پاسخهای سلحشور به سوالات بینندگان الف

23 آذر 1387 ساعت 19:14


فرج‏االله سلحشور، نویسنده و کارگردان سریال یوسف پیامبر (ع)، به بیش از 30 سوال بینندگان الف درباره این مجموعه تلویزیونی، چگونگی نگارش و ساخت آن، انتقادات وارد شده بر سریال و... پاسخ داده است.

مشخصات مهمان ویژه الف:

فرج الله سلحشورنيا متولد 1331 قزوین است. او قبل از انقلاب در فعاليت‌هاي مذهبي در مساجد فعالیت داشته و از ابتداي سال 1357 با نمايش «حربن يزيد رياحي» در مساجد تهران وارد بازيگري در تئاتر شد. اولين اجراي نمايش او پيش از انقلاب در مسجد جوادالائمه و اجراي دوم در مسجد حضرت علي اكبر با هجوم عوامل شاه متوقف شد. پس از انقلاب فعاليت‌هايش را با بازيگري و كارگرداني در تئاتر ادامه داد و درنمايشنامه‌هاي «پرده برداري، حصار در حصار، شب آخر، تاجر ونيزي» ايفاي نقش کرد كه بعضي از اين تئاترها در قالب تله تئاتر از تلويزيون جمهوري اسلامي ايران پخش گرديد.

سلحشور اولين كار تصويري خود را با بازي درفيلم «با سقاي تشنه لب» به كارگرداني رسول ملاقلي پور آغاز کرد. از كارهاي ديگر تلويزيوني او بازيگري در فيلم كوتاه «مشكات» به كارگرداني حجت الاسلام انصاري و « نخلستان تشنه » به كارگرداني محمد نوري زاد را مي توان نام برد. وی اولين كار سينمائي خود را با نام «توبه نصوح» در سال 1360 بازي كرد و بعد از آن در فيلمهائي مثل پرواز در شب، انسان و اسلحه، گوركن، مجاهدتهاي خاموش، ايوب پيامبر و دنياي وارونه به ایفای نقش پرداخت.

سلحشور در سال 1370 «ايوب پيامبر» را نوشت و به صحنه برد و سپس آن را در قالب يك سريال 5 قسمتي فيلمبرداري و از تلويزيون پخش كرد. وی در سال 1375 سريال «مردان آنجلس» را در 18 قسمت بر اساس داستان «اصحاب كهف» از قرآن بازنويسي وكارگرداني نمود و در سال 1378 نیز نسخه سينمائي اصحاب كهف را ساخت.

او از سال 1380 تا 1383 متن سريال تاريخي «حضرت يوسف (ع)» را در 40 قسمت تحقيق و نگارش كرد و از اوائل سال 1383 فيلمبرداري سريال «حضرت يوسف (ع)» را آغاز نمود.

سلحشور در زمينة تحقيق و نگارش نيز آثاري دارد. متن نمايش ميثاق - ايوب پيامبر- ابتلاء را به چاپ رسانده و متن سريالها و فيلمنامه‌هاي رستاخيز (عزيز نبي) يونس پيامبر و يوسف(ع) و ديوانه عاقل را آماده چاپ دارد.

سریال یوسف پیامبر پس از نمایش حدود 25 قسمت با استقبال مخاطبان مواجه شده است. در زیر پرسش بینندگان الف که با نام آنها مشخص شده به همراه پاسخ آقای سلحشور را می‌خوانید.
  *****************    امیر: در کل سریال خوبی است ولی برخی ضعف ها هستند که به کار لطمه زدند. مثلا بازیگر نقش فرعون لحجه ی اصفهانی اش در سریال مشهود است یا بعضی از دیالوگ ها با هم تناسب ندارند. آیا بهتر نبود با گذاشتن وقت و دقت بیشتر این نقاط ضعف را تکمیل میکردید؟ یا اصلا خودتان این ضعف ها را متوجه نشدید؟

سلحشور: بخشی از این قضاوت که آقای جهانبخش سلطانی اصفهانی صحبت می کند به سابقه ذهنی تماشاگر بر می گردد. در حالیکه آقای سلطانی در این سریال به خوبی از عهده نقش برآمده و لهجه ای هم ندارد. در مورد تناسب دیالوگ ها و صرف وقت بیشتر باید عرض کنم ؛ چهار سال برای نگارش این سنا ریو وقت صرف شده و چنین زمانی برای هیچ سریالی تا کنون گذاشته نشده ولی با اینهمه بنده نیز معتقدم اگر وقت بیشتری صرف می شد دیالوگ ها بهتر هم می شد.

جواد: با تشكر از شما آقاي سلحشور، به نظر من صحنه دست بريدن زنها در ضيافت مهماني نسبت به بقيه كار ضعيف كارگرداني شده بود . و چندان به دل نچسبيد . مثلا زليخا نيازي نبود اعلام كنه كه شروع كنيد به پوست كندن به نظر من اگر همزمان با ورود يوسف زنها بدون جمله دستوري مصنوعي زليخا در حال ميوه پوست كندن بودن بيشتر به دل مي چسبيد. نظر شما چيست؟ البته اين يك نقد هست و نافي زحمات خوب و قابل تقدير شما نيست.

سلحشور: انتقاد شما وارد است . می شد بدون اعلام ، زنان به پوست کندن مشغول شوند و با اشاره زلیخا ، یوسف وارد شود و زنان نا غافل متوجه او شوند. اما در مورد کارگردانی این صحنه و تفاوت آن با دیگر سکانس ها خیلی با شما هم عقیده نیستم.

محمد،35 ساله: سلام جناب سلحشور عزیز. . .  چرا خودتان را جهت زمینی کردن حضرت یوسف (ع) محق دانسته و اقدام به ساختن چنین سریالی مبادرت نمودید ؟ اصلا" مگر کارفرهنگی کردن فقط فیلم و سریال ساختن است ؟ هرچند یادم آمد که هیچ تریبونی رساتر از تلویزیون دولتی نیست . . . من برای شخصیت شما احترام زیادی قائل هستم. . . لطفا"بفرمایید که هزینه سریال چقدر شد؟

سلحشور: مگر حضرت یوسف (ع) زمینی نیست؟ که ما آنرا زمینی کرده باشیم؟ قبل از ما هم در آثار سینمای غرب و هم در تعزیه های خودمان به معصومین پرداخته اند و آنها را از آسمان ( به قول شما ) به زمین آورده اند.
سوال دوم شما: ظاهراً از کاربرد و تأثیر گذاری فیلم و سریال در دنیای امروز غافل هستید و نمیدانید بینندگان یک سریال در طول یک سال برابر با تبلیغ چند سال همه علمای حوزه علمیه است. کار فرهنگی در ابعاد و اشکال دیگر هم می توان انجام داد ولی هیچ یک به اندازه فیلم و سریال تأثیر و وسعت ندارد، که خود شما هم به آن اعتراف کرده اید. سوال در مورد بودجه سریال: آنچه تلویزیون داده شش میلیارد و چهارصد میلیون است و کمکهای مردمی و نهادها ششصد میلیون ، که جمعاً هفت میلیارد تومان می باشد که برابر با یک فیلم سینمایی در حال حاضر و یک چهارم بودجه سریالهای در حال ساخت می باشد.

