتي از اين قاعده به صراحت مستثني مي شود.

ج ) تناقضات قانونگذاري : احساس نخبگي در عين رفتار عوامانه

گاهي اوقات رفتارهاي قانونگذاري مجلسيان به گونه اي نمود مي يابد که احساس مي شود نمايندگان داراي ديدهاي کوتاه مدتي هستند که بر چشم اندازه هاي کوتاه مدت تکيه دارد. رفتارهاي قانونگذاري گاهي به گونه ايست که احساس مي شود حافظه کوتاه مدت مجلس نيز دچار ضعف مي باشد. به عنوان مثال مجلس از يک بر دستوري عمل کردن در اقتصاد انتقاد وارد کرده ولي خود به طور دستوري مي خواهد تعداد وزارت خانه ها به 17 مورد کاهش پيدا کند. از سوي چنين قانوني تصويب مي شود ولي از آن طرف دستور بر ايجاد وزارت ورزش داده و بر تعداد وزارت خانه ها مي افزايد . گاهي مجلس براي تحت فشار قرار دادن حقوق قانوني دولت اقدام به تغيير ساختار در دولت مي گيرد. گاهي چنان در امور سازماني يک وزارت خانه دخالت مي شود که وزير براي تغيير يک فرد تحت فشار قرار داده مي شود به گونه اي که در برابر گزينه استيضاح يا تعويض فرد قرار مي گيرد . مجلسيان در حالي دولت را به رفتارهاي عوامانه متهم مي کنند که بسياري از قوانين و رفتارها و سخنان آنها در جهت رفتار پاپيوليسيتي قرار مي گيرد.

د ) رفتارهاي غير اخلاقي و فرار از نظارت

علاوه بر موارد گفته شده رفتارهايي که بعضا خلاف اخلاق اسلامي و دون شان نمايندگي است موجب تخريب چهره مجلس مي شود. هاي و هوي افراد در هنگام سخنراني رئيس جمهور و جناب دکتر توکلي از پديده هاي جديدي است که اخيرا در مجلس باب شده است. توهين هايي که گاه از تريبون مجلس نيز پخش شده به همراه سخنراني هاي حزب گرايانه و تخريب کننده افراد بر اين موارد افزوده مي شود . در زمينه نظارت مجلسيان هر گاه که احساس کنند از جايي بايد سر درآورند با صداي بلند حق نظارت نمايندگي را پيش مي کشند و اينکه نظارت در هرجا و از هرکس به نفع کشور است اما سوال پر رنگي که باقي مي ماند اين است که چرا اين استدلال براي نمايندگان مجلس ساري و جاري نيست؟ چه منفعتي به خطر مي افتد اگر نماينده مجلس نيز بر اساس اصل شفافيت به کار خود مشغول باشد؟

جمع بندي و نتيجه گيري

همانگونه که مجلسيان در پشت تريبون از هر جاي کشور صحبت کرده و انتقاد و حتي گاهي تخريب وارد مي کنند ، مي بايست گوش شنوايي هم براي انتقادات وارده بر خود را داشته باشند. نقاط ضعفي همچون نحوه ورد به مجلس ، رانت قانون گذاري ، تناقضات قانون گذاري ، رفتار عوامانه ، رفتارهاي غير اخلاقي و فرار از نظارت هرچند مخصوص اکثريت نمايندگان و نيز مجلس هشتم نيست اما با کمال تاسف موجب تخريب وجهه نمايندگي و مجلس خواهد بود. اميد است با بهبود چنين رفتارهايي در ايجاد و تقويت تصوير مثبت مجلس اقدام شود .