الف - مردم‌سالاری دینی در نظر امام خمینی (ره)

با نزدیک شدن به چهارده خرداد سالروز عروج ملکوتی امام عزیز و دوست‌داشتنی ملت خالی از لطف نیست که به علت اساسی این محبوبیت امام نزد ملت پرداخته شود چه اینکه این محبوبیت متقابل بوده و ملت نیز محبوب امام راحل (ره) بودند. از نظر امام خمینی نقش ملت در حکومت اسلامی نقشی مبنایی و محوری است امام خميني (ره) با ایمان و اطمینانی که به مردم داشت به نقش مؤثر و تعیین کننده مردم در حکومت معتقد بودند و در چند سال رهبری و هدایت امور، به این مهم اهتمام وافری داشتند. چه اینکه امام (ره) دموکراسی نمایشی غرب را که مدعی حکومت مردم بر مردم بودند را از اساس قبول نداشت و معتقد بودند که مردم‌سالاری دینی اسلام کامل‌تر از نمایش دموکراسی غرب است.

نگرش امام خميني (ره) درباره نقش محوری مردم در مردم‌سالاری دینی را می‌توان در قالب سه محور هرچند به شکل مختصر مطرح نمود:

اول- نقش مبنایی ملت در تعیین سرنوشت مملکت:
امام خميني (ره) مقام و جایگاه ملت در مملکت را آن‌قدر مهم و مبنایی می‌دانستند که بارها عنوان نمودند ملت با نقش حیاتی خود در تعیین سرنوشت کشور، می‌توانند آینده مملکت را رقم زنند. چنانکه امام (ره) تأکید می‌فرمودند: «سرنوشت هر ملتی به‌دست خویش است، هر ملتی باید سرنوشت خودش را، خودش تعیین کند، امروز باید تمام ملت در سرنوشت خودشان دخالت، زیرا امروز سرنوشت اسلام و سرنوشت مسلمین در ایران و سرنوشت کشور ما به‌دست ملت است». [۱]

دوم- نقش ورود مسئولانه مردم در اداره مملکت:
امام خميني (ره) اعتقاد راسخی داشتند که؛ مملکت باید با دست خود مردم، با دست خود اشخاص اداره بشود، لذا درباره نقش و ورود مسئولانه مردم در اداره مملکت تأکید می‌فرمودند: «امروز مسئولیت به عهده ملت است... باید همه بدانند که همه‌تان مسئولید»[۲] یعنی همه باید توجه داشته باشند که باوجود مسئولیت قانونی و رسمی عده‌ای از افراد در اداره کشور، کسی نباید درباره اداره کشور بی توجه باشد و از راه‌ها و طرق قانونی مردم نقش و دخالت مسئولانه خود را ایفاء نموده و نسبت به اداره امور کشور بی تفاوت نباشد و حتی در صورت انحراف مردم وظیفه دارند ورود پیدا نمایند چه این که یک مملکت وقتی آسیب می‌بیند که ملتش بی تفاوت باشند.

سوم- نقش نظارتی ملت بر دولت:
امام راحل (ره) معتقد بودند یک کشور وقتی آسیب می‌بیند که ملت آن بی تفاوت بوده و نظارت کافی را بر عملکرد دولت نداشته باشند یعنی ملت همه باید حاضر باشند در مسائل سیاسی و با رشد آگاهی بر امور نظارت نمایند. چنانکه امام (ره) می‌فرمودند: «ملت باید الآن همه‌شان ناظر امور باشند، اظهارنظر بکنند در مسائل سیاسی، در مسائل اجتماعی، در مسایلی که عمل می‌کند دولت، ملت باید ناظر باشد به اموری که در دولت می‌گذرد»[۳] یعنی نظارت همگانی مردم می‌تواند به‌عنوان نقش اساسی آنان کشور را از بسیاری انحرافات مصون دارد زیرا این نظارت‌ها هم در انتخاب صحیح مردم می‌تواند مؤثر باشد و هم این که مسئولان نظام را در برابر مردم پاسخگو می‌نماید.

درنتیجه می‌توان گفت در منظر امام و دیدگاه ایشان درواقع مردم نقش محوری را در تحقق حکومت داشته و به عبارتی نقش آنان به‌گونه‌ای است که می‌توان گفت اراده مردم بر حکومت به شکلی تبلور یافته که قدرتمندی حکومت بدون آن مخدوش است، اما درعین‌حال نکته اساسی و پایانی این است که با وجود این که مردم و نقش آنان در حکومت از دیدگاه امام نقش اساسی و خاص است ولی مشروعیت حکومت باید از ناحیه خدا بوده و در این حوزه مردم به حکومت مشروعیت نمی‌دهند و به عبارتی باید گفت مشروعیت حکومت بر اساس آراء مردم نبوده و مشروعیت آن الهی است. لکن حکومت مشروع درعین‌حال با آرای مردم محقق می‌شود یعنی همان‌طوری که امام (ره) فرمودند: «تولّی امور مسلمین و تشکیل حکومت بستگی دارد به آرای اکثریت مسلمین».[۴]

-------------------------------
پی نوشت:
[۱]. کلمات قصار امام خميني، نشر آثار امام خميني، ص۱۲۰ ـ ۱۲۳ و صحيفه نور،امام خميني، نشر آثار امام خميني، ج۱۲، ص۶ و ۷.
[۲]. صحيفه نور، همان، ج۱۲، ص۶ و ۷.
[۳]. صحيفه نور، همان، ج۱۳، ص۷۰ و ج۱۵، ص۶۰.
[۴]. جايگاه مردم در نظام اسلامي از ديدگاه امام خميني(ره)، (تبيان، دفتر ۳۹)، مؤسسه تنظيم ونشر آثار امام(ره)، ص۹.

منبع: وب سایت رهروان ولایت