الف - تورم شاهد - نسخه قابل چاپ

توضیح سردبیری: یادداشتی که می خوانید موضع الف نیست و صرفا برای گسترش فضای بحث عمومی در این باره منتشر می شود. علاقه مندان می توانند نقدهای خود را در این باره به الف ارسال کنند.

تورم شاهد

چکیده: شاخص تورم تولیدکننده پیش نگر مناسبی برای تورم مصرف کننده است. الگوی حرکت این دو شاخص در اقتصاد ایران تقریبا با کمی تاخیر بر هم منطبق است.
تورم سه ماهه تولیدکننده پس از هدفمندکردن اعلام شده است. برای ماه های آتی، فرض می کنیم تورم تولیدکننده همانند ماه های قبل از هدفمندکردن باشد (دست پایین می گیریم). تورم تولیدکننده را حساب میکنیم. ارقام قابل توجه است. *** تورم تولید کننده (PPI) شاخصی است که میزان تغییر در قیمت هایی که تولید کننده برای محصولات تولیدی خود دریافت می کند را مشخص می کند. این شاخص، روند تغییرات قیمتی را از دید تولیدکننده نشان می دهد (در مقابل شاخص قیمت مصرف کننده - CPI - که تغییرات قیمت را از نگاه مصرف کننده می سنجد) . شاخص مذکور طی سه دهه اخیر به تدریج در بیشتر کشورها جایگزین شاخص عمده فروشی (WPI) شده است (شاخص قیمت تولیدکننده از آنجا که کالاها را در سطوح مواد اولیه، واسط و قیمت فروش می سنجد، نسبت به شاخص عمده فروشی شاخص کاملتری است). شاخص قیمت تورم تولیدکننده و مصرف کننده بدون در نظر گرفتن مواردی مانند برخی انواع مالیات (اثر افزایشی روی قیمت مصرف کننده)، هزینه توزیع (اثر افزایشی روی قیمت مصرف کننده)، حجم واردات (اثر کاهشی روی قیمت مصرف کننده) و ...، تقریبا آیینه هم محسوب می شوند.
الگوی حرکت شاخص تولیدکننده و مصرف کننده در سری فصلی و سالانه، در اقتصاد ایران بسیار شبیه هم بوده (علی رغم تحولاتی مانند اعمال مالیات ارزش افزوده، واردات سنگین در برخی سال ها، طرح های مختلف کنترلی و ...) و تغییرات شاخص قیمت تولیدکننده در کوتاه مدت و بلندمدت به شاخص مصرف کننده منتقل می شود. به عبارت دیگر، این شاخص، پیش نگر کاملا مناسبی برای شاخص مصرف کننده است.
انطباق تورم تولیدکننده روی مصرف کننده

تحقیقات کمی مختلف انجام شده (بازمحمدی 1380، محدث 1383، شمس فخر، 1388 و...) نیز نشان می دهد این دو شاخص در اقتصاد ایران تقریبا به موازات هم و در برخی موارد با یکی الی سه فصل تاخیر حرکت می کنند.
در سه ماهه پس از اجرای هدفمندکردن یارانه ها، مطابق اعلام بانک مرکزی، شاخص قیمت تولیدکننده به شرح زیر بوده است:
•   دی   15.30
•   بهمن   3.60
•   اسفند   1.90
حال فرض می کنیم در ماه های سال 90، رشد ماه به ماه شاخص قیمت تولیدکننده تا آذرماه، دقیقا همانند میزان رشد این شاخص در سال 89 باشد. البته مشخص است که این فرض یعنی یکسان گرفتن رشد شاخص قیمت تولیدکننده در سال جاری، درحالیکه که تنها سه ماه از اجرای قانون هدفمندکردن یارانه ها گذشته است با ماه های قبل از هدفمندکردن، فرضی «کمتر از میزان واقعی برآورد کننده» است.
با فرض فوق، اعداد تورم ماه به ماه شاخص قیمت تولیدکننده برای 12 ماه بعد از هدفمندکردن شامل اعداد محقق شده سه ماه دی تا اسفند و نه ماه جایگزین شده از 89 به شرح زیر خواهد بود: •   دی   15.30
•   بهمن   3.60
•   اسفند   1.90
•   فروردین   1.00
•   اردیبهشت   1.5
•   خرداد   0.10
•   تیر   0.60
•   مرداد   2.10
•   شهریور   0.50
•   مهر   1.90
•   آبان   1.50
•   آذر   0.80 از آمارهای منتشر شده توسط بانک مرکزی می دانیم، شاخص تولیدکننده در آذر 89 برابر با 208.4 بوده است. با درنظر گرفتن رشد ماه به ماه شاخص قیمت تولیدکننده مطابق ارقام فوق، با حسابی ساده درمی یابیم که این شاخص در آذرماه 90 به 262.24 خواهد رسید. از سوی دیگر، بنابر ارقام منتشر شده در سال 88 می دانیم، رقم شاخص قیمت تولیدکننده در آذر 88 برابر با 184.9 بوده است. به این ترتیب درصد تغییر نقطه به نقطه شاخص قیمت تولیدکننده در آذر ماه 90، 34.23 درصد خواهد بود.
از سوی دیگر براساس آمار 24 ماهه شاخص قیمت تولید کننده (از آذر 88 تا آذر 90) داریم؛
•   متوسط 12 ماهه شاخص، منتهی به آذر 89 برابر است با: 196.09
•   متوسط 12 ماهه شاخص، منتهی به آذر 90 (محاسبه براساس جایگذاری رشد ماه به ماه فروردین تا آذر 89 به جای ماه های مشابه 90) برابر است با: 262.24
•   PPI یا درصد تغییر متوسط 12 ماهه منتهی به آذر 90 نسبت به متوسط 12 ماهه منتهی به آذر 89 برابر است با: 33.73
اگر در عبارات فوق، در جایگذاری، به جای ماه به ماه 89، ماه به ماه 88 قرار دهیم، نقطه به نقطه تولیدکننده در آذر ماه 90، 30.41 و PPI در آذر 90 برابر خواهد بود با 32.22
قضاوت در مورد شاخص قیمت مصرف کننده براساس شاخص قیمت تولیدکننده در این زمان یا با یکی دو فصل تاخیر کار سختی نیست.
اما نکته جالب تر این است که اوج شاخص قیمت تولید کننده نه در آذر که چندماه قبل تر در خرداد ماه 90 و در مرز 40 خواهد بود (PPI=39.95).
***
عملیات فوق را برای خرداد 90، شهریور 90، آذر 90، اسفند 90 و خرداد 91 نیز انجام می دهیم. نتایج به صورت جدول زیر است:

نتیجه اینکه کف تورم تولیدکننده منطقا باید در خردادماه به اوج خود برسد (مرز 40 درصد). این کف اوج براساس الگوی رایج در اقتصاد ایران، با یک الی سه فصل تاخیر به تورم مصرف کننده منتقل خواهد شد.
نتیجه دیگر اینکه تورم نقطه به نقطه تولیدکننده در خرداد ماه تقریبا در اوج خود قرار خواهد گرفت (حدود 35 درصد). از آذر به بعد در صورت تکرار سناریوی ماه های 89، سطح خود را حفظ خواهد کرد و در صورت تکرار سناریوی 88، از آذر به بعد کاهش پیدا خواهد کرد.
نتایج منتشر شده بانک مرکزی تاکنون باالگوی فوق همخوانی دارد.
خلاصه جدول فوق به صورت نمودار زیر است: تورم تولیدکننده (محاسبه شده بر اساس جایگذاری رشد ماهانه 89 و 88 به جای ماه های آتی)

ناگفته نماند که همه این محاسبات و روابط در حالتی است که براساس الگوی متعارف روابط اقتصادی حرکت کنیم. یعنی اگر فرض کنیم که شکست ساختاری ناشی از هدفمندکردن بر رابطه بلندمدت میان تورم تولیدکننده و مصرف کننده تاثیری نگذاشته باشد یا تاثیر چندانی نگذاشته باشد، منطقا باید اعداد فوق محقق شود. البته حالتی خاص و غیرمنطقی نیز متصور است. یعنی ممکن است همانگونه که اکنون در وضعیتی مواجهیم که دولت محترم می گوید با نرخ رشد خیلی پایین موفق به ایجاد اشتغالی چندین برابر نسبت به وضعیتی شده که نرخ رشد به مراتب بیشتر بوده، ممکن است روزی این روابط نیز براساس منطقی که فعلا ناشناس و غریب است، تغییر کند.
نکته دیگر اینکه، محاسبات فوق در بخش های مختلف تولیدی به نتایج قابل توجه تری می رسد. تاکنون بخش صنعت بیشترین تورم را تجربه کرده، به طوریکه تورم نقطه به نقطه تولیدکننده براساس آمار بانک مرکزی در بخش صنعت در اسفند ماه از 55 درصد نیز عبور کرده است. تورم بخش های دیگر همانند کشاورزی و ... در سایر فصول سال تجربه خواهد شد.
نکته دیگر اینکه در رابطه فوق، علاوه براینکه برای جایگزاری ماه های آینده سال جاری، از رشد ماهانه ماه های قبل از هدفمندکردن استفاده شده و نتیجه کم تر از میزان واقعی برآورد می شود، بلکه تاثیرات فشار تقاضای احتمالی ناشی از رشد احتمالی نقدینگی نیز بدون تغییر نسبت به ماه های جایگذاری شده فرض می شود و احتمالا کم تر از میزان واقعی برآورد کردن بار دیگر اتفاق می افتد.
در هر حال، آنچه که قطعی است، این که اعداد و ارقام فوق می تواند برای دولت محترم زنگ خطری باشد که احتیاط لازم را در ماه های آتی لحاظ کند.
برای دریافت جدول اکسل محاسبات ساده فوق و تکرار محاسبات، کلیک کنید. فایل پی.دی.اف مقاله از این آدرس قابل دریافت است.