الف - اقرار آمریکا در بی‌اثر بودن تحریم‌ها، برد بزرگ ايران در پرونده هسته‌ای

اقرار آمریکا در بی‌اثر بودن تحریم‌ها، برد بزرگ ايران در پرونده هسته‌ای

مشاور امور بین الملل رئیس مجلس شورای اسلامی معتقد است: این استدلال که اگر به ده یا بیست تا سانتریفیوژ رضایت ندادند الان باید به بیست هزار سانتریفیوژ کنار بیایند برد بزرگی برای ما است و اینکه این ها در حال حاضر در پی مذاکره با ما برآمدند و نه اینکه در پی تحمیل خواسته های خود باشند هم مهم است.

به گزارش «الف» دور جدید مذاکرت هسته‌ای ایران و کشورهای ۱+۵ که از ۲۹ آبان در ژنو آغاز شده بود با توافق طرفین و امضای توافقنامه «گام اول» به پایان رسید.

این توافق بعد از یک دهه اختلاف بر سر برنامه های هسته ای صلح آمیز ایران و اصرار تهران بر لزوم به رسمیت شناخته شدن حقوق هسته ای حاصل شده است. در این دور از مذاکرات، گفتگوهای فشرده ای بین نمایندگان کشورهای درگیر در پرونده هسته ای ایران در جریان بود و در نهایت با اعلام خبر توافق بین طرفین به پایان رسید. برای ارزیابی این توافقنامه و بررسی تحولات آینده الف چند روز پیش با دکتر یوسف مولایی، مصاحبه ای را انجام داد که می توانید آن مطلب را از اینجا مطالعه کنید.

این بار به سراغ حسین شیخ الاسلام دیپلمات باسابقه کشورمان و مشاور امور بین الملل رئیس مجلس شورای اسلامی، رفتیم تا از نظرات ایشان در اینباره آگاه شویم.

آقای شیخ الاسلام! تحلیل شما درباره توافق هسته ای ژنو چیست و به نظر شما این سند چه دستاوردهایی برای ایران داشته است؟
من از مذاکره کنندگان جمهوری اسلامی ایران تشکر می کنم. آنها کار خیلی سختی را انجام دادند علی الخصوص اینکه ما یک هیئت داشتیم و بایستی با شش گروه مذاکره می کردیم.

موضوع هسته ای با عزت ملی هم سرو کار داشت و همین عامل خودش فشار می آورد چرا که پاسخگویی به همراه می آورد. همچنین اگر به این نکته توجه کنیم که هئیت های مقابل همه متبحر و باتجربه هستند. کار آقای ظریف مثل شطرنج بازی است که همزمان با چندین نفر دارد بازی می کند و زمان چندانی نسبت به طرف مقابل برای فکر و پیش بینی ندارد در حالیکه طرف مقابل فرصت زیادی برای فکر کردن راجع به مسائل دارد.

اما درباره این توافق، نکته مشخص این است که هر دو طرف برای انجام مذاکره رغبت داشتند و هر دو مایل بودند به یک توافق و سندی برسند و حدود و خط قرمزهای خود را نیز مشخص کرده بودند و تلاش داشته اند تا با حفظ خطوط قرمز خود به یک نتیجه برسند و به همیل دلیل این توافقنامه به یک سند برد-برد تبدیل شده است.

برد این سند برای جمهوری اسلامی این بوده که غنی سازی خود را ادامه می دهد و این خط قرمز ما بوده است البته در ارتباط با این خط قرمز در سند نهایی باید صحبت بشود. دوم اینکه ما توانستیم در تحریم ها یک شکافی وارد کنیم و در نهایت باید همه تحریم ها لغو گردد و ایران یک عضو عادی ان پی تی و مثل همه کشورهایی که فناوری هسته ای را دارند بشود. علی رغم همه فشارها هیچ کدام از سایت های ما بسته نمی شود و به فعالیت های کنونی خود ادامه می دهند و هیچ اورانیوم غنی شده ای از ایران خارج نمی شود.

