الف - موانع فردی بصیرت در هنگامه ی بروز فتنه ها

هر چند در جامعه اسلامی واژگان "فتنه و بصیرت" و مناسبات فی مابین آن همواره مورد توجه بوده اند، اما در چند سال اخیر و بعد از بروز فتنه ی انتخابات 88 در کشور و ریزش قابل توجه برخی چهره های باسابقه در شکل های مختلف، اهمیت دستیابی به بصیرت برای مواجهه با فتنه های احتمالی بیش از پیش عیان گردید.

در تاریخ ۲۳ خرداد ۸۸ و بعد از اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری، عده ای روبان سیاه اغتشاشات را بریدند و برای نابودی ارزش های اسلام و انقلاب، نقشه ی شوم بیگانگان را دنبال کردند و ضمن شکستن حریم قانون مامور به انجام کارهایی شدند که ارزش های دینی و امنیت ملی را نشانه رفته بود. هر چند در نهم دی ماه همان سال مردم با ولایت مداری و بصیرت مثال زدنی پاسخ مناسبی به فتنه گران دادند ولی در این میان عواملی همچون خباثت دشمن، ناتوانی عده ای از خواص در دشمن شناسی و تحلیل مسائل و فقدان بصیرت بسیار به چشم آمد. لذا گروهی که بعضاً جزو سابقون بودند، در دام فتنه گران افتادند و تا آنجا که توانستند رفتار خود را با خواست آن ها تنظیم کردند و عده ی دیگری که به اندازه گروه اول گنهکارند، در میان ساکتین فتنه قرار گرفتند.

بصیرت، صرف دانایی نیست، بلکه هوشیاری کامل و دید درونی است که انسان را در ظلمت فتنه ها به سمت سعادت هدایت می نماید. داشتن بصیرت و آگاهی لازم در دوران فتنه به عنوان شاخص جدا کننده حق از باطل و راه از بی راهه است. لذا برای نیل به بصیرت فرد می بایست در طول زمان ضمن دریافت بینش و حکمت در رفتار خود ممارست نماید و یک سری موانع شخصی که در خود انسان برای نیل به بصیرت وجود دارد را از میان برداشته و آماده مواجهه با رخدادهای پیش بینی نشده باشد. تا از این طریق بتواند دین و دنیای خود را حفظ نماید.

بر این اساس برخی از مهمترین موانع فردی بصیرت که بشر را به وادی گمراهی می کشاند و از قدرت تحلیل صحیح جدا می سازد عبارتند از:
۱- تکبر و غرور: كبر حجاب ضخيمی است كه در برابر ديده‌ي عقل انسان پديد مي‌آيد و موجب می شود فرد نتواند حقايق را آنچنان كه هست دريابد و درست ارزيابي كند. حب ذات اگر به صورت خود محوری در آید، انسان سعی می کند همه چیز را درخویش خلاصه کند. در این حالات پرده عجیبی برعقل انسان فرو می افتد به صورتی که تمام ارزش ها را در خود خلاصه می کند و از درک حقایق عاجز می ماند. به همین دلیل نخستین گام در مسیر تهذیب نفس و نیل به بصیرت پایین آمدن از مرکب کبر و غرور است.

۲- خود محوری: یکی از موانع فردی بصیرت خود محوری است. یعنی حالتی که فرد خود را پیشوای خود قرار می دهد، ملاک و معیار خودش می شود، به نصایح توجهی نمی کند، پيوسته در درون به شبهات و شهوات عمل مى‏كند، لذا در این حالت خدا را نمی بیند، حقی را نمی شناشد و دیگر بصیرتی نیست که بخواهد راه راست را ببیند و در آن گام بردارد.

۳- سطحی نگری: يك نكته بسيار مهمّ اجتماعى و سياسى وجود دارد كه فتنه گران و سود جويان، ماهيّت خود را در چهره حق به جانب، پنهان مى‏دارند تا مردم را به دنبال خود بكشند؛ اين قانون و قاعده‏اى است براى تمام اعصار و قرون؛ به همين دليل طرفداران حق بايد هميشه با دقّت و هشيارى به حوادث نگاه كنند، مبادا فريب چهره‏هاى حق به جانب دروغين را بخورند و غافلگير شوند. هرگونه سطحى نگرى و حسن ظنّ بی ‏دليل در اين گونه موارد، جز زيان و خسران به بار نمی آورد.