محمد: سلام خدمت آقای سلحشور، بنده در جایی دیدم که گفته بود حضرت موسی یکی از مهندسان هرم سازی بوده و با توجه به اینکه حضرت موسی سالها پس از حضرت یوسف آمده بودند فلسفه وجود اهرام در فیلم شما را نمیفهمم، مگر اینکه آن منبع اشتباه بوده، آیا پاسخی برای این پرسش من دارید؟ هر چند که شکل اهرام در آن زمان بسیار زیباتر بوده. از ساخته خوب شما تشکر میکنم

سلحشور: در مورد اهرام: حضرت موسی (ع) ظاهراً در معماری توانا بوده ، اما اهرام فقط در یک زمان واحد ساخته نشده . در چند دوره با فاصله های زیاد ساخته شده است. اولین اهرام نزدیک به پنج هزار سال قدمت دارند و حضرت موسی متعلق به دو هزار و هفتصد سال پیش است.

 سعيد: با عرض سلام و خسته نباشيد آقاي سلحشور لطفا بفرماييد چرا در مورد حجاب زناني كه در سريال بازي مي كردند رعايت حجاب كامل اسلمي نشده است .(بور مثال گردن زنان پيدا است)

سلحشور: این سریال برای همه دنیا ساخته شده ، فقط برای مسلمانان نیست ، در آن عصر زنان مصر خیلی عریان‌تر از اینها بوده‌اند . ما خیلی سعی کردیم آنان را بپوشانیم ولی با اینهمه می شد حجاب را بهتر رعایت کرد و از این بابت پوزش می خواهم.

میلاد: نمی دانم آقای سلحشور فیلم را برای خودشان درست کرده یا برای مردم (آن هم با سرمایه رسانه ی ملی) نمی شد فیلمنامه را قوی تر نوشت. آخر مگر پول نداشتید! وقت نداشتید. آقای میر باقری چقدر روی مختارنامه کار کرده. آیا فقط می خواهد یک فیلم بسازد و پولی بگیرد یا می خواهد یک اثر ماندگار بسازد؟
دیگر مگر کسی می آید دوباره فیلم حضرت یوسف (ع) بسازد؟ یک بار ساخته شد و تمام شد. وقتی از فیلم شما گاف می گیرم فکر این را می کنم که همه وقتی کسی می گوید حضرت یوسف (ع) با این اثرتان چه چیزی در ذهنش تداعی می شود. دوباره بیایید نظرسنجی بگیرید که بگویید آی فیلم ما چنان است و چنین.

سلحشور: در توانایی و استادی آقای میر باقری تردیدی نیست. اما در مورد زمان نگارش متن این سریال بیش از چهار سال تحقیق و نگارش برده است ، یعنی بیش از همه فیلمها و سریالهایی که تا کنون ساخته شده است. اگر چه با این ادعای من ، میدانم که از فردا صدها مدعی پیدا می شود که متن های خود را در طی هشت سال و ده سال نوشته اند! اما در مورد بودجه : بودجه یوسف یک چهارم بودجه سریالهای در حال ساخت و برابر با بودجه فیلمهای سینمایی، تاریخی در حال ساخت می باشد. اما اینکه آمار را ارائه ندهیم باید عرض کنم یک بام و دو هوا که نمی شود. آثار دیگران با معیار بیننده سنجیده شود و اثر بنده به نظر سنجی و آمار کاری نداشته باشد؟! بله آقا جان ، یوسف پربیننده ترین سریال تاریخ تلویزیون است و جزء آثار سکسی و هنری هم نیست. یک اثر قرآنی است ، چه شما از این کلمه خوشتان بیاید و چه نیاید. و علی رغم میل شما مردم این اثر قرآنی را دوست دارند و پیر و جوان ، عالم و عامی هم آنرا می بینند و به ایرادات شما هم وقعی نمی نهند.

داریوش: با سلام، سوال من از کارگردان محترم در مورد فیلم برداری این سریال هست. با توجه به هزینه ای که صرف ساخت این سریال شده,بهتر نبود کیفیت فیلم برداری خیلی بیشتر از اینا باشه؟ طراحی دکورها و صحنه قابل قبول هستن ولی چون فیلم برداری قوی نیست از کیفیت صحنه ها هم کم کرده.

سلحشور: فیلمبرداری این سریال توسط مرحوم شاد روان، رسول احدی فیلمبرداری شده که قبلاً سریالهای امام حسن و امام رضا (ع)، سرزمین مادری و چندین فیلم و سریال را فیلمبرداری کرده و از بهترین فیلمبرداران این مملکت بوده است و هزینه این سریال یک چهارم سریالهایی است که در حال حاضر در دست تهیه می باشد، سریالهایی که همزمان با یوسف آغاز شده اند و هنوز هم ادامه دارند.

بيگي: با سلام با وجود اينكه خيلي ها كل داستان را چه در قرآن يا كتب ديگر خوانده اند از معدود سريال هايي است كه با دانستن داستان مورد استقبال خوبي قرار گرفته .اما در بعضي قسمت ها زمان در نظر گرفته نشده است. مثلا زنجير هاي زندان كه چند بار زوم نشان داده شد(كه نبايد ميشد) جوش برق و فشار و نظم كارخانه اي در آن مشخص بود. ميشد تقريبا با همان قيمت توسط آهنگران قديمي كه هنوز هم هستند ساخته شود. يا گذشت 10 سال بر چهره بعضي از شخصيت هاي اكتيو نامحسوس است.در مجموع بر عكس بعضي سريال هاي تاريخي كه براي بيننده غير قابل تحمل بوده اند اين سريال طوري ساخته شده كه مخاطب را دنبال خود ميكشد.خسته نباشيد

سلحشور: از زنجیرهای موجود استفاده شد تا از احداث یک کارگاه آهنگری و مخارج گزاف آن صرفه جویی شود. برای بنده اصل ، مفاهیم و ارزشهایی بود که باید به بیننده تفهیم و او را جذب می کرد، ایراد شما وارد و صحیح است.

