الف - چرا برای فرانسوی‌ها ایجاد اشتغال می‌کنیم؟

درحال حاضر کشورهای اروپایی با رکود اقتصادی مواجه هستند و بسیاری از تولیدکنندگان این کشورها حال و روز خوبی را تجربه نمی‌کنند.

پس از اجرایی شدن قرارداد برجام بین ایران و کشورهای ۱+۵، دولت‌های اروپایی حضور در بازار ایران را به عنوان فرصتی برای تحرک تولیدات خود پیش روی خود دیدند. به دلیل اوضاع رکودی شرکت‌های غربی، به طور طبیعی، این شرکت‌ها در درجه اول به دنبال فروش محصولات خود در بازار ایران هستند که معنای آن افزایش واردات کالاهای غربی در ازای پرداخت منابع ارزی آزاد شده‌ی ایران است و منافع آن بیشتر به کشورهای غربی خواهد رسید.

کشور فرانسه به طور خاص توانسته است در این زمینه موفقیت‌های بیشتری بدست آورده به طوریکه از زمان اجرای برجام تاکنون شاهد امضای توافقنامه‌ها و قراردادهای بسیاری بین طرف‌های ایرانی و فرانسوی بوده‌ایم. قراردادهایی در زمینه‌های پتروشیمی؛ خودروسازی، تأمین قطعات خودرو و قطعه‌سازی؛ توسعه میادین نفتی؛ تولید ال‌ان‌جی؛ خرید، ارائه خدمات، تأمین قطعات و تعمیر و نگهداری هواپیما؛ هتل سازی؛ تولید پوشاک؛ تولید آلومینیوم؛ انجام طرح‌های عمرانی چون ساخت فرودگاه امام خمینی(ره) و ساخت ایستگاه‌های مترو؛ ساخت نیروگاه و انجام پروژه‌های برق رسانی؛ و بخش‌های مختلف کشاورزی تنها بخشی از این قراردادها هستند که تعداد آن‌ها از شمار بیرون است. علاوه بر این برخی شرکت‌های فرانسوی که در حوزه‌های مختلفی مانند محصولات آرایشی و بهداشتی و محصولات غذایی فعالیت دارند نیز ابراز علاقه کرده‌اند که با فروش محصولات خود به بازار ایران از فرصت به وجود آمده استفاده نمایند.

اما مهمترین قراردادهایی که در این مدت بین ایران و فرانسه منعقد شده است قراردادهای خرید هواپیما از شرکت فرانسوی ایرباس و همکاری مجدد با شرکت پژو بوده است. تنها دو هفته از اجرایی شدن برجام گذشته بود که رئیس جمهوری ایران به فرانسه سفر کرد و در این سفر تفاهمنامه‌های این دو قرارداد بزرگ را به امضاء رساند.

حضور فعال شرکت‌های فرانسوی در بازار ایران درحالی اتفاق افتاد که اولا این کشور سابقه همکاری مناسبی با ایران ندارد و در همکاری‌های قبلی بدعهدی‌های فراوانی انجام داده است و دوما در اغلب موارد گزینه‌های دیگری که همکاری با آن‌ها صرفه اقتصادی بهتری از همکاری با فرانسه داشته است، وجود داشته‌اند.

به عنوان مثال در زمینه خرید هواپیما دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی با اشاره به سفر مدیران عامل شرکت‌های شش کشور سازنده هواپیمای دنیا به ایران، از مذاکره با این ۶ کشور برای خرید هواپیما از این کشورها خبر داده بود. در مورد خودروسازی نیز پیش از این مسئولین خودرو کشور از مذاکره با خودروسازانی از کشورهای ایتالیا، آلمان، ژاپن، کره‌جنوبی و چین نیز سخن به میان آورده بودند.