همچنین مذاکرات ژنو و سند توافق نشان دهنده تمایل آمریکایی ها به مذاکره با ما به عنوان یک عنصر فعال، موثر و تاثیرگذار در عرصه منطقه و بین الملل است که البته آن را مرهون مقاومت ملت ایران هستیم. مقاومت ملت ایران در مقابل زورگویی ها امریکا بود که جواب داد؛ چرا که آمریکایی ها همیشه تلاش داشتند تا قوانین داخلی خود را به کل جهان تسری دهند و وقتی کنگره امریکا یا رئیس جمهور آمریکا تحریم هایی را علیه ایران وضع می کرد جهان نیز باید از این ها تبعیت می کرد و ما داریم با این مقابله کنیم و این کار بسیار ارزشمندی بوده است و اگر ما در سند نهایی هم بتوانیم موفق باشیم بسیار کار مهمی انجام شده است.

از نظر سیاسی دستاورد این سند این بود که منجر به ناراحتی صهیونیست‌ها، جنگ طلبان داخل آمریکا و بعضی از کشورهای منطقه شد. همه گواه این مطلب هستند که موفقیت بزرگی برای ما به ارمغان آورده شده است. آنها می‌خواستند ما را در جهان منزوی کنند ولی ما از پر درخشش ترین و فعال ترین کشورهای دنیا در طول این چند هفته بوده ایم و فکر می کنم تا زمان نوشتن سند نهایی و کمی بعد از آن نیز این روند ادامه خواهد داشت.

به نظر شما چه اتفاقاتی افتاده که آمریکایی ها خواهان رسیدن به یک توافق در موضوع هسته ای بودند؟
در واقع موقعیت زمانی که این اتفاق افتاده بسیار مهم است و کمک فراوانی به ما کرده است. اینکه آمریکایی ها به دلیل جاسوسی های گسترده ای که انجام داده بودند از طرف متحدان شان تحت فشار بودند و این باعث شد که این فکر و ایده ساختگی که خود را در جایگاه رهبری جهان و هدایت دنیا می دانستند متزلزل گردد و آنها از این مذاکرات استفاده کردند تا نشان بدهند که هنوز این ظرفیت و مقبولیت را دارند. مورد دیگر موقعیت خیلی سختی بود که اوباما در داخل آمریکا داشت.

عامل دیگر قضیه سوریه بود و نیاز آمریکایی ها بود و ما از این نیاز استفاده کردیم. آنها دو سال است در سوریه در حال جنایت هستند تا خواسته های خود را بر ملت سوریه تحمیل کنند ولی ما نگذاشتیم که این تحمیل صورت بگیرد و الان واقعا مسئله سوریه دارد بر ساختار آینده نظام بین الملل تاثیر می گذارد و این موضوع موقعیتی خاصی به ما داده است. درست است که آمریکایی ها سوریه را تهدید به حمله نظامی کردند اما این تهدید از موضع قدرت نبوده است. این تهدید از موضع ضعف دیپلماتیک بوده است چون اتفاقی خلاف منشور ملل متحد اتفاق افتاده و منشور مخالف حمله و یا تهدید به حمله از جانب یک کشور به کشور دیگر است.

آیا کشورهای مذاکره کننده در سند نهایی به طور واضح و شفاف حق غنی سازی ما را به رسمیت شناخته اند؟
آنها حق غنی سازی ما را به طور آشکار به رسمیت نشناخته اند بلکه به طور تلویحی در سند به آن اشاره شده است ولی وقتی به این نکته در سند اشاره شده که شما بیشتر از ۵ درصد غنی سازی نمی کنید یعنی آنها به اینکه ایران تا ۵ درصد می تواند غنی سازی کند معترف شده اند. البته حق غنی سازی جز حقوق غیرقابل انکار و ذاتی ما است و اینکه در سند نهایی نبایست این حق در مشارکت با دیگران برای ما تعریف گردد. در واقع استقلال سیاسی ایران از بزرگترین دستاورهای این ملت است و نباید در سند نهایی خدشه دار بشود.

برخی با این تفسیر که ایران امتیاز بیشتری نسبت به آن چه که گرفته، داده است معتقدند که ایران بیشتر از غرب در توافقنامه ضرر دیده است. نظر شما در این باره چیست؟
من به این نوع تفسیر اعتقاد ندارم و آن را قبول ندارم. این بستگی به این دارد که شما چگونه این ستانده و داده را مورد ارزیابی و سنجش قرار می دهید. مثلا برخی کشورها هستند که برای موقعیت بین المللی ارزشی قائل نیستند یا اینکه برخی کشورها تنها به ارتقای جایگاه خود در منطقه و جهان از طریق قدرت نمایی اعتقاد دارند در حالیکه بعضی کشورهای دیگر از طریق قدرت نرم پیگیر ترفیع جایگاه خود هستند. در حقیقت این بستگی به این دارد که شما چگونه این امتیازات را ارزیابی می کنید.