صابر: هر وقت اسم حضرت يوسف ( ع ) را مي شنيدم احساس خوبي پيدا مي كردم ولي با ساخت ضعيف اين سريال حالا با شنيدن نام يوسف ناخودآگاه اس ام اس هاي واقعاً خنده داري كه اين روزها رايج است به خاطرم مي آيد . اي كاش سفارش اين سريال را به هاليود مي دادند تا حداقل آنها سريال قوي مي ساختند. واقعا اين سريال مايه تاسف است .

سلحشور: به آقای صابر توصیه می کنم که ساکن آمریکا شوند و در آنجا همه چیز را از نوع هالیوودی آن ببیند. راه دیگری هم هست ، کشورمان را دربست هالیوودی کنیم تا ایشان خوشحال شوند. برادرم ، آقا صابر، مردم ایران عقیده شما را ندارند و مثل ایرانی های مسلمان از این سریال استقبال می کنند ، نه تنها ایرانی ها بلکه همه مسلمانان دنیا این اثر را با همه ضعف هایش نگاه می کنند و از آن لذت می برند.

رضا: واقعا جالب چرا یک خط در میان هنرپیشه های سریال پیر شده اند؟یعنی گریمور کم آوردید؟مثلا آن برده سیا داخل قصر اصلا پیر نمیشه یا اینکه گریم های افراد اینقدر ضعیف است؟بسیاری از هنر پیشه ها تنها گریمی که دارند کشیده شدن یک خط کنار چشم است حتی بسیاری از آنها با موهای حال حاشر خودشان هستند یعنی با مدل موی قرن21 بسیار سریال پر اشتباهی است اگر بخواهیم بشماریم خیلی ضعف دارد .وجالبتر از همه مشخص نیست این داستان حضرت یوسف است یا داستان عشق زلیخا نسبت به یوسف چرا از موضوع اصلی خودش خارج شده وبرای جذب بیننده وارد ....شده است؟

سلحشور: آقا رضای محترم؛ ما به بعضی اشکالات در گریم و حفظ راکوردها اذعان داریم ، اما نه آن مقدار که شما تأسف خوردید، تأسف شما به قدری عمیق بود که آدم را در شعور این مردم به تردید می اندازد. درست کردن موها و آرایش مصر مختص اشراف و درباریان بوده و مردم عادی نمی توانستند خیلی به خود بپردازند، آن زمان مردم مو داشتند ، امروز هم دارند. بعضی بلند و بعضی کوتاه، اگر موی کسی شبیه امروزی ها باشد ، خیلی عجیب نیست. از طرفی من اصرار داشتم یک جوان مستعد ،آقای ملکان وارد عرصه گریم حرفه ای شود ، از کار ایشان راضی هستم و تبعات آن را هم می پذیرم. اگر نمیدانید این داستان یوسف است یا زلیخا ، باید عرض کنم : خواهید دید که در هفده نسخه ای که زندگی یوسف (ع) ساخته شد، جز عشق یوسف و زلیخا هیچ ندارد که این برادر تا قسمت دهم که اصلاً زلیخایی نبوده ، ظاهراً ندیده و به عکس آقا رضا و بسیاری از مردم اعتراض دارند که چرا دوربین در تمام مدت به دنبال یوسف است و شخصیت زلیخا را و تحقیر کرده است. ما قسمت های داریم که اصلا زلیخایی در کار نیست ، در حالیکه دوربین لحظه ای یوسف را رها نمی کند.

علی: من همیشه وقتی به یک داستان تاریخی نگاه می کنم، فکر می کنم که چه چیزی را می خواهد به مخاطب منتقل کند؟ زندگی حضرت یوسف فراز و نشیب های زیادی داشته است و ده ها فراز تاریخی و عبرت در آن هست. قرآن کریم به ظرافت به همه پرداخته و به هر بخش، به اندازه و اعتبار آن اهمیت داده است. ولی فیلمی که شاهد آن هستیم، همه چیزش بر محور زلیخا و عشق زنان مصری است. در این شکی نیست که به این موضوع هم باید پرداخته شود ولی وقتی اینقدر روی این موضوع تکیه می شود، احساس ابتذال به آدم دست می دهد. سوال این است که از این همه صحنه سازی های اروتیک، چه نتیجه ای می خواهیم بگبریم؟ آیا می خواهیم ثابت کنیم حضرت یوسف پاکدامن بوده است؟ این که امری اثبات شده است. یا باید بگوییم که کار حضرت یوسف کار خیلی بزرگی بوده، ناخودآگاه این را پذیرفته ایم که این کار فقط از یوسف پیامبر و معصوم بر می آید و خیلی دور از انتظار نیست که مردان به هر پیشنهادی جواب مثبت بدهند. یا باید بگوییم که یوسف آنقدر زیبا بوده که میل زلیخا به او از هوس نبوده و چاره ای نداشته است.
به گمان من کارگردان هم خواسته یک فیلم اروتیک با جاذبه های جنسی بسازد که مخاطب را جذب کند و هم حرمت زلیخا را نگاه دارد تا در پایان داستان که حضرت یوسف او را به همسری انتخاب می کند، بیننده مشکلی پیدا نکند.
این تضاد، همان ضرافتی است که قرآن آن را به بهترین روش اعمال کرده ولی فیلمانه نویس و کارگردان نتوانسته اند آن را به خوبی پیاده کنند.
از طرفی دیگر فیلمی که در حداکثر حالت آن باید در سه تا چهار ساعت ساخته می شد، برای این که طولانی شود، پر شده است از خیالپردازی های مکرر یا اقتباس های مکرر از فیلم های هالیوودی و نسخه هی غربی داستان حضرت یوسف.