۴- شخصیت زدگی: مقام معظم رهبری در این رابطه می فرماید: «با چهره ها نمی شود حق را تشخیص داد. یک چهره ى موجه، محترم است، مورد قبول است، مورد تکریم است؛ اما او نمی تواند شاخص حق باشد. گاهى چهره ى موجهى مثل بعضى از صحابه ى پیغمبر راه را عوضى می روند، اشتباه می کنند. باید حق را شناخت، باید راه را تشخیص داد تا بفهمیم این شخص حق است یا باطل. هر که از این راه رفت، حق است؛ هر که از راه حق نرفت، مردود است.»

۵- حب دنیا، هواپرستی و آرزوهای دور و دراز: این موارد از مهمترین موانع شخصی در دستیابی انسان به بصیرت است. امام علی(ع) آغازگر فتنه ها را هواپرستی دانسته و می فرمایند: «ای مردم همانا بر شما از دو چیز می ترسم: هواپرستی و آرزوهای طولانی.» همچنین در فرازی دیگر از کلام ایشان می خوانیم: «به راستى كه دنيا، منتهاى ديد كوردلان است، و ما وراى آن، چيزى نمی بينند، در حالى كه شخص بصير و روشن ضمير، ديدش در آن نفوذ می كند و از آن می گذرد، و می داند كه سراى جاويدان وراى آن است. از اين رو، شخص بصير و بينا، آماده كوچ كردن از دنياست، حال آن كه، كوردلِ اعمى، چشمش را به آن دوخته و به سوى آن حركت می كند، ولى انسان بصير و بينا از آن، زاد و توشه برمی گيرد.»

۶- جهل و غفلت: بنا به تعبیر مقام معظم رهبری فتنه یعنى کسانى شعارهاى حق را با محتواى صددرصد باطل براى فریب دادن مردم مطرح نمایند. در این حالت جهل و غفلت مانع بروز بصیرت و سبب تشخیص ناصحیح می گردد. زیرا آن کس که بدون آگاهی به انجام دادن کار پردازد همچون کسی است که از بی راهه می رود و چنین کسی هر قدر جلوتر می رود از منزل مقصود فاصله بیشتری می گیرد ولی آنکس که از روی آگاهی عمل می کند، همچون رهروی است که در جاده ی روشن گام بر می دارد وبه زودی به مقصد می رسد.

سخن پایانی اینکه بصيرت در حوزه سياسي در دو مقام معرفتي و رفتار سياسي قابل طرح است؛ درمقام معرفتي به اين مفهوم است که معيارها را بشناسيم و درهنگام امتزاج جبهه حق و باطل متحير نمانيم. و بصيرت سياسي در مقام رفتاري، التزام عملي به اصول و پرهيز از لغزش و انحراف است. بنا به تعبیر مقام معظم رهبری، عنصر بصیرت(بیداری) در کنار عنصر صبر(پایداری) به عنوان رمز پیروزی انقلاب اسلامی و ضامن حراست از آن در برابر هجمه های سخت و نرم دشمنان علی الخصوص در دوران فتنه های اجتماعی تلقی می گردد که فقدان یکی از این دو می تواند موجب سقوط جامعه و تحمیل خسارات فراوان گردد. لذا ضرورت دارد گروه های مختلفی سیاسی – اجتماعی و آحاد مختلف مردم با شناخت موانع فردی بصیرت و رفع آن ها ضمن دستیابی به آگاهی و روشنی ضمیر با صبر و مجاهدت آماده مواجهه با فتنه ها و اخذ تصمیمات صحیح در زمان بروز طوفان ها باشند. سه شاخص بصیرت، اخلاص و عمل به هنگام و به اندازه باید سرلوحه ی عمل تمامی آحاد جامعه انقلابی قرار گیرد.