نکته دیگر اینکه اغلب قراردادهایی که بین ایران و فرانسه منعقد شده به‌گونه‌ایست که منافع فرانسه را بیشتر تأمین می‌نماید و برای مردم این کشور ایجاد اشتغال می‌کند. به عنوان نمونه یکی از معاونان شرکت ایرباس، قرارداد با ایران را موهبتی برای این شرکت توصیف کرده است. قراردادهای ایران با فرانسه به ویژه قرارداد برای خرید هواپیما به قدری بزرگ است که نه تنها می‌تواند ایرباس، که یکی از غول‌های بزرگ هواپیماسازی در جهان است را از رکود و مشکلاتش برهاند بلکه با توجه به پراکندگی کارخانجات آن در اروپا توانایی ایجاد تحرک در اقتصاد منطقه یورو را نیز دارد.

در واقع تاکنون کالا و خدمات زیادی از کشور فرانسه مجوز ورود به بازار ایران را گرفته‌اند ولی به هیچ عنوان بازار این کشور برای ورود کالا و خدمات ایرانی باز نشده است. درحالیکه وضعیت رکودی حاکم بر بازار ایران نیازمند قراردادهایی‌است که افزایش تقاضای تولیدات داخلی را تضمین نماید. به همین دلیل بسیاری از کارشناسان انعقاد قراردادهای بین ایران و فرانسه را در جهت منافع ملی نمی‌دانند و معتقدند این قراردادها در جهت منافع کشور فرانسه است.

با اینحال حتی درصورتی که انعقاد این قراردادها در جهت منافع ایران تشخیص داده میشد، ایران می‌بایست مذاکرات خود را با کشورهای مختلف آغاز می‌کرد و پس از آن با بررسی شرایط تمامی گزینه‌ها، بهترین گزینه را انتخاب می‌کرد. اصولا هنگامی که تعداد فروشندگان یک محصول متعدد باشد، یک خریدار به طور منطقی با تمامی آن‌ها مذاکره می‌کند و شرایط هریک را پرس و جو می‌نماید. همچنین خریدار می‌تواند با بازارگرمی فروشندگان را به سمتی سوق دهد که در شرایط پیشنهادی خود تخفیفاتی برای خریدار قائل شوند. اما در مورد قراردادهای خرید هواپیما، خودروسازی و برخی دیگر قراردادهای منعقد شده با طرف‌های فرانسوی، آنچه رخ داده است از این روند منطقی به دور است.

علاوه بر این فرانسه کشوری بود که در زمان مذاکرات هسته‌ای، سختگیرانه‌ترین مواضع را علیه جمهوری اسلامی اتخاذ کرد و کارشکنی‌های این کشور بارها دستیابی به توافق را به تعویق انداخت. این مسئله تا جایی بود که خبرگزاری رویترز پیش از سفر رئیس‌جمهور به فرانسه طی تحلیلی نوشت انتظار می‌رود با توجه به مواضع فرانسه در مذاکرات هسته‌ای، حسن روحانی موضع سخت‌تری در سفر پاریس به نسبت سفر به روم داشته باشد. اما نه تنها این اتفاق نیفتاد بلکه در این سفر قراردادهای متعددی بین ایران و فرانسه منعقد شد.

توجه به این مسائل موجب بروز گمانه زنی‌هایی از سوی کارشناسان داخلی شده است که آیا ایران در جریان مذاکرات هسته‌ای توافقات پنهانی با کشور فرانسه، مبنی بر انعقاد برخی قراردادهای اقتصادی با این کشور داشته‌است؟ در واقع این احتمال وجود دارد که فرانسه در جریان مذاکرات هسته‌ای، به منظور همراهی در جهت دستیابی به نتیجه، در راستای مقاصد اقتصادی خود امتیازاتی را از طرف‌های ایرانی گرفته‌است. اگر چنین باشد باید گفت نه تنها ایران نتوانسته‌است بعد از گذشت چندین ماه، به نتایج مورد انتظار خود از برجام دست یابد، بلکه در جریان مذاکرات امتیازات اقتصادی فراوانی نیز به طرف‌های غربی داده است.
*کارشناس ارشد اقتصاد