سلحشور: علی آقا ، نظر علما و مراجع و روحانیت اینست که این کار به قول شما اروتیک نیست و سالم ترین نگاه به رابطه یوسف و زلیخا در این سریال شده است. بخشی از پاسخ سوال 11 به سوال شما هم مربوط می شود . گمان می کنم نظر شما هم بر این است اگر هالیوودی ها این سریال را بسازند سالم تر و مفید تر از ساخته ما خواهد شد! جمله آخرتان که اقتباس مکرر از فیلم های هالیوودی است ! نه برادرم ، یوسف به هیچ فیلم هالیوودی شبیه نیست . برای اینکه من نه تنها هیچ فیلمی از یوسف ندیده ام که اصلا من کمتر فیلمهای هالیوودی می بینم . آن اضافات را که شما دیدید اگر دقت کنید همه آنها در تاریخ و تفاسیر ما هست و همه آنها برای تفسیر آیات قرآن از طریق تصویر است، اگر خواستید صحت و سقم ادعای بنده را بدانید به سایت سیما فیلم ، مصاحبه با مراجع مراجعه کنید. شما منظورتان قصه گفتن است که ما قصه را در یک سینمایی سه ساعته گفته ایم ، نه در چهار ساعت ولی در سریال هدف قصه گویی نیست.

محمد جوشنی: با عرض سلام و خسته نباشید خدمت جناب سلحشور. یه سوال داشتم آیا نیازی بوده که از اسامی همچون اخناتون ، نفر تی تی ، سینوهه ، هورم هب و ... استفاده کرد . تمام اسامی انتخاب شده و حتی سرع آمن هوتپ چهارم (اخناتون) توی کتاب سینوهه موجود میباشد فکر میکنم شما علاوه بر اسامی ، قستمی از فیلم نامه را هم از کتاب سینوهه کپی کرده اید . آیا به صدای بازیگر نقش یوسف توجه کرده اید؟ تمام اینها یکطرف همسترهای زندان هم یک طرف ، همستر ها از زندانی ها تمیز تر و سفید تر بودند . با تشکر

سلحشور: آقای جوشنی به نظر شما بهتر نبود به جای آخناتون نام میرزا حسینقلی خان را می گذاشتیم و به جای نفرتی تی گرد آفرید؟! اسامی انتخاب شده نه تنها در تنها کتابی که شما در عمرتان از مصر خوانده اید ، یعنی در کتاب سینوهه آمده که در صدها کتاب و مجموعه آثار تحقیقاتی مصر هم آمده. بله یکی از منابع من برای صحنه پردازی و پرداخت به مصر و فرهنگ و آداب و سنن آن کتاب سینوهه بوده . صدای بازیگر یوسف از نظر بعضی ها مناسب نیست و بعضی هم آنرا خوب میدانند. اما در مورد همستر: باید به شما تبریک گفت که از میان اینهمه آیه و روایت و حکایت و نکات ارزشمند که نزدیک به سی کشور مسلمان دنیا را به تحسین وا داشته شما به نکته بسیار مهم حیاتی اساسی و دقیق توجه کرده اید که موجودیت سریال را مورد تهدید قرار داده است.

علی رضا: چرا دیالوگ های مذهبی فیلم اینقدر سطحی و شعارگونه هست؟

سلحشور: بنده ادعایی در سناریو نویسی ندارم و با کمک دوستان نوشته ام . متأسفانه ما سناریست و دیالوگ نویس مذهبی قوی در جمهوری اسلامی نداریم . مجبور شدم خودم بنویسم ، امید است ضعف ما را ببخشید.

رسول: چهره خود مصطفی زمانی واقعا بهتر و دلپسند تر بود چرا با گریم او را برای این نقش زشت تر کردید ؟ یوسف باید در نهایت وجاهت باشد مطابق آیات قرآن .

سلحشور: آقا رسول شما را ارجاع میدهم به مطالبی که آقای نقی مختاری در بالا نوشته اند. یکصد و هشتاد درجه با شما در تضاد هستند.

 حميدرضا: سلام. با سطح توقع من بعد از سريال امام علي بالا رفته يا ساخت سريالها بدون مطالعات تاريخي و فرهنگي باب شده. در هر صورت اگر هدف فقط خرج شدن بودجه و پر شدن آنتن باشه دست عوامل درد نكنه سريال تئاتر خوبي ساختن. اما اگه هدف طرح موضوع در قالب هنر باشه نميدونم چه بايد گفت؟

سلحشور: آقای حمید رضا شما را هم ارجاع می دهم به مطالب آقای نقی مختاری . ضمناً شاید بد نباشد بدانید سریال یوسف پیامبر(ع) به اندازه دو عدد فیلم سینمایی به نامهای سلیمان و رستاخیز و یک چهارم سریالهای در دست ساخت بودجه مصرف کرده. شما بهتر است اگر برای بیت المال ناراحت هستید به این آثار ایراد بگیرید.

سهراب: من يك سوال داشتم و فكر مي كنم كه منشا اين سوال ريشه در ذات و نسل و نوع تفكر نسل شما دارد. و آن همين سياه و سفيد ديدن همه چيز است.آدمهاي داستان يوسف كه شما به تصوير كشيده ايد ، يا سياه هستند و يا سفيد.يا خوب هستند و يا بد.اگر بخواهيم اين طبقه بندي را در آدمها داشته باشيم به اين شكل است: خوبها : حضرت يوسف ، پوتيفار ، آمن هوتپ سوم و چهارم ، تمامي زندانيان و زندانبانان (منهاي يم نفر) وبرادران يوسف و..... بدها : كاهنان ، آن يك نفر زنداني ، زليخا. و متاسفانه اين وسط هيچ كس خاكستري نيست.بواقع بيننده نمي پرسد كه اين همه آدم خوب چرا زنداني هستند.و چرا اين پادشاهان همه اينقدر خوب هستند و اين كاهنان چرا اينقدر همه بد هستند. من فكر ميكنم اين مشكل طبقه بندي همه چيز به خوب و بد ، سياه و سفيد ، صفر و صد ، كه بنوعي خودش را در يك اثر تاريخي ساخت شما نشان داده است ، حقيقت تفكر نسل شماست.واقعا شما خودتان به اين نكته در سريال دقت كرده ايد و اساسا اين تحليل را قبول داريد؟

سلحشور: جناب سهراب خان عزیز: یا بنده معنی سفید و سیاه را درک نمی کنم یا شما. پوتیفاری که حق را زیر پا می گذارد و یوسف را زندانی می کند و یا دستور اعدام آپوپ هیس را میدهد سفید است؟! آمن هوتپ مشروب خوار که فقط از خوب بودن ، مخالفتش با ارباب معابد را دارد، سفید است؟!
زلیخا که آن همه توطئه برای یوسف می کند و او را زندانی می کند ، سفید است؟!
زنهای حضرت یعقوب (ع) که آن همه بر علیه یوسف توطئه می کنند و بعداً پشیمان می شوند سفید اند یا سیاه؟! زندانیان خلاف کار زاویرا که با کمک یوسف اصلاح می شوند همه سفیداند؟! آن زندانیانی که بت پرست بودند و ظالم بودند و می خواستند به فرمانروا زهر بدهند و در زندان اصلاح شده تغییر مسیردادند ، اینان سفیداند یا سیاه؟ این سریال پراز آدم های خاکستری است و شما همه را سفید و سیاه می بینید؟!

