الف - افزایش سهم مالیات در دریافت‏های دولت

ارقام عملکرد مالی دولت تا پایان آبان ماه (هشت ماهه) حاکی از آن است که مالیات دریافتی طی این مدت تنها اندکی با مقدار پیش بینی شده تفاوت دارد، یعنی 98 درصد مقدار مصوب مربوط به این مدت وصول شده است. رشد مالیات نسبت به هشت ماهه 1385 به میزان 33.3 درصد است. حتی اگر تورم را در نظر بگیریم، باز هم مالیات وصولی (به قیمت ثابت) حداقل 16 درصد افزایش داشته است.
   دقت در ترکیب مالیات ها نشان می دهد که وضعیت وصول مالیات مستقیم، که از اهمیت بیشتری برخوردار است، بهبود چشمگیرتری داشته است. به طوریکه وصولی در این مدت، 6.5 درصد بیش تر از مقدار مصوب بوده است. مقایسه با سال گذشته نشان رشد اسمی تقریباً 40 درصدی است که پس از حذف اثر تورم، آشکار می شود که مالیات مستقیم وصولی به قیمت ثابت، حدود 23 درصد افزایش داشته است.
   افزایش سهم مالیات در دریافت های دولت بسیار اهمیت دارد. علی الاصول دولت باید با مالیات اداره شود و امکان سرمایه گذاری برای رشد زیربناها را هم داشته باشد. متاسفانه به دلیل اتکا به درآمد نفتی، سهم مالیات در کل هزینه های دولت کم است. در 8 ماهه اول 1386 این نسبت 31.1 درصد بوده است، هر چند که نسبت به سال 1385 این سهم افزایش داشته است.
   این نکته نیز حائز اهمیت است که بخشی از درآمدهای مالیاتی مستقیماً از درآمد نفتی حاصل می شود. نتیجه این سهم از رقم مذکور نیز کمتر است، ولی مقایسه سال دوم کار دولت نهم بهبود را نشان می دهد. اگر استفاده از درآمدهای ارزی نفتی را برای هزینه های عمرانی بپذیریم، لااقل درآمدهای مالیاتی باید هزینه های جاری را بپوشاند. از این حیث نیز هنوز با حداقل مذکور فاصله زیادی داریم، گرچه پیشرفت آشکار است.
   بزرگترین مشکل ساختاری بودجه کشور که یکی از منابع اصلی تورم مزمن اقتصاد ملی است، اتکای دریافت های دولت به درآمدهای نفتی است. اگر مالیات شرکت نفت را از درآمد مالیاتی کسر کنیم، همچنین درآمد حاصل از سود علی الحساب شرکت نفت را از سایر درآمدها کسر کنیم و هر دو را که کاملاً تابع درآمد نفت است، به درآمد نفتی (حاصل از فروش نفت خام + برداشت از حساب ذخیره) اضافه کنیم، ارقام 8 ماهه اول سال 1386 به قرار جدول زیر خواهد بود.
    چنانچه ملاحظه می شود سهم مخرب نفت در بودجه بسیار فاحش است و باید دولت و مجلس با وفاداری به برنامه منظم و قواعد عقلی به کاهش آن همت گمارند. البته مقایسه سال 1385 با 1386 بهبود را به خوبی نشان می دهد.