البته مهم تر این است که سند نهایی چگونه خواهد بود اگر سند نهایی به حقوق مسلم ما خدشه وارد کند حتماً ما برنده نیستیم و حتما هم تیم مذاکره کننده هسته ای ما به این قضیه توجه دارند و تخصص شان به آنها دیکته می کند که حتما به این موارد توجه داشته باشند.

نظر شما درباره گام پایانی و سند نهایی چیست؟
در سند نهایی من معتقدم که کار خیلی مشکل تر از کار فعلی است. ما نیازهای طرف مقابل را متوجه شدیم و نیازهای آنها در آن جاهایی که با منافع اصولی ما و با خط قرمزهای ما تنافی ندارد حاضر شدیم بپذیریم؛ در مقابل هم آنها از خط قرمزهای ما آگاه شدند و کار در گام اول این گونه پیش رفته است ولی معلوم نیست که تا انتها این گونه باشد و چنین پیش برود. کار نهایی خیلی مشکل تر است علی الخصوص اینکه در سند این گونه آمده که دو طرف سر برنامه غنی سازی ایران توافق کنند این یک جایی است که به نظر من در موقع نوشتن سند نهایی نیاز به آگاهی و هوشیاری فراوانی دارد چون این جز حقوق ما است و ما که حقوق خود را نباید با دیگران تعریف کنیم و توافق کنیم ولی با این وجود من مطمئن هستم که آقای ظریف و دوستانشان هر کاری که می توانستند انجام دادند و این خیلی فرق می کند با اینکه آدم خودش یک جانبه می خواهد یک بیانیه بنویسد.

به نظر شما گام اولی که برداشته شده و در قالب این توافق نامه متبلور شده مهم تر است یا گام های بعدی سخت تر هستند؟
ببینید در گام اول یک چیزی برای آمریکایی ها مهم بوده که حرمت مذاکره کردن با ما شکسته شده و این برای آنها خیلی مهم بوده است. آمریکایی ها سی و پنج سال بود که نمی توانستند با ما حرف بزنند و ما قبول نمی کردیم تا با آنها دیالوگ برقرار کنیم البته ما در جاهایی که رهبری اجازه می دادند مذاکرات مستقل می کردیم اما تا به حال چنین اتفاقی نیفتاده بود. اگر چه من این را تاکید می کنم که این مذاکرات فقط و فقط درباره هسته ای بوده است.

این استدلال که اگر این ها به ده یا بیست تا سانتریفیوژ رضایت ندادند الان باید به بیست هزار سانتریفیوژ کنار بیایند برد بزرگی برای ما است، اصلا موقعیت هسته ای ده سال پیش ما با موقعیت هسته ای ما در حال حاضر قابل قیاس نیست و اینکه این ها در حال حاضر در پی مذاکره با ما برآمدند و نه اینکه در پی تحمیل خواسته های خود باشند هم مهم است. ولی من هنوز اعتقاد دارم که هنوز تا تدوین سند نهایی فاصله و زمان زیادی مانده و بنابراین باید برای تیم مذاکره کننده پشتیبان داخلی فراهم کنیم و البته برای آنان باید دعای خیر هم کرد و مذاکره کنندگان ما نیز باید توانایی خودشان را تا می توانند افزایش بدهند.

توافق ژنو چه تاثیری می تواند بر مسائل منطقه ای داشته باشد؟
نکته اصلی این است که باید خیلی زود این فرصت پیش آمده را در منطقه نقد کنیم و نباید بگذاریم موقعیت و ظرفیتی که از این توافقنامه حاصل شده تحلیل برود و در رابطه با چالش هایی که در منطقه است باید گام های مهمی برداریم و مطمئناً بعضی نمی خواهند این اتفاق روی دهد، مثل اسرائیل و کشورهایی که با رژیم صهیونستی هم داستان هستند و شاید هم داریم در منطقه در حال حاضر این کار را انجام می دهیم. در واقع این فرصت همچون ابری است که در حال گذر است و باید کاری کنیم که این ابر در همین جا شروع به باریدن کند. این فرمایش حضرت علی(ع) است که فرصت ها مثل ابر هستند و نباید بگذریم رد شوند.