علي هراتي: چرا از چهره‌هایي مثل گلزار و مهناز افشار استفاده نكرديد؟ آيا در سينماي ما فساد هست؟ آيا در اين فيلم مفسده‌اي بوده است موردي بوده است؟
تا چه اندازه به توانائيهاي آقای مدرس اعتاد داريد ايشان مجري خوبي هست

سلحشور: آقای هراتی عزیز: بنده اعتقادی به چهره های مشهور ندارم . بنده به هنرمند خوب و بد معتقدم که آقای گلزار و مهناز افشار در تعریف بنده نمی گنجند. در سینما فساد هست و این بر هیچ کس پوشیده نیست و کسی هم منکر نیست.

سوال: با سلام، شخصیتی مثل امام خمینی (ره) یک شخصیت غیر معصوم است، و تا جایی که من میدانم از نظر رتبه پیش خدا پایین تر از پیامبرانی چون یعقوب (ع) و یوسف (ع) است، اما من هرچه این دو شخصیت سریال رو نگاه میکنم، انگشت کوچیکه امام خمینی هم نمیشن. به عبارت کلی تر، این دو شخصیت شما رو در ذهنم با شخصیت این دو پیامبر جایگزین نمیکنم، چون سطحشون خیلی پایین تر از ذهنیات من است. شاید بگویید که خوب به هر حال هر بازیگری که بگذاریم همین اتفاق می افتد، به عنوان نمونه من شخصیت مالک اشتر سریال امام علی را مثال میزنم که بشدت بزرگی اون شخصیت رو نشان داد و به راحتی جایگزین ذهنیت خیلی از مردم شده است. در این مورد چه دفاعی دارید؟ (البته به نظرم بازیگر نقش یوسف از نظر چهره و صدا خوب است، اما نه به عنوان پیامبر)

سلحشور: فاطمه خانم ، اولا علمای امت ما طبق روایات ائمه از انبیای بنی اسرائیل بالاتر و یا مساوی هستند نه پایین تر، پس امام خمینی از انبیای بنی اسرائیل حتی از موسی و عیسی بالاتر است. میتوانید از علما سوال کنید. ثانیاً نظر مردم و بزرگان دین در مورد این دو پیامبر اینگونه که شما می گویید نیست، بسیاری از افراد به خاطر شخصیت حضرت یوسف (ع) و یعقوب(ع) تصمیم به اصلاح راه و اعتقاد خود گرفته اند. البته نظر شخصی شما هم محترم است ، بعضی ها ، بعضی از نقشها و بازیگران را می پسندند و بعضی نمی پسندند، این نظر شما عمومیت ندارد. ضمناً به جواب فاطمه خانم دقت بفرمایید.

 فاطمه: چرا دیالوگهای سریال اینقدر ضعیف و امروزی هستند. ضعیف از این نظر که هیچ جذابیتی ندارند، بعلاوه با قرآن هماهنگ نشده اند. یعنی اینکه قسمتهایی از دیالوگها که مستقیما از قرآن برداشت شده اند، از نظر ادبی با سایر دیالوگها همخوانی ندارند. این باعث میشود که احساس چندپارگی در سریال شود. به علاوه اگر به سریالی مثل میوه ممنوعه نگاه کنیم، آنقدر دیالوگهای شخصیتها جذاب بود که انسان را سر ذوق می آورد و پیام را به زیباترین شکل ممکن میرساند. بهتر بود شما به مانند این سریال از یک نویسنده دیالوگ به طور اختصاصی استفاده میکردید. از طرف دیگر دیالوگها امروزی هستند، یعنی اینکه اصلا احساس نمیشود که سریال مربوط به اونهمه سال پیش است.

سلحشور: دیالوگ هایی که شما را جذب نکرده بسیاری از مردم و علما و بزرگان را جذب کرده است. نظر شما مطلق نیست ، اما من هم عقیده دارم که دیالوگ ها می توانست بهتر از این هم بشود، البته اگر نویسنده اسلامی داشته باشیم.

 فاطمه: به نظر شما خوب بودن یوسف بیش از اینکه واقعی باشد، مصنوعی و در قالب حرف نیست؟ به علاوه اینکه در سریال هر قسمت بارها و بارها کسانی که او را میشناسند میگویند چقدر این یوسف خوب است. با وجودی که تلاش شده با نشان دادن کمکهای یوسف به زندانیان و مهربانی او این موضوع تصویر شود، اما من به عنوان یک تماشاگر احساس میکنم که کارگردان میخواهد به زور به من بقبولاند که چقدر یوسف خوب است، چون میزان و اهمیت کمکهای تصویر شده یوسف بسیار کمتر از میزان تعریفی است که اطرافیان از او میکنند. به علاوه هیچ چیزی از چگونگی خوب شدن یوسف در جایی نیامده. مثلا وقتی بچه بود همین طوری به شکل مادرزاد همه برادرهاش رو دوست داشت. این برای من قابل قبول نیست، انگار که جبری برای معصومیت دارد. کلا مهمتر از اینکه خوب بودن یک نفر رو نشون بدیم، اینه که چطور خوب شدن و به این مرحله رسیدنش رو نشون بدیم.

 فاطمه: ظاهراً شما به عکس مردم این مملکت در این سریال هیچ چیز ارزشمندی نمی بینید!!
نه دیالوگ ها خوبند، نه شخصیت حضرت یوسف و یعقوب(ع) و نه خوب بودن این پیامبران به دل شما می نشیند و نه فراموشی ساقی معقول است. با این حساب هر جوابی هم بدهم شما حکم خود را از قبل داده اید و پاسخ بنده را نمی پذیرید!

سوال: در مورد همان آیه مورد دعوا که در آن یوسف از ساقی شاه کمک میخواهد تا او را نزد فرمانروا یاد کند، شما بر اساس تفسیر نمونه عمل کردید و فرمودید که المیزان هم همین نظر را دارد. اما من به المیزان مراجعه کردم، علامه اعتقادی به ترک اولای یوسف ندارند، و میگویند که این کار حضرت هیج ایرادی ندارد و اتفاقا کار درستی هم بوده.

