الف - گفتگوي موسوي با تايم روز قبل از انتخابات

مصاحبه مجله تایم با مهندس موسوی روز قبل از رای‌گیری
مردی که ممکن است احمدی‌نژاد را شکست دهد

تایم (جوکلین و ناهید صیام دوست، ترجمه فضل‌الله توکلی، منتشر شده در 12 ژوئن 2009 - 22 خرداد 1388):
روز قبل از انتخابات، میرحسین موسوی، کاندیدای اصلی اصلاح‌طلبان درخواست مصاحبه‌ی تایم را پذیرفت. مصاحبه در ساختمانی انجام شد که موسوی ـ معمار و هنرمند - خودش آن را طراحی کرده بود: یک هنرستان و گالری در مرکز تهران. موسوی که چندان کاریزماتیک نیست، اما به جای آن به معنای واقعی کلمه روشنفکر ـ هنرمند به چشم می‌آید به آرامی وارد یک اتاق کنفرانس ساده شد. محافظت چندانی نداشت و تنها چند مشاور او را همراهی می‌کردند و کت‌وشلواری سیاه و پیراهن راه‌راه آبی به تن کرده بود. به نظر می‌رسید سوالات ما را که به زبان انگلیسی بیان می‌شد درک می‌کند، هرچند به فارسی پاسخ می‌داد.

موسوی به آرام سخن گفتن شهرت دارد، اما این مبالغه‌آمیز است. سخن گفتن او به پچ‌پچ شبیه‌تر است. پاسخ‌های او به ما محتاطانه،‌ دقیق و البته گاهی به نحو شگفت‌آوری صاف و پوست‌کنده بود. او هنگامی که از شیوه‌ی تبلیغاتی احمدی‌نژاد سخن می‌گفت بسیار با تاکید و محکم حرف می‌زد. شیوه‌ای که حمله‌ی مستقیمی به همسر موسوی، زهرا رهنورد که هنرمند و از فعالان اجتماعی سیاسی است، در برداشت. «من فکر می‌کنم که او (احمدی‌نژاد) از هنجارهای اجتماعی فراتر رفت و به همین دلیل یک موج بر علیه‌ی خودش به راه انداخت. در کشور ما، در برابر یک مرد به همسرش اهانت نمی‌کنند. ضمن اینکه از یک رییس جمهور انتظار نمی‌رود به چنین مسایل خردی توجه نشان دهد.»
او همچنین از ادبیات تنش‌آفرینی احمدی‌نژاد در مسایل بین‌المللی مانند اسرائیل و هولوکاست انتقاد کرد: «در سیاست خارجی ما مسایل بنیادین را که در حوزه‌ی منافع ملی ما قرار می‌گیرند با جنجال‌طلبی خلط کرده‌ایم که بیشتر مصرف داخلی دارد.»

موسوی به طور غیر منتظره‌ای از اراده‌اش نسبت به مذاکره در باب ماهیت برنامه‌ی هسته‌ای ایران به صراحت سخن گفت.

او گفت که دو مساله وجود دارد: استفاده‌ی صلح آمیز از انرژی هسته‌ای که بر مبنای NTP حق ایران است و دیگری استفاده‌ی تسلیحاتی احتمالی «بشخصه من وجه دوم را که هم ابعاد فنی و هم ابعاد سیاسی دارد قابل مذاکره می‌دانم اما نمی‌پذیرم که کشورمان از حق بهره‌برداری صلح آمیز از انرژی هسته‌ای محروم شود.»

در جایگاه ریاست جمهوری، موسوی طبعاً کما بیش به اندازه‌ی رهبر معظم آیت‌الله علی خامنه‌ای قدرت نخواهد داشت. به خصوص در حوزه‌ی سیاست خارجی و امنیت ملی. اما او موکداً ابراز داشت که تجمعات خیابانی چشمگیر هفته‌های گذشته احتمالاً ماهیت ساختار قدرت را به نحوی بنیادین دگرگون خواهد ساخت و در واقع این اتفاق با فشار بر رهبر نسبت به پذیرش بیشتر افکار عمومی رخ خواهد داد. ما پرسیدیم اگر انتخابات را ببازد، آن وقت چه می‌شود. [او پاسخ داد:] «تغییر از مدتی قبل آغاز شده است. تنها بخشی از آن به پیروزی در انتخابات مربوط می‌شود و بخش‌های دیگر ادامه خواهند یافت و هیچ عقبگردی در کار نخواهد بود.»