 فاطمه: با دیدن سریال احساس میکنم که خدا در آن روزگار دائما به طور مستقیم با مردم در ارتباط بوده و حالا کلا ما را فراموش کرده. مثلا دائما بر یوسف فرشته نازل میشود و به او امر و نهی میکند، این که یک فرشته بیاید و به یوسفی که مقامش از فرشته بالاتر است بگوید این کار درست است و این نیست (مثل ماجرای یوسف و درخواست زلیخا) به نظر درست نمی آید. به عبارت دیگر، با دیدن سریال شما گاهی فکر میکنم اگر من هم جای یوسف بودم و دائم بر من فرشته نازل میشد من هم حتما به همین جایگاه میرسیدم!
در ضمن مثلا اینکه شیطان از یاد ساقی برد که یوسف را یاد کند، این را خیلی طبیعی هم میشد تصویر کرد، لازم نبود که حتما هی ساقی فکر کند و هی یادش نیاید، انگار که هیچ نقشی در این اشتباه نداشته. ببینید، شیطان آنقدر توانا نیست که انسان با اراده نتواند بر او غلبه کند، پس اینکه ساقی بخواهد یادش بیاید اما نتواند از نظر معارف دینی صحیح نیست و بیشتر شبیه به اعتقاد مسیحیان است که شیطان را تواناتر از انسان میدانند. به عبارت دیگر بهتر بود که اینگونه نشان داده میشد که طرف آنقدر مشغول کارش شد که به سادگی فراموش کرد، همان کاری که خیلیها الان هم میکنند و شیطان با غافل کردن دلشان باعث فراموشی میشود نه اینکه نگذارد حافظه شان کار کند!

سلحشور: آیا شیطان یک نیروی مستقل است یا ابزاری در دست خداوند؟ ثانیا آیا تفسیر المیزان یعنی همه تفاسیر؟ به جز علامه طباطبایی که سریال حضرت یوسف (ع) برمبنای آن ساخته شده و تنها در این مورد با نظر علامه متفاوت است ، تقریبا قریب به اتفاق مفسرین معتقد اند که یوسف مرتکب ترک اولا شده . کاملا معلوم است فقط تفسیر المیزان را خوانده اید. برای اطمینان شما را به تفسیر مجمع البیان ، تفسیر نمونه ، تفسیر روان جاوید و تفسیر راهنمای آقای رفسنجانی ارجاع میدهم.

ناشناس: سلام آقای سلحشور من فقط میخوام ارتباط فیلم شمارو با کتاب سینوهه بدونم واقعا شما چطور این دوتارو به هم ربط دادید اگه کسی ارتباط اینارو میدنه به من خبر بده.

سلحشور: یکی از منابع تحقیقی ام سینوهه بوده و بعضی از مسائل مصر به معابد را از ایشان الهام گرفته ام. و خود سینوهه حکیم هم عصر حضرت یوسف (ع) و آمن هوتپ چهارم بوده ، ربطی دیگر ندارد.

رضا: لطفا آقای سلحشور میشه لطف کنید خوبیهای سریال ساخت خودتان را نام ببرید؟ فیلمبرداری قوی؟گریم؟دیالوگ؟فیلمنامه؟داستان؟باری باریگران؟طراحی صحنه؟نمی دونم چرا هر موقع سریال رو میبینم یاد تاترهای بچه ها که داخل مدرسه بازی میکنند می افتم!واقعا محشر کارتون میگم 1 فیلم سینمایی ازش جدا کنید برای مسابقه اسکار بفرستید.جالبه میگید استقبال خوبی شده از سریال مخاطب جذب کرده چه مخاطبی؟پیرزن وپیرمردهای بالای 60سال؟واقعا میدونید چقدر در بین قشر جوان جامعه استقبال شده؟

سلحشور: علی رغم میل و نگرش شما ، باید عرض کنم این سریال همه محسناتی را که حضرتعالی فرمودید دارد، دلیل آنهم اقشار گوناگون از علما و بزرگان حوزه تا اساتید و دانشجویان دانشگاه ها ، مردم عالم و عامی ، بزرگ و کوچک همه به لطف خداوند این اثر را پسندیده و با اشتیاق دنبال می کنند. من به جای شما بودم در نگرش خود شک می کردم. شاید چشم دلتان را می بندید و می نگرید. طبیعی است که هیچ یک از مواردی را که ذکر کردید نه می بینید و نه می شنوید. ضمناً شما راست می گویید ، این سریال خیلی از ابعادش شبیه آن چه شما به آن عادت کرده اید و تا کنون دیده اید نیست. شما باید قرآن و روایت بدانید، به اسلام و قرآن آگاهی داشته باشید تا این اثر را درک کنید. از گفته هایتان بر می آید که شما تفاوت تئاتر و فیلم را هم نمیدانید، چه برسد به تفاوت کلام خلق با خالق .

فاطمه: انتقاد از شما ؛ جناب آقای سلحشور، لطفا دست از توهم توطئه بردارید، چرا شما هم به مانند برخی از مسئولین وارد این جوی شده اید که در آن، هرکس که از شما انتقاد میکند طوری به او جواب میدهید که انگار بی دین است و قصد تخریب شما را دارد؟ من یک دانشجو هستم و دغدغه ای جز انتقال درست مفاهیم به مردم ندارم، انتقاداتم هم از سر دلسوزی است، اصلا با شما هم پدر کشتگی ندارم. لطفا کمی سعه صدر داشته باشید و اینقدر هر انتقادی را با تخریب یکی ندانید. شما باید از این انتقادات استقبال کنید. امام علی همیشه میفرمایند که نزدیکترین کسانت را از منتقدترینها انتخاب کن، و از متملقان و چاپلوسان دوری کن.

سلحشور: به فاطمه خانم توصیه می کنم عینک خود را عوض کنند. منفی بافی و عیب جویی به من کمکی نمی کند. منصفانه نگاه کردن است که می تواند مرا به محاسن و معایب کارم واقف کرده ، موجب حفظ محسنات و رفع نواقص خواهد شد.

سیمین: باتشکر اقای سلحشور میخواستم بپرسم ساخت این فیلم چندسال طول کشیده است ومحل فیلمبرداری بیشتر درچه جاهایی ازایران بوده است

سلحشور: با تشکر از سیمین خانم ؛ این سریال 4 سال تحقیق و نگارش و دو سال و نه ماه فیلمبرداری داشته و در شهرک سینمایی دفاع مقدس جاده قم و فرهنگسرای خاوران فیلمبرداری شده است.

سوال: شما دارید یک قصه قرآنی را بازگو میکنید، بهتر بود علاوه بر متن به شیوه قصه گویی آن هم دقت میکردید (احسن القصص یعنی بهترین قصه با بهترین شیوه قصه گویی). قرآن به شکلی کاملا موجز داستان را به بهترین نحو ممکن تعریف کرده. درست است که طولانی کردن قصه برای تصویرسازی و اضافه کردن جزئیات از قلم افتاده لازم است، اما سریال حاضر بیش از حد طولانی است که یکی از علل آن تکرار زیاد چیزهایی است که نیاز به تکرار ندارد. مثلا فقط آمار بگیرید ببینید که تا به حال چند بار در سریال گفته شده که یوسف زیباست، یا چند بار از رفتار او با زندانیان تعریف شده است؟ یا مثلا اتفاقی را که بیننده دیده است، دوباره توسط شخصیت داستان تعریف میشود. فکر نمیکنید این علاوه بر توهین به شعور و حافظه مخاطب و تلف کردن وقت بیننده، باعث کم شدن اثر گذاری داستان میشود، و آن را به ورطه شعار می اندازد؟ در ضمن هیچ کمکی هم به بهتر شدن نمیکند. کافی است نگاهی به سریالها و فیلمهای غربی بیاندازید تا ببینید که چگونه هر صحنه و هر لحظه سریال و فیلم به تنهایی مهم است و از آب بندی و تکرار خبری نیست. این یعنی احترام به شعور، آی کیو، و حافظه مخاطبان. البته این انتقاد تقریبا به همه محصولات تلویزیون وارد است، اما شمایی که مذهبی هستی و ادعای کار انقلابی و دینی داری و از همه مهمتر، منبع فیلمنامه خوب و کاملی مثل قرآن را داشتی، چرا به این شکل عمل کردی؟ کاش از فضای قصه گویی قرآن هم استفاده میکردید!

 فاطمه: با سلام، هر چند این سریال خالی از اشکال نیست اما به نظر می رسد که بسایری از انتقادات وارد شده به این سریال در رسانه ها از روی غرض است و نه فقط انتقاد دلسوزانه. من به نوبه خودم از آقای سلحشور تشکر می کنم و به ایشان عرض می کنم بسیاری از مردم مشتاقانه این سریال را دنبال می کنند.
اما انتقادات من: به نظر من سریال اصحاب کهف بسیار پخته تر بود. جلوه های ویژه در سریال حضرت یوسف بسیار ضعیف است(البته به استثنای خواب پادشاه تا این قسمت) بارها اتفاق افتاده که چهره افراد و به خصوص یوسف در دو صحنه متوالی متفاوت بوده است. نزول فرشته بر یوسف بسیار مصنوعی بازی شده و بسیاری از این گونه اشکالات جزیی... شما هم اینگونه فکر نمی‌کنید؟

سلحشور: فاطمه خانم من هنوز نفهمیده ام که دقیقا شما چه می گویید. فکر نمی کنید ضد و نقیض در سوالهای شما خیلی زیاد است؟ بهتر است به جای قضاوت های عجولانه همه کار را ببینید ، بعداً سوال و نظر بدهید.

مسعود: با عنايت به كتاب شرح حال سينوهه ترجمه ذبيح الله منصوري ، جاي بسيار تعجب و سئوال هست كه چرا واقعه عظيم و تاثير گذاري همچون ماجراي حضرت يوسف ع در آن كتاب مستند تاريخي نيامده است ؟ اين در حالي است كه اسامي سينوهه و هورم هب و اخن آتون و آمن هوتپ و نفر تي تي نشانگر همزماني اين دو شخصيت مي باشد؟ مضافا اينكه در آن كتاب هيچ سخني از ماجراي ذليخا نيز به ميان نيامده است ؟ آيا اين موضوع نمي تواند دليل بر عدم همزماني اين دو شخصيت باشد ؟ دراين صورت به نظر مي رسد كه تقارن اين وقايع و به ميان آوردن اشخاصي چون سينوهه و هورم هب و . . . ساخته و پرداخته خود آقاي سلحشور باشد ! لطفا" پاسخ عنايت فرماييد. با تشكر.

سلحشور: سینوهه یکی از اسطوره های مصر است و اینگونه که در کتب فرهنگی مصر نقل شده حقیقت خارجی ندارد. کتاب سینوهه یک رمّان است ، تاریخ نیست که سندیت داشته باشد. هر نویسنده ای طبیعی است یک سری اسامی از مصر را برای پرسناژهای خود باید انتخاب کند. نویسنده سینوهه نیز دوست داشته او را هم عصر آمن هوتپ چهارم فرض کنند.
داستان یوسف و زلیخا نه تنها در رمان سینوهه که در هیچ منبع تاریخی نیست ، چرا که بعد از آمن هوتپ چهارم داماد او حورم هپ به حکومت رسید . حورم هپ با کمک بانوتی ( همسر آمن هوتپ سوم) همه آثار و نشانه ها و دست آورد های یوسف (ع) را از بین برد. چرا که این مقطع از تاریخ که با همه اعصار شرک و بت پرستی مصر متفاوت بود ، نباید مثل یک ننگ در دامن مصر باقی بماند. البته بعضی هم معتقد اند که سینوهه همان یوسف (ع) است. چون نمی توانسته اند همه آثار یوسف و یاد و نام او را از بین ببرند، با نام سینوهه او را به اسطوره تبدیل کرده اند. البته معلوم نیست این حکایت چقدر صحت داشته باشد. و اگر یوسف و سینوهه یکی نباشند معلوم نیست چرا نویسنده این رمان سینوهۀ اسطوره و این قهرمان خیالی را در عصر آخناتون یا همان آمن هوتپ چهارم آورده است.

مهدی: حس می کنم که بعض صحنه ها جز ارائه تصویر هیچ بیان داستانی یا سینمایی ندارند. فکر نمی کنید سریال کش دار است و می توانست جمع و جورتر پخش شود؟

سلحشور: هدف بنده قصه گویی نبوده ، کل داستان حضرت یوسف (ع) را می شد در ده یا دوازده قسمت بیان کرد. من سعی کرده ام با آوردن حکایات و حوادث حاشیه ای آیات ، داستان حضرت یوسف (ع) در قرآن را تفسیر کنم. البته این تفسیر خود ساخته و یافته های خودم نیست . قریب به اتفاق آنها در کتب عرفانی و تفاسیر موجود است. بنده با تغییر جزئی، آنها را برای تصویر مناسب کرده ام. در حقیقت تفسیر تصویری گفتن موجب طولانی شدن سریال شده. با اینهمه بنده اصلا ادعا ندارم که سریال یوسف پیامبر(ع) بهترین است ویا بهتر از این نمیشد آنرا ساخت.