• تایم: شما بخشی از انقلاب بودید. شما درباره تغییرات کشور از آن زمان تاکنون چه نظری دارید؟ و به نظر شما امام‌ خمینی در برابر این تغییرات چه موضعی می‌داشت؟
• موسوی: امام خمینی همیشه از تغییرات استقبال می‌کرد. او معمولاً تغییرات را می‌پذیرفت و آنگاه تلاش می‌کرد تا آن را مدیریت کند.
• آیا تغییرات در کشور شما را شگفت‌زده می‌کند و آیا این همان چیزی است که شما در زمان انقلاب انتظارش را داشتید؟
• تغییرات زیادی هم در بعد داخلی و هم در بعد بین‌المللی رخ داده. اما چون برخی از این تغییرات سرکوب شدند. اکنون به نحو غیرمنتظره‌ای سر بر آورده‌اند.
• آیا انتظار داشتید که این چنین غیره منتظره‌ سربرآورند؟
• من در نخستین سخنرانی‌ام در دانشگاه تهران گفتم که مردم می‌توانند حالتی دوگانه داشته‌ باشند. آنها در عین حال که به ارزشهای انقلابی احترام می‌گذارند، نگاهی به جلو، به سوی تغییرات مدرن دارند، اگر شما به خیابان ولی‌عصر نگاه کنید در تمام مسیر از شمال تا جنوب مردمی با هر نوع پیش زمینه و با هر نوع پوشش و آداب و رسومی می‌بینید، اما همه‌ی آنها می‌توانند به خاطر یک هدف مشترک گردهم آیند.
• کدام یک از دو جنبه‌ی این دوگانگی در ایران امروز برجسته‌تر است؟
• این دوگانگی یک موضع اعتراضی و تقابلی به نمایشگاهی گذارد که اگر پذیرفته شود می‌تواند فرصت‌های ممتازی برای کشور خلق کند اما اگر پذیرفته نشود و سرکوب شود می‌تواند به یک تهدید مبدل شود.
• آیا شیوه‌ی مبارزات انتخاباتی محمود احمدی‌نژاد در قبال شما و همسرتان، شما را شگفت زده کرده است و شما چه توضیحی درباره رفتار او دارید؟
• او سبک خاصی در پیش گرفت اما من فکر نمی‌کنم تا اینجا پیش برود.
• و به نظر شما چرا این کار را کرد؟
• من فکر می‌کنم او مرزهای جامعه ما را پشت سر گذاشت و این علتی شد که موجی علیه او راه بیفتد. در جامعه ما مقابل یک مرد به همسرش اهانت روا نمی‌دارند. ضمن اینکه از جایگاه ریاست جمهوری انتظار نمی‌رود که به چنین امور جزیی و کم اهمیتی توجه نشان دهد. همچنین انتظار می‌رفت او بر مبنای آمار و ارقام سخن بگوید.
• این مصاحبه بعد از انتخابات منتشر می‌شود و شما ممکن است در آن هنگام رییس جمهور باشید. آخرین رییس جمهور اصلاح طلب محمد خاتمی که اکنون از شما حمایت می‌کند روزهای سختی در تعامل با رهبری سپری کرد. آیا فکر می‌کنید اوضاع برای شما فرق می‌کند؟
• ارکان مختلف در سیستم قدرت در جامعه وجود دارد که باید به نحو شایسته‌ای باهم در تعامل باشند. این واقعیت نظام ماست.و من در پی آنم که این ارتباط را چه در گفتگوها و چه در اجرای مسوولیتهای قانونی‌ام برقرار سازم. من معتقدم که می‌توانم این تعامل را به نقطه‌ی توازن برسانم.
• آیا شما معتقدید که اصلاح طلبان خیلی پیش رفتند و به این نقطه‌ی توازن توجه کافی نشان ندادند؟
• دوره‌ی خاتمی بعد از هشت سال به پایان رسید، اما او اگر در قدرت می‌ماند کسی چه می‌داند شاید توازن بین رهبر و قوای دیگر سرانجام برقرار می‌شد. اما ما یک سیستم تقسیم قدرت خاصی در ایران داریم. رهبر قدرت و اختیارات مشخصی دارد و رییس جمهور اختیارات دیگری و تعادل بین این قدرت‌ها امکان پذیر است.
• شما و رهبر هر دو اهل خامنه‌ هستید. وقتی شما نخست وزیر بودید، این گونه به گوش می‌رسید که در روابطتان با ایشان اختلاف نظر و اصطحکاک دارید. آیا فکر نمی‌کنید این مساله در صورت پیروزی شما، مشکل ساز شود؟
• اختلاف ما در آن زمان در قانون اساسی ریشه داشت.اما الان حیطه‌ی اختیارات به نحو چشمگیری شفاف‌تر و روشن‌تر در قانون اساسی (اصلاح شده) بیان شده است. فضای بسیار بیشتری برای هماهنگ شدن وجود دارد.
• شما در خلال مبارزات انتخاباتی در باب سیاست خارجی خیلی حرف نزده‌اید. اگر شما انتخاب شوید. آیا سیاست خارجی شما با آنچه اکنون جریان دارد ـ به خصوص در قبال آمریکا ـ متفاوت خواهد بود؟
• معنای سیاست خارجی تنها رابطه با یک کشور نیست. آمریکا یکی از کشورهاست. انتقادی که من داشته‌ام این بوده که ما از پتانسیل عظیمی که برای ایجاد دیپلماسی موثر داریم، استفاده نکرده‌ایم. در سیاست خارجی‌مان مسایل و موضوعات بنیادینی را که در شمار منافع ملی ما هستند با جنجال آفرینی که بیشتر مصرف داخلی دارد، خلط کرده‌ایم.
• با تغییر دولت آیا به نظر شما در موضع ایران در برنامه‌ی انرژی هسته‌ای تغییری به وجود می‌آید؟
• ممکن است روشها را تغییر دهیم. راجع به انرژی هسته‌ای دو مقوله وجود دارد: یکی حق‌ها برای استفاده از انرژی هسته‌ای که قابل مذاکره نیست. دیگری به نگرانی‌های مربوط می‌شود که نسبت به انحراف برنامه‌ی هسته‌ای به سمت تسلیحاتی شدن وجود دارد. من به‌شخصه اعتقاد دارم که مقوله دوم که هم فنی و هم سیاسی است قابل مذاکر است. ما از حق کشورمان نسبت به انرژی هسته‌ای چشم‌پوشی نخواهیم کرد.
• به نظر شما باراک اوباما برای برقراری روابط بهتر بین ایران و امریکا جدیت بیشتری دارد؟ و اگر شما این امر را امکان پذیر می‌دانید برای دست‌یابی به آن چه باید کرد؟
• اوباما دغدغه‌های خود را چندین بار تکرار کرده است و این به خودی خود فضای خوبی برای تلقی این مسایل به وجود آورده است. ما امیدواریم کته این صحبت‌ها با اقدامات عملی همراه شوند و ادامه یابند.
• چه نوع اقداماتی انتظار دارید از طرف مقابل ببینید؟
• من شنیده ام که او نسبت به کودتای 1953 (28 مرداد 32) ابراز تاسف کرده است. و این خود یک قدم مثبت است. چون ذهنیت‌های منفی‌ای که در مردم ما وجود دارد، کاهش خواهد داد.
• چهار سال بعد، اگر شما انتخاب رییس جمهور منتخب باشید، دوست دارید مردم راجع به موسوی چه بگویند؟ دوست دارید چه یادگاری از خود بر جای گذارید؟
• وقتی انقلاب شد، من یک روستایی بودم. انقلاب مرا بالا برد و الان افراد زیادی مرا از خود جدا نمی‌بینند. اگر من رییس جمهور شود، امیدوارم مردم همان احساسی را نسبت به من داشته باشند که آن هنگام نسبت به من به عنوان فرزند خود داشتند. کسی که با اخلاص تام سعی خود را می‌کند که برای آنها کار کند. من این را امتحان کرده‌ام: مردم بیشتر از آنکه به نتایج توجه کنند به درستکاری اهمیت می‌دهند.
• اگر شما پیروز نشوید، به این همه جوان که در خیابانها رقص کنان و لبخند بر لب و شادند، چه خواهید گفت؟ به تمام طرفداران خود اگر پیروز نشوید، چه خواهید گفت؟
• پیام من قبلاً به آنها رسیده است. تغییر از مدتی قبل آغاز شده است. تنها بخشی از این تغییر به پیروزی در انتخابات مربوط می‌شود. بخشهای دیگر ادامه خواهند یافت و هیچ عقبگردی در کار نیست.
• در کابینه شما چند زن حضور خواهند داشت؟
• عددش را نمی‌دانم، اما وزیران زن خواهم داشت. اگر رییس جمهور شوم به آنها اعلام خواهم کرد.
• آیا همسر شما یکی از آنها خواهد بود؟
• همسر من از پست‌های سیاسی فرار می‌کند. من فکر نمی‌کنم که اصلاً و ابداً او به داشتن یک جایگاه سیاسی علاقه‌مند باشد. اما البته او همیشه در کنار من به عنوان یک مشاور حضور داشته و خواهند داشت.