بهروز: فکر نمی کنید همه مشکلات این سریال که در عین داشتن جذابیت ظاهری اولیه محتوای چندان تاثیر گذار و عمیقی ندارد از همه کاره بودن شما در این کار نشات میگیرد معمولا در همه کار های عظیم چندین نویسنده علاوه بر مشاوران مختلف همکاری می کنند تا کوچکتری ایرادی این همه هزینه را خدشه دار نکند ولی در این کار شما هم کارگردان هستند و هم تهیه کننده و هم نویسنده . از طرف دیگر شما تجربه چندان موفقی در کار های قبلی از جمله "مردان آنجلس و حضرت ایوب " نداشته اید و همچنان بر مدار شیر فهم کردن تماشاگر حرکت میکنید و همچنان از ایجاز خبری نیست

سلحشور: مطلب آقا بهروز خیلی کلی است. اولا که چهار سال صرف وقت ، برای تحقیق و نگارش زمانی است که برای هیچ فیلم و سریالی صرف نشده ، آنهم با داشتن یک مشاور فیلمنامه نویسی( استاد منصور براهیمی) که مورد قبول همه اساتید این رشته است و سه نفر مشاور دکترای علوم قرآنی و استاد دانشگاه و سه نفر محقق و پنج نفر فیلمنامه نویس به عنوان شورای نقد و بررسی و نزدیک به شش بار بازنویسی و مطالعه نزدیک به یکصد جلد کتاب . گمان نمی کنید این وقت و نیرو برای نگارش یک اثر کافی است؟
در مورد تهیه کنندگی : یوسف تنها سریالی است که با کمترین بودجه و کوتاهترین زمان و بیشترین نظم و پرداخت حقوق همه افراد گروه در رأس موعد مقرر و بدون کوچکترین تنش و بالاترین روحیه و آرامش ساخته شد. اگر این از آثار موفقیت تهیه کنندگی نیست ، شما آنرا چه تعبیر می کنید؟
از نظر کارگردانی هم بنده به عکس کارگردانان دیگر ، کارگردان توانمند و با تجربه ای چون آقای شورجه را در کنار خود داشتم که اثری با کیفیت ارائه دهم. صرف اینکه چند کاره بوده ام اشکال نیست . اگر اثری ناموفق و ضعیف ارائه شود عیب است. که ظاهرا به لطف خداوند این اثر مورد استقبال مردم و عالمان دین قرار گرفته و در مورد اصحاب کهف و ایوب پیامبر : ایوب را ادعایی ندارم ، آن اثر یک تله تئاتر بود و قضاوت سریال و فیلم در مورد آن مقایسه به جایی نیست. و اصحاب کهف با همه ضعف هایش مورد قبول همه مردم دنیا قرار گرفته اما شما چگونه آنرا اصلا قبول ندارید؟!!
پیشنهاد می کنم نظر "یک خانواده ایرانی مقیم خارج" در همین سایت را بخوانید.

ناشناس: 1.در تیتراژ پایانی، در قسمت مشاوران مذهبی نام حبیب الله عسگر اولادی به چشمم خورد! نفرات دیگر را هم نمی شناختم. آیا بهتر نبود از چند کارشناس مذهبی قوی استفاده می کردید تا این همه ضعف محتوایی نداشته باشید؟ مثلا در قضیه ایناروس، یک بار از او می شنویم که شیطان از یاد او برده و در جای دیگر از یوسف می شنویم که این کار پروردگار بوده!  2. چرا باید بازیگر نقش یوسف (ع) از خدمت سربازی معاف شود؟ این نهایت بی عدالتی است. مگر چه گلی به سر نظام زده است که معاف می شود؟ کاری انجام داده و حقوق گرفته. 3.گریم های بازیگران زن سریال، بدون تعارف، محرک است. من به شخصه شرم دارم بعضی از صحنه ها را همراه خانواده تماشا کنم. 4.سریال کاملا تئاتر گونه است. دیالوگ های طولانی، دکورهای تئاتری و... همه موید این ادعا هستند. 5.بی حرمتی آقای سلحشور به منتقدین سریال از جمله شیخ حسین انصاریان واقعا جای تاسف دارد. 6. آقای ضرغامی متاسفم. سریال 40 سرباز و سریال یوسف پیامبر دو لکه ننگ بر دامن صدا و سیمای شماست. خاطره خوب سریال های فوق العاده امام علی و امام رضا و ... هنوز در ذهن ماست. متاسفم. خراب کردید برادر....

سلحشور: پاسختان را نمی دهم چون نام خود را ذکر نکردید. فقط خواهش می کنم نظر "یک خانواده ایرانی مقیم خارج" را در بین همین نظرات بخوانید و نظرات مردم کوچه و بازار را جویا شوید البته اگر از نظرات مثبت مردم ناراحت نمی شوید. در ضمن اگر کلمات اهانت آمیز بیشتری هم بلد هستید می توانید نثار کنید ، بنده

سعيد:‌ سلام . طبق تفسير شريف الميزان مرجع ضمير "ه" در "فانسه الشيطان ذكر ربه" حضرت يوسف (ع) نيست بلكه شرابدار شاه است چرا كه در اين سوره يوسف عليه السلام از" عبادنا المخلصين "معرفي ميشود و طبق آيه معروف " لاغوينهم اجمعين، الا عبادك منهم المخلصين"شيطان به بندگان مخلص خدا راه ندارد. اما در اين سريال اينگونه نمايش داده نشد.خواهش ميكنم توضيح دهيد.
البته از زحمات طاقت فرساي شما در خلق اين اثر فاخر و تاريخي تشكر فراوان دارم و اميدوارم طرح اشكالات اين چنيني را كه بيشتر به مشاوران مذهبي سريال بر مي گردد نشانه قدر ناشناسي بينندگان تلقي نفرماييد.خدا قوت. يا علي...

سلحشور: ما هم گفته ایم شیطان از یاد شراب دار برد نه از یاد یوسف. شیطان از یار شرابدار برد که او از یوسف نزد فرمانروا یاد کند و زمینه نجات یوسف را فراهم کند . مگر اینکه سریال را ندیده یا این قسمت هایش را ندیده باشید.


 


کد مطلب: 36485

آدرس مطلب: http://alef.ir/vdcftjdm.w6dvcagiiw.html?36485

الف
  http://